البرادعی می خواهد رئیس آژانس بماند

همه چیز از روزی آغاز شد كه البرادعی تمایل خود را برای باقی ماندن بر مسند ریاست آژانس بین المللی انرژی اتمی اعلام كرد

اگر تا پیش از این، آمریكا به امید زمان اندك باقی مانده تا پایان مدت ریاست البرادعی بر آژانس از موضع گیری مستقیم در مقابل او اجتناب كرده بود اما دیگر سكوت و نظاره عملكرد این دیپلمات كهنه كار در دستور كار دولت بوش قرار نداشت.این چنین بود كه كالین پاول ماموریت یافت تا در دیداری خصوصی محمد البرادعی را از كاندیداتوری مجدد بر حذر دارد، اما رایزنی های خصوصی نتیجه نداد و البرادعی آمد و اكنون به عنوان تنها كاندیدای ریاست آژانس بین المللی انرژی اتمی در انتظار تصمیم ۳۵ عضو این سازمان به سر می برد. این دیپلمات ۶۳ ساله كه چندی پیش در سخنانی بر این نكته تاكید كرده بود كه «درس های مهمی در طول چند ماه گذشته جهت تقویت نظام منع گسترش سلاح های هسته ای گرفته ام»، اكنون به پشتوانه این تجربیات از رویارویی با ایالات متحده ترسی ندارد. او كه در سال ۱۹۹۷ با حمایت آمریكا بر مسند ریاست آژانس تكیه زد، از دید دیگر كشورها به عنوان متهمی نگریسته می شد كه سیاست های واشنگتن را از طریق آژانس پیگیری می كند. این چنین بود كه البرادعی همواره در انجام ماموریت های خود ناچار از تكرار چنین ترجیع بندی بود: «ما یك آژانس مستقل هستیم و مستقل عمل می كنیم.» و امروز اگرچه حامیان دیروز البرادعی به صف بندی در مقابل او پرداخته اند، منتقدان دیروزش بر این باورند كه وی همچنان كه در مورد بحران عراق نشان داده است، فردی است معتدل، حرفه ای و دارای شخصیتی محكم كه هدفش جلوگیری از گسترش سلاح های كشتار جمعی در كره زمین است. شاید بتوان همین ویژگی و هدف البرادعی مبنی بر پاكسازی كره زمین از سلاح های كشتار جمعی را دلیل اصلی رویارویی آمریكا با این مسلمان مصری دانست. سماجت البرادعی بر این كه ازدیاد سلاح های كشتار جمعی تنها بهانه ای برای شروع جنگ عراق بود و اعلام مفقود شدن مقدار متنابهی سلاح كشتار جمعی از انبارهای عراق باعث شد كه آمریكا چشم بر این متحد قدیمی ببندد و فرجام یافتن مقطعی پرونده هسته ای ایران و حمایت و همراهی البرادعی با دیپلمات های ایرانی اعتماد ایالات متحده را از او سلب كرد و در نهایت هشدار او نسبت به خطر فعالیت های هسته ای اسرائیل در خاورمیانه سرانجام دولت بوش را در مقابل البرادعی قرار داد.

البرادعی در حالی چند ماهی پیشتر به اسرائیل سفر كرد كه این دولت تاكنون به عضویت NPT درنیامده و برخلاف هند و پاكستان، علاقه ای به آشكار كردن توان هسته ای خود نداشته است. اما دبیركل آژانس كه از جانب مقام های اسرائیلی جدی گرفته نشد! در خاك اسرائیل و در گفت و گو با روزنامه اسرائیلی هاآرتص تأكید كرد: «با این كه اسرائیل هرگز به داشتن سلاح های هسته ای اذعان نكرده است اما فعالیت های آژانس در این منطقه همواره بر این پیش فرض استوار بوده است كه اسرائیل دارای توانمندی هسته ای است.» البرادعی مصری در مدت حضورش در اسرائیل در حالی سیاست های هسته ای این كشور را محكوم می كرد كه بسیاری از اسرائیلیان او را نه به عنوان یك نظاره گر بی طرف بلكه به عنوان شهروند یك دشمن قدیمی قلمداد می كردند. این چنین شد كه انگشت اتهام بلند كردن البرادعی به سمت اسرائیل، مساوی شد با متهم شدن خود او از سوی آمریكا. اكنون دولت بوش عزم خود را برای جلوگیری از ریاست مجدد البرادعی بر آژانس بین المللی انرژی اتمی جزم كرده است هرچند هنوز نتوانسته حامیان مورد نیاز را برای عملی كردن هدف خود جذب كند. تا جایی كه متحد همیشگی ایالات متحده یعنی دولت انگلستان نیز علاقه ای به آشكار كردن اقدامات خود بر ضد البرادعی ندارد. این در حالی است كه انگلستان مخفیانه درصدد است تا با استفاده از یك اصطلاح فنی كه به «قانون ژنو» معروف است موجبات حذف البرادعی را مهیا كند. بر طبق این قانون «مقامات برجسته سازمان ملل نمی توانند بیش از دو دوره در این سازمان خدمت كنند.» از سوی دیگر، اگرچه البرادعی دیگر سنگینی بار پرونده هسته ای ایران را بر دوش خود احساس نمی كند اما آشكار شدن فعالیت های هسته ای مخفی مصر، شاید گشایش پرونده سنگین تری باشد كه این دیپلمات به جبران علمكرد خود در باب فعالیت های هسته ای اسرائیل باید اكنون به دوش بكشد. اگرچه وقتی محمد البرادعی با حمایت آمریكا به مسند آژانس بین المللی انرژی اتمی به عنوان مهمترین بازوی سازمان ملل در امر خلع سلاح نشست، شنیده شد كه سفیر مصر در راهروهای این سازمان در نیویورك طی گفت و گویی دوستانه با یك دیپلمات بلندپایه مسلمان گفته بود: «مبادا به خاطر مصری، عرب و مسلمان بودن او مواضعش را به پای ما بنویسید، او انتخاب هر كه بوده انتخاب مصر نیست!» اما امروز قطعاً مصر به همراهی البرادعی نیاز دارد و او نیز در آستانه انتخابات ریاست آژانس به حمایت مصر و متحدانش. به نظر می رسد البرادعی قصد ندارد صحنه را ترك كند حتی اگر مخالفان حریم خصوصی او را ناامن كرده و مكالماتش را شنود كنند. بدین ترتیب در حالی كه قدرتمندان باشگاه هسته ای تصمیم بر حذف دبیركل آژانس بین المللی انرژی اتمی گرفته اند اما این دیپلمات زیرك مصری با اطمینانی كه از حمایت اكثر اعضای آژانس از خود دارد نه تنها عرصه را خالی نكرده بلكه همچون یك مقام سیاسی به ارائه برنامه های جدید و الگوهای كاری برای سازمان تحت ریاستش می پردازد. به طوری كه اولین موضع گیری را در سال ۲۰۰۵ با این درخواست برای اعضای آژانس مطرح كرد: «توقف كامل غنی سازی اورانیوم در جهان به مدت ۵ سال.»

درخواستی كه مطمئناً موضع گیری های متفاوتی را به دنبال خواهد داشت اما به نظر می رسد این استاد حقوق دانشگاه خود را برای رویارویی با تمام انتقادها آماده كرده است.