اختلال شخصیت ۱۰ نوع دارد

با اینکه تعریف شخصیت به طور جامع و کامل در کتب علمی یکسان نیست اما به مجموعه عقاید، هیجانات و رفتارهایی که باعث می‌شود شخص در روابط بین فردی‌اش با محیط و افراد دیگر انطباق پیدا …

با اینکه تعریف شخصیت به طور جامع و کامل در کتب علمی یکسان نیست اما به مجموعه عقاید، هیجانات و رفتارهایی که باعث می‌شود شخص در روابط بین فردی‌اش با محیط و افراد دیگر انطباق پیدا کند و البته قابل‌پیش‌بینی باشد شخصیت آن فرد می‌گوییم.

عامل قابل‌پیش‌بینی بودن و داشتن ثبات رفتاری بسیار مهم است. بسیاری از شما دوست دارید بدانید طرف مقابلتان که می‌تواند دوست یا همسر یا همکار باشد، از نظر شخصیتی سالم است یا خیر؟ از کجا باید فهمید که طرف مقابل سالم است یا اختلال شخصیتی دارد؟ حدود ۱۰ درصد افراد بالای ۱۸ سال مبتلا به نوعی اختلال شخصیت هستند. منظور از اختلال شخصیت، دیدگاه‌ها و رفتارهای انعطاف‌پذیر و غیرانطباقی است که برای خود فرد و اطرافیان او مشکلاتی پدید می‌آورد و اما خود فرد به این وضعیت به عنوان بیماری آگاهی ندارد. او دیدگاه‌ها و رفتار خود را مناسب می‌داند و از این‌رو با وجود مشکلات زیاد ناشی از این وضعیت قادر به تغییر آن نیست (مگر اینکه مورد درمان مناسب قرار گیرد که البته این افراد عموما درمان را نمی‌پذیرند و موفقیت درمان هم بالطبع بالا نیست). عوامل ژنتیک و محیطی که یک کودک در آن پرورش پیدا می‌کند هر دو در ایجاد اختلالات شخصیت نقش دارند.

به طور معمول محیط خانوادگی سرد، خشک، توأم با تبعیض و ترجیح‌های ناسالم، رفتار بی‌ثبات با کودک و فقدان‌ها در شکل‌گیری اختلال شخصیت‌ موثر هستند. اختلالات شخصیتی متنوع و متعدد هستند اما می‌توان آنها را به ۱۰ عنوان طبقه‌بندی کرد. برخی از اختلالات شخصیتی فقط باعث ناراحتی خود فرد می‌شود از جمله شخصیت‌های وسواسی-اجباری، اضطرابی، دوری‌گزین، گسیخته‌وار. اما برخی برای دیگران و جامعه مشکلات جدی پدید می‌آورد از جمله شخصیت‌های ضداجتماعی (افراد قانون‌شکن و مجرم)، شخصیت‌های مرزی (که در مرز بین روان‌پریشی و روان‌نژندی قرار دارند و دچار بی‌ثباتی در عواطف، رفتار و هویت هستند)، شخصیت‌های هیستریونیک (نمایشی و تلقین‌پذیر)، شخصیت‌های پارانویید (بدگمان)، شخصیت‌های خودشیفته و شخصیت‌های گسیخته‌گون (نوع ملایمی از روان‌پریشی محسوب می‌شود) و...

هر زمان که احساس کردید رفتارهای طرف مقابل شما همیشه تا حدودی غیرعادی است و قادر به درک دیدگاه‌ها و ارزیابی‌های او نیستید و در عین حال نکته خیلی بارز و مشخص غیرعادی را هم نمی‌توانید در او بیابید، بدانید که دیگران هم نسبت به او همین احساس را دارند و باید به وجود اختلال شخصیت در او مشکوک شوید. در عین حال برخی صفات شخصیتی می‌تواند در شرایط خاص سودمند باشد. برای نمونه، شخصیت‌های وسواسی می‌توانند یک شهروند خوب و نمونه و دقیق و باوجدان باشند. شخصیت‌های گسیخته‌وار (اسکیفرویید) گاهی افرادی با اشتغالات فلسفی و علمی از آب درمی‌آیند. شخصیت‌های هیستریونیک و خودشیفته در حرفه‌های نمایشی می‌درخشند، اما شخصیت‌های ضداجتماعی و مرزی جز ضرر برای خود و دیگران چیزی ندارند.

دکتر فربد فدایی

روان‌پزشک

دانشیار دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی