تئو آنجلوپولوس فیلمساز اشعار سینما

آنجلوپولوس با نام کامل تئودوروس آنجلوپولوس , در 17 آوریل 1935 در آتن به دنیا آمد وی فارغ التحصیل رشته حقوق از دانشگاه آتن بود اما بