چهارشنبه, ۲۶ دی, ۱۴۰۳ / 15 January, 2025
عصر انرژی های تجدیدپذیر
در جهان امروز انرژی از ارکان حیات اقتصادی صنعتی و علمی کشورهاست و امنیت ملی و پایداری نظام‌های حکومتی نیز تا حد بسیاری در گرو دسترسی به همین منابع انرژی است ولی باید به این نکته هم توجه کرد که منابع انرژی تجدیدناپذیرند. پس چه باید کرد؟ فرهنگ و صنعت با دکتر تقوی، استاد دانشگاه در این زمینه گفت‌وگویی انجام داده است که در پی می‌خوانید:
پیش درآمد
در حال حاضر یکی از مسائلی که ذهن بسیاری از اقتصاددانان و حتی سیاست‌گذاران را مشغول کرده است، مسئلهٔ انرژی‌های تجدیدناپذیر است و کابوس اینکه سرانجام روزی منابع نفت و گاز در جهان به پایان خواهد رسید. این موضوع زمانی در سطح جهانی به صورت جدی مطرح می‌شود که بدانیم ظرف ۸۰ تا ۱۰۰ سال آینده، ذخایر نفتی جهان به پایان خواهد رسید که البته شاید این آمار تا حدی خوشبینانه باشد. طبق آمار غیررسمی چند نشریه معتبر جهانی در سال گذشته، پایان قطعی ذخایر نفت جهان تا سال ۲۰۱۰ پیش‌بینی شده است. این نشریه‌ها با توجه به اینکه در چند سال اخیر هیچ منبع قابل توجه نفتی در جهان کشف نشده است، می‌گویند که با توجه به میزان مصرف نفت به نظر می‌رسد کلّ ذخایر قابل برداشت جهان تا سال ۲۰۱۰ و یا حداکثر با در نظر داشتن یک دورهٔ احتیاطی ۱۰ ساله تا سال ۲۰۲۰ به پایان خواهد رسید.در مورد زمان پایان ذخایر نفت خام کشور براساس تولید سال ۸۳ و در صورتی که ذخایر جدیدی در کشور کشف نشود، ۸۴ سال تخمین زده شده است که طبق آخرین آمار اعلام شدهٔ شرکت ملی نفت ایران، ۶/۱۱ درصد کل ذخایر نفت خام جهان متعلق به ایران است. این آمار و ارقام هر فردی را به این فکر وامی‌دارد که وقتی نفت تمام می‌شود، چه خواهد شد و یا اینکه آیا می‌توان از منابع نفتی کشور طوری بهره‌برداری کرد که به توسعهٔ پایدار رسید.مصرف روزافزون منابع محدود سوخت‌های فسیلی و تأثیر مخرب آنها بر محیط زیست، توجه جهانیان را به استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر معطوف ساخته است. ما امروز با تمام نیرو و توان خود و به کمک ماشین‌آلات پیشرفته‌ای که خود انرژی فراوانی مصرف می‌کنند، منابع انرژی‌های ناپایدار و تجدید ناشدنی را از اعماق زمین بیرون آورده و بدون هیچ مدیریتی آن را به مصرف می‌رسانیم. در صورتی که این انرژی‌ها، به دلیل اینکه تمام شدنی هستند، باید مدیریت شوند.
مصرف جهانی انرژی
در حدود ۶۶ درصد از کلّ انرژی الکتریسیته جهان و ۸۰ درصد انرژی تجاری دنیا از سوخت‌های فسیلی تجدیدناپذیر به دست می‌آید که صرف گرمایش، حمل و نقل، تولید محصولات و.... می‌شود. هم اکنون مصرف جهانی انرژی معادل ۷/۹ میلیون تن نفت است که در طول دو دهه اخیر میزان رشد آن ۱ تا ۳ درصد در هر سال بوده است و این در حالی است که منابع انرژی تجدیدپذیر تنها ۸/۱۳ درصد از منبع جهانی انرژی را به خود اختصاص داده‌اند.
