جمعه, ۷ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 26 April, 2024
مجله ویستا

كاخ موزه گلستان


كاخ موزه گلستان

مجموعه كاخ موزه گلستان كه در میدان ارگ تهران قرار دارد, شامل چند ساختمان از هم مجزا است كه در محوطه وسیعی قرار گرفته اند نمای بیرونی ساختمان ها و همچنین دیوارهای داخلی محوطه كاشی كاری شده و در زمینه سبز و حوض های بزرگ و پر آب كاخ گلستان مجموعه یی دیدنی و زیبا را ارایه می دهند

ایوان‌ تخت‌ مرمر كه‌ روبه‌ در اصلی‌ قرار گرفته‌، ساختمانی‌ است‌ كه‌ در مقابل‌ در ورودی‌ آن‌ مانند خانه‌های‌ قدیمی‌ تهران‌، حوضی‌ بیضی‌شكل‌ قرار دارد كه‌ سه‌ قوی‌ سفید رنگ‌ در آن‌ به‌ شنا مشغول‌ هستند.

این‌ ساختمان‌ كه‌ بنا به‌ وجود تخت‌ مرمر یا تخت‌ سلیمانی‌ كه‌ از مرمر زرد معادن‌ یزد ساخته‌ شده‌، نامگذاری‌ شده‌ است‌ دارای‌ سقفی‌ بلند بوده‌ و تالار اصلی‌ آن‌ در قسمت‌ رو به‌ حیاط‌، فاقد دیوار و تنها بر دو ستون‌ هشت‌ متری‌ كه‌ تاكنون‌ مرمت‌ نشده‌اند سنگینی‌ دارد و در زمان‌ گرما یا به‌ هنگام‌ برف‌ و بارندگی‌ به‌ وسیله‌ پرده‌ سفید رنگی‌ محافظت‌ می‌گردد. تخت‌ مرمر، رو به‌ این‌ ستونها بر شانه‌های‌ چندین‌ مجسمه‌ دیو و فرشته‌ كه‌ با مهارت‌ از مرمر تراشیده‌ شده‌اند قرار داشته‌ و برای‌ مراسم‌ سلام‌ در عهد قاجار مورد استفاده‌ قرار می‌گرفته‌. در یك‌ روز ویژه‌، شاه‌ بر تخت‌ مرمر نشسته‌ و طبقات‌ مختلف‌ مردم‌ را بارعام‌ داده‌ و به‌ حضور می‌پذیرفت‌. در حالی‌ كه‌ خدمه‌ در كوزه‌های‌ حمل‌ شده‌ توسط‌ مجسمه‌های‌ قرار گرفته‌ بر بالای‌ تخت‌، گلاب‌ می‌ریختند تا از طریق‌ لوله‌ كشی‌های‌ داخل‌ پایه‌های‌ تخت‌ به‌ كف‌ تالار ریخته‌ و محیط‌ را عطرآگین‌ كند، شاه‌ موظف‌ به‌ رسیدگی‌ به‌ دادخواست‌های‌ مردم‌ از هر قشر و صنفی‌ می‌شد. این‌ رسم‌ با سابقه‌یی‌ چند هزار ساله‌ به‌ دوران‌ هخامنشیان‌ باز می‌گردد به‌ طوری‌ كه‌ بارعام‌ داریوش‌ در تخت‌ جمشید نمونه‌یی‌ معروف‌ از این‌ دادرسی‌ها به‌ شمار می‌رود. البته‌ امروزه‌، چنین‌ بارعام‌هایی‌ كه‌ مردم‌ بطور مستقیم‌ مشكلات‌ خود را بیان‌ كنند با توجه‌ به‌ پیشرفت‌ اطلاع‌رسانی‌ در دنیای‌ امروزی‌ و افزایش‌ جمعیت‌، هرچه‌ به‌ عهد ما نزدیكتر شده‌ كمرنگ‌تر شده‌ و به‌ مرور از بین‌ رفته‌ است‌. بطوری‌ كه‌ آخرین‌ بارعام‌ در این‌ محل‌ در زمان‌ پهلوی‌ اول‌ بوده‌ است‌. ساخت‌ ساختمان‌ كه‌ نسبت‌ به‌ قسمت‌های‌ دیگر مجموعه‌ قدیمی‌تر است‌ به‌ زمان‌ كریم‌خان‌ زند برمی‌گردد كه‌ در دوره‌ قاجاریه‌ تغییراتی‌ هم‌ داشته‌ است‌. تالار، سقفی‌ بلند و آیینه‌كاری‌ شده‌ دارد و حاشیه‌ پایینی‌ دیوارهای‌ آن‌ مزین‌ به‌ نقوش‌ گل‌ و پرنده‌ است‌ كه‌ احتمالا با دست‌ كنده‌كاری‌ شده‌ و بسیار ظریف‌ هستند. در دو طرف‌ قرینه‌ این‌ تالار دو در یك‌ شكل‌ از خاتم‌ شیراز قرار دارد كه‌ به‌ طبقه‌ بالا راه‌ داشته‌ ولی‌ بسته‌اند. این‌ دو در به‌ همراه‌ هزاره‌های‌ مرمری‌ موجود و دو ستون‌ هشت‌متری‌، به‌ دستور آغامحمدخان‌ از قصر وكیل‌ شیراز به‌ این‌ محل‌ منتقل‌ شده‌اند كه‌ البته‌ دستور ساخت‌ تخت‌ مرمر به‌ فتحعلیشاه‌ منسوب‌ است‌. در قسمت‌ نزدیك‌ به‌ سقف‌ شش‌ تابلوی‌ نقاشی‌ پشت‌ شیشه‌ قرار دارند كه‌ رنگی‌ بوده‌ و با ارسی‌ پنج‌ دری‌ بسیار نفیس‌ انتهای‌ تالار، هارمونی‌ رنگی‌ زیبایی‌ ایجاد می‌كنند. این‌ تالار به‌ ایوان‌ چهلستون‌ در اصفهان‌ و تالار صد ستون‌ تخت‌جمشید و ایوان‌ عظیم‌ مداین‌ شباهت‌ داشته‌ و همچنین‌ با ایوان‌ نادری‌ در قزوین‌ و ایوان‌ دیوانخانه‌ ایوان‌ در ارمنستان‌ از نظر تزیینات‌ گچبری‌ و آینه‌ كاری‌ و خاتم‌كاری‌ عملكرد مشابه‌ دارد. اتاق‌ نسبتا كوچكی‌ در كنار این‌ تالار قرار دارد كه‌ اتاق‌ انتظار محسوب‌ شده‌ و كف‌ مرمرین‌ داشته‌ و سر

اسر دیوارهای‌ آن‌ پوشیده‌ از تصاویر مختلف‌ مانند بعضی‌ از شخصیت‌های‌ شاهنامه‌ یا شاهان‌ دیگر است‌ و همین‌طور تصویر بزرگی‌ از فتحعلیشاه‌ نیز زینت‌ بخش‌ یكی‌ از دیوارهاست‌.تالار آیینه‌ یكی‌ دیگر از بناهای‌ موجود در مجموعه‌ كاخ‌ گلستان‌ كه‌ نامش‌ را از سقف‌ تماما آیینه‌ خود گرفته‌ است‌،پرده‌های‌ مخمل‌ آجری‌ رنگی‌ دارد كه‌ از دوران‌ پهلوی‌ اول‌ به‌ یادگار مانده‌ است‌. بنای‌ دیگر تالار سلام‌ یا تالار تاجگذاری‌ در نزدیكی‌ تالار آیینه‌ قرار داشته‌ و در زمان‌ سلام‌ به‌ شاه‌ مورد استفاده‌ بوده‌ و همچنین‌ تاجگذاری‌ پهلوی‌ اول‌ در این‌ تالار انجام‌ شده‌ است‌. تخت‌ طاووس‌ كه‌ سابقا در این‌ مكان‌ قرار داشته‌ و در هنگام‌ تاجگذاری‌ از آن‌ استفاده‌ می‌شد، در حال‌ حاضر به‌ موزه‌ جواهرات‌ ملی‌ در میدان‌ فردوسی‌ انتقال‌ یافته‌ است‌ كه‌ برای‌ حفظ‌ شكل‌ قدیمی‌ آن‌ با گذاشتن‌ یك‌ ماكت‌ از تخت‌طاووس‌ سعی‌ شده‌ است‌ تا این‌ كمبود جبران‌ شود. بنای‌ دیگر تالار عاج‌ است‌ كه‌ نام‌ خود را مرهون‌ وجود دو عاج‌ فیل‌ است‌ كه‌ بر بالای‌ پلكان‌ ورودی‌ قرار گرفته‌اند و با مبلمانی‌ ظریف‌، در گذشته‌ به‌ عنوان‌ نشیمنگاه‌ مورد استفاده‌ بوده‌ است‌. تالار سرسرا كه‌ در نوروز و اعیاد مورد استفاده‌ می‌گرفته‌، كاشی‌های‌ برجسته‌یی‌ دارد كه‌ هر ردیف‌ كاشی‌ بازگوكننده‌ داستانی‌ است‌.ساختمان‌ شمس‌العماره‌ یكی‌ دیگر از عمارات‌ این‌ مجموعه‌، كه‌ برای‌ دیدن‌ اطراف‌ شهر از سوی‌ شاه‌ سفارش‌ شده‌ برای‌ مدتی‌ كوتاه‌ بلندترین‌ عمارت‌ تهران‌ بوده‌ و به‌ همین‌ دلیل‌ هم‌ ساختمان‌ خورشید یا همان‌ شمس‌العماره‌ نامیده‌ شده‌ است‌. این‌ بنا طی‌ دو ماه‌ در سال‌ ۱۲۴۰ ساخته‌ شده‌ و نقشه‌ آن‌ منسوب‌ به‌ معیرالمملك‌ و معمار آن‌ استاد علی‌ محمد كاشی‌ بوده‌ است‌.بنا پنج‌ طبقه‌ بوده‌ و در حدود ۳۵ متر ارتفاع‌ دارد ولی‌ برای‌ بازدید عموم‌ تنها طبقه‌ اول‌ قابل‌ بازدید است‌.نمای‌ بنا كاشیكاری‌ ۷ رنگ‌ است‌ و در آن‌ از عناصر و اشكال‌ اروپایی‌ هم‌ استفاده‌ شده‌ ولی‌ در مجموع‌ هویتی‌ سنتی‌ و ایرانی‌ دارد.داخل‌ بنا مثل‌ تمام‌ قسمت‌های‌ دیگر گچ‌ كاری‌ و آیینه‌ كاری‌ شده‌ است‌ و در یكی‌ از اتاق‌ها ساعت‌ و شمعدانی‌ كه‌ هدیه‌ ملكه‌ ویكتوریا به‌ ناصرالدین‌شاه‌ بوده‌ را می‌توان‌ دید اگرچه‌ عقربه‌های‌ ساعت‌ شاید برای‌ نشان‌ دادن‌ توقف‌ زمان‌ در ؤانیه‌هایی‌ خاص‌ حذف‌ شده‌اند و دیگر وجود ندارند.از دیگر عمارات‌ این‌ مجموعه‌ می‌توان‌ از خلوت‌ كریمخانی‌ نام‌ برد كه‌ تخت‌ مرمر ساده‌یی‌ مشابه‌ با تخت‌ مرمر اصلی‌ در آن‌ قرار دارد كه‌ البته‌ قبلا در عمارت‌ دیگری‌ قرار داشته‌ و بعدها در اؤر تخریب‌ آن‌ ساختمان‌ به‌ این‌ محل‌ منتقل‌ شده‌ است‌.در مدخل‌ سه‌ دهنه‌ ورودی‌ خلوت‌ كریمخانی‌ یك‌ حوض‌ گرد كه‌ آب‌ آن‌ توسط‌ قنات‌ شاه‌ تامین‌ و به‌ باغ‌ گلستان‌ سرازیر می‌شده‌، دیده‌ می‌شود كه‌ مابین‌ تخت‌ مرمرین‌ و سنگ‌ مزاری‌ كه‌ متعلق‌ به‌ ناصرالدین‌ شاه‌ بوده‌، قرارگرفته‌ است‌.علاوه‌ برتصویر ناصرالدین‌ شاه‌، دارای‌ كنده‌كاری‌های‌ ظریفی‌ از نوشته‌ها و فرشته‌های‌ كوچك‌ است‌.این‌ سنگ‌ قبر پس‌ از انقلاب‌ از روی‌ مزار ناصرالدین‌ شاه‌ در شاه‌عبدالعظیم‌ شهر ری‌ برداشته‌ و به‌ این‌ مكان‌ منتقل‌ شده‌ است‌.باب‌ نامگذاری‌ این‌ مكان‌، وجود استخوان‌های‌ كریم‌ خان‌ زند است‌ كه‌ به‌ دستور آغامحمدخان‌ از شیراز به‌ تهران‌ آورده‌ شده‌ و در محل‌ پلكان‌ ورودی‌ این‌ مكان‌ دفن‌ شده‌ است‌. به‌ نظر می‌رسد كه‌ شاه‌ قاجار به‌ این‌ وسیله‌ قصد تسكین‌ عداوتی‌ را داشته‌ كه‌ همواره‌ نسبت‌ به‌ محبوبیت‌ وكیل‌الرعایا در خود حس‌ می‌كرده‌ است‌.نگارخانه‌ قسمت‌ دیگری‌ از مجموعه‌ موزه‌ كاخ‌ گلستان‌ است‌ كه‌ نقاشی‌های‌ كمال‌الملك‌ و استاد مهدی‌ معروف‌ به‌ مصورالمك‌ در آن‌ نگاهداری‌ می‌شوند. علاوه‌ بر بناهای‌ فوق‌ عمارات‌ دیگری‌ به‌ نام‌های‌ عمارت‌ بادگیر و كاخ‌ ابیض‌ و تالار الماس‌ كه‌ به‌ سبب‌ سبك‌ خاص‌ آیینه‌كاری‌اش‌ نامگذاری‌ شده‌، در این‌ مجموعه‌ وجود دارند كه‌ برای‌ هر كس‌ كه‌ شوق‌ دیدن‌ بناهای‌ تاریخی‌ را داشته‌ باشد خالی‌ از لطف‌ نیست‌. حیاط‌ وسیع‌ مجموعه‌ كه‌ با سلیقه‌ و بسیار زیباگل‌آرایی‌ شده‌ است‌، هنگام‌ شب‌ و روشن‌ شدن‌ چراغ‌های‌ قدیمی‌، جلوه‌یی‌ خاص‌ دارد.اكنون‌ بعضی‌ از بناهای‌ موجود، در دست‌ تعمیر بوده‌ و در حیاط‌ هم‌ قسمت‌هایی‌ مانند حوض‌هایی‌ بزرگ‌ در حال‌ احداث‌ است‌ كه‌ در زیبایی‌ آینده‌ محیط‌ بی‌تاثیر نخواهند بود.

بهناز كشاورز بهستانی‌



همچنین مشاهده کنید