برجی که مژده بهار می دهد

در گوشه و کنار سرزمین ایران, برج های تاریخی فراوانی وجود دارد که هر یک نشان دهنده هنر, معماری و تاریخ این سرزمین کهنسال است

در گوشه و کنار سرزمین ایران، برج‌های تاریخی فراوانی وجود دارد که هر یک نشان‌دهنده هنر، معماری و تاریخ این سرزمین کهنسال است. این برج‌های تاریخی که در روزگاران کهن با اهداف خاصی مانند آرامگاه، یادبود یا دید‌بانی ساخته شده بودند امروز همگی کاربردی مشترک داشته و گردشگران زیادی را برای دیدن خود جذب می‌کنند. یکی از این برج‌های زیبای تاریخی برج علی‌آباد کاشمر است که دیدن این بنای تاریخی را به همه مسافران دیار خراسان توصیه می‌کنیم.

برای رسیدن به برج علی‌آباد باید ابتدا به شهرستان بردسکن رفته و سراغ روستای علی‌آباد را در ۱۲ کیلومتری شرق شهر بردسکن به سمت کاشمر از اهالی محلی بگیرید. این برج در فاصله ۲۶۰ کیلومتری جنوب مشهد در روستای علی‌آباد قرار دارد.

نمای خارجی بنا بسیار زیبا و هنرمندانه تزئین شده است، به گونه‌ای که در نگاه نخست هر بازدیدکننده‌ای را برای دقایقی محو تماشا می‌کند. نمای بیرونی از پایه بنا تا بالای سر در ورودی به صورت دوازده‌ضلعی ساخته شده و از آن بالاتر حالت مدور به خود می‌گیرد و از داخل دارای پلان هشت‌ضلعی است.

تزئینات بیرونی برج از آجر و کاشی اجرا شده که خود نشان‌دهنده اوج این هنر و صنعت زیبای ایرانی است. اگر کمی با دقت به تزئینات بنا نگاه کنید در نمای خارجی بنا، ۴۸ نیم ستون آجری با تزئینات آجری با طرح‌های لوزی به صورت گره‌های آجری خواهید دید که در نهایت هنر و ظرافت اجرا شده است. در فواصل بین این نیم ستون‌ها، تزئینات کاشی کاریبه رنگ‌های فیروزه‌ای و لاجوردی بر زیبایی این تزئینات افزوده است.

در قسمت پایه بنا، تزئینات به صورت کاشیکاری به رنگ‌های فیروزه‌ای و لاجوردی و آجرکاری با نقوش هندسی به چشم می‌خورد.

پس از دیدن نمای خارجی بنا امکان بازدید از داخل آن نیز وجود دارد. ورودی بنا در سمت جنوب قرار گرفته و به صورت طاق‌نمایی در داخل قاب مستطیل بزرگ آجری تعبیه شده که در لبه‌های آن دو نیم ستون از آجر و داخل آن نیز تز ئینات لوزی آجری کار شده است.

بنای برج از داخل دارای سه طبقه است که از طریق پلکان مارپیچ موجود در بنا می‌توان به طبقات بالایی دسترسی پیدا کرد که خود این بالا رفتن از پلکان مارپیچ برج، خاطره‌ای به یاد ماندنی و تجربه‌ای هیجان‌انگیز برای شماست.

طبقه دوم بنا به صورت راهرو‌های طاق دار باریک بنا را دور می‌زند و به صحن داخلی بنا مشرف است. در طبقه سوم در دو طرف دیواره وجود دارد و شما امکان دیدن نمای داخلی را مانند طبقه دوم ندارید، ولی هشت نورگیر قرینه در طرفین راهرو تعبیه شده است که از داخل آنها می‌توان نمای زیبای مناطق اطراف را تا مسافتی نسبتا دور مشاهده کرد. در این بخش از ساختمان شما می‌توانید تجربه‌ای بسیار جالب و شگفت انگیز داشته باشید که بدون تردید پیش از این مشابه آن را انجام نداده‌اید. در این طبقه به وسیله راه پله می‌توان به فضای میان دو پوسته گنبد وارد شد و در فضای بالای سقف گنبد داخلی و زیر گنبد خارجی قرار گرفت. فاصله بین دو پوسته حدود پنج متر است.

در صفحه ۱۹۹ کتاب تاریخ بردسکن در مورد این بنا چنین نوشته شده است:

«برج کاشمر روی قلعه‌ای به نام کوشک ساخته شده است و قدمت این منطقه به عصر کیانیان و اشکانیان می‌رسد. اعتقاد بر این است که این برج یک مقبره بوده است. به همین دلیل به مقبره کاشمر نیز معروف شده است. این که (این محل) مقبره چه شخصیتی است، به خوبی مشخص نیست. محققین با مطالعاتی که روی این بنا انجام داده اند به این نتیجه رسیده اند که لحظه سال تحویل در روز اول بهار را از روی این برج در محل یکی از طاقچه‌های آن با استفاده از نور خورشید تعیین می‌کرده‌اند.»

دونالد ویلبر در صفحه ۱۳۱ کتاب معماری ایران در عصر ایلخانی در مورد این بنا چنین می‌نویسد:

«... علائمی حاکی از آن که ساختمان با عجله و بدون دقت کافی ساخته شده و عوامل قرینه از حیث جزئیات در آن پیچیده‌تر و کامل‌تر است و مقیاس کوچک در تزئینات می‌رساند که این بنا از برج رادکان از لحاظ تاریخ جدیدتر است. جزئیات تزئین گچکاری شبیه کار ساختمان‌های دیگر سال ۱۳۰۰ میلادی است.»

نیروانا حسینی