مدیریت انرژی
مدیریت انرژی، تلاشی است در جهت یافتن راه‌های مصرف بهینه برای حرکت در مسیر توسعه پایدار. استقرار مدیریت انرژی باعث ایجاد توازن بین مصرف منابع انرژی و فعالیت‌ها از طریق برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری مدیران اجرایی می‌شود. مدیریت انرژی باعث می‌شود جریان مصرف انرژی در کلیه فرایندهای تولیدی، خدماتی و مجموعه بخش‌های اجتماعی و اقتصادی تحت کنترل قرار گیرد و ممانعت از اتلاف انرژی به صورت یک عادت و مسئولیت در جامعه در آید. برای جلوگیری از رشد بی‌رویه مصرف انرژی باید به مسائل فرهنگی و اجتماعی توجه بیشتری شود. اما مدیریت فقط فرهنگ‌سازی نیست بلکه باید مسائل اقتصادی هم در نظر گرفته شود یعنی باید قیمت انرژی به اندازه‌ای باشد که افراد را به صرفه‌جویی ترغیب کند.این در حالی است که به دلیل قیمت بسیار پایین انرژی در ایران، سرانه مصرف خانوار ایرانی از استاندارهای جهانی بیشتر است. پس باید یا هزینه صرفه‌جویی کم شود و یا هزینه مصرف انرژی بالا. با اجبار و فرهنگ‌سازی صِرف هم نمی‌توان بهینه‌سازی مصرف انرژی را عملی کرد. از سوی دیگر باید وسایل لازم برای صرفه‌جویی در اختیار مردم قرار گیرد و فرهنگ استفاده از آن آموزش داده شود. به طور مثال الان فوم‌هایی موجود است که که می‌توان بدون خراب کردن دیوارها، آن را به داخل آجر تزریق کرد و بعد هم جدار گچ نازکی را به آن اضافه کرد که هر چند هزینه خیلی کمی دارد ولی باعث می‌شود بیشتر از ۳۵ درصد در مصرف انرژی صرفه‌جویی شود. ولی باید وسایل آن در اختیار مردم قرار بگیرد. تا زمانی که فقط تبلیغ کنیم و فرهنگ‌سازی شود ولی ابزارهای بهینه‌سازی در بازار موجود نباشد و مردم ندانند چطور از آن استفاده کنند نمی‌توان بهینه‌سازی انرژی را عملی کرد.مثال بارز دیگر، گازسوز کردن خودروهاست. در ایران روند درستی برای این امر، طی نمی‌شود. پمپ‌های گاز که رانندگان بتوانند به راحتی از آن استفاده کنند، در دسترس نیست و جالب اینجاست که ما برای مصرف بنزین یارانه می‌دهیم ولی این یارانه به گازسوز کردن خودروها داده نمی‌شود.در صورتی که اگر به جای ارزان کردن گاز مصرفی، وسایل گازسوز کردن در اختیار دارندگان وسایل نقلیه قرار گیرد، مسلماً استقبال بیشتری از این امر می‌شود و این در حالی است که ما هنوز نتوانسته‌ایم یک دهم تعداد خودروهایی را که قرار بود گازسوز شوند، گازسوز کنیم.نمونه دیگر صرفه‌جویی در مصرف انرژی، استفاده از لامپ‌های کم مصرف است. در اروپا این لامپ‌ها جایگزین لامپ‌های معمولی شده‌اند و در ایران به رغم عدم تمایل مشتریان به مصرف آن، در سال‌های اخیر استفاده از این لامپ‌ها افزایش یافته است چون هم قیمت این لامپ‌ها ارزان‌تر شده و در اکثر مغازه‌ها یافت می‌شود (در صورتی که قبلاً این لامپ‌ها را فقط باید از ادارات برق خریداری می‌کردید) هم قیمت برق در سال‌های اخیر افزایش یافته است.راه‌های دیگری هم برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی وجود دارد که هزینه‌های خیلی کمی دارد. به طور مثال زمان‌بندی مصرف آب و برق. در بهترین هتل‌های اروپایی، بعد از ۲۰ دقیقه مصرف، آب گرم قطع می‌شود و در منازل هم همین طور است در صورتی که در ایران چنین سیستمی اِعمال نشده است. وقتی شیر آب را باز می‌کنیم هیچ نگرانی در مصرف آن نداریم در صورتی که با هزینه‌های بسیار کم و مدیریت زمان‌بندی به سادگی می‌توان مصرف آب، برق و میزان گرمای منازل را به طور اتوماتیک تنظیم کرد.
انرژی‌های تجدیدپذیر
منابع انرژی پاک و تجدیدپذیر عبارتند از آب، خورشید، باد، جزر و مد دریاها، حرارت زمین و... هر چند هنوز فناوری لازم برای استحصال انرژی با راندمان بالا از این منابع وجود ندارد. به طور مثال اکنون انرژی خورشیدی تنها تأمین‌کننده ۱/۰ درصد از انرژی مورد نیاز دنیاست، البته به دنبال نفوذ کاربرد این انرژی در صنایع و کاهش قیمت تجهیزات خورشیدی، رشد آن بسیار سریع‌تر خواهد بود.اکنون انرژی‌های نو از لحاظ اقتصادی به صرفه نیست و منطقی هم نیست که انرژی‌های نو را همانند انرژی‌های قدیمی مصرف کنیم یعنی نیروگاه‌های خورشیدی و بادی را در سطح وسیع دایر کنیم. می‌توان از انرژی‌های نو به صورت ایزوله و محدود و آن هم در سطح مناطقی که امکان برق‌رسانی به آن موجود نیست، استفاده کرد. تأمین برق یک شهر از طریق انرژی خورشید، در حال حاضر غیرقابل تصور است و از لحاظ هزینه و تکنولوژی نیز این کار عملی نیست. ولی می‌توانیم در شهرها و روستاها، وام‌هایی در اختیار افراد قرار دهیم تا با نصب سلول‌های خورشیدی حداقل آب گرم مورد نیاز منازل‌شان را از طریق انرژی خورشید تأمین کنند.در بسیاری از شهرها نیز می‌توان از طریق سوزاندن زباله‌ها، مجدداً انرژی به دست آورد و آن را حداقل در تصفیه‌خانه‌های آب و... مورد استفاده قرار داد. می‌توان گاز متان حاصل از سوزاندن زباله‌ها را برای تأمین برق یک کارخانه استفاده کرد. همچنین می‌توان از این گاز برای مصارف آشپزخانه استفاده کرد. این کار هزینه بسیار کمی دارد و نیاز به تکنولوژی بالایی هم نیست و این در حالی است که در روستاهای ایران، چوب مرغوب سوزانده می‌شود و جالب اینجاست که فقط ۷ تا ۱۰ درصد آن به انرژی تبدیل می‌شود و همین انرژی از طریق دودکش خانه‌ها، هدر می‌رود.دفن زباله، مسائل اکولوژیکی فراوانی را به وجود آورده است و شیرابه‌هایی که وارد سفره‌های آب زیرزمینی می‌شود، بیماری‌هایی را برایمان به ارمغان آورده است. از سوی دیگر انرژی زیادی در کامیون‌ها مصرف می‌شود تا زباله به خارج از شهر منتقل شود. درحالی‌که می‌توان با سوزاندن زباله، یا از گرمای آن استفاده کرد و یا روشنایی خیابان‌ها و معابر عمومی را حداقل از این طریق تأمین کرد و در موارد ساده‌تر، آب گرم منازل را تأمین کرد.
و اما دولت
چون مدیران ما چندان نگران تمام شدن انرژی نیستند نتوانسته‌اند این نگرانی را به مردم هم القا کنند. اگر به بحث انرژی، اولویت داده می‌شد باید حداقل شاهد گسترش خطوط ریلی و وسایل حمل و نقل عمومی می‌بودیم. اکنون حجم فراوان کامیون‌هایی که برای حمل و نقل در ایران از آن استفاده می‌شود در هیچ جای دنیا سابقه ندارد. در صورتی که دولت می‌تواند به جای واردات و تولید خودرو، در گسترش خطوط ریلی سرمایه‌گذاری کند.از سوی دیگر الگوسازی باید از دولت شروع شود درحالی‌که در ساختمان‌های دولتی بیشترین میزان مصرف انرژی را داریم. کولرها و شوفاژها همواره روشن هستند و پنجره‌ها باز. شیرهای آب هم یا چکه می‌کنند و یا بی‌رویه باز هستند. حداقل می‌توان نمونه‌سازی را از ادارات و ساختمان‌های دولتی شروع کرد. استفاده از پنجره‌های دوجداره، استفاده از ترموستات برای تنظیم گرمای شوفاژها، زمان‌بندی کردن مصرف آب و... مواردی است که اگر در ساختمان‌های دولتی اعمال شود، خود به خود به الگویی برای سایر منازل تبدیل می‌شود.حتی می‌توان مراکزی را به صورت نمایشی ساخت که کلیه موارد مدیریت مصرف بهینه انرژی در آن رعایت شده باشد. این مراکز می‌تواند شامل هتل‌ها، فرهنگسراها و مراکز آموزشی باشد که جنبه کاربردی هم دارند.و آخر اینکه اگر به انرژی به عنوان ثروت ملی و اکولوژیک کشور نگریسته شود فقط نوشتن و شعار دادن کافی نیست. اکنون وقت عمل به شیوه‌های بهینه‌سازی مصرف انرژی و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و نورسیده است.
محبوبه حسین زاده
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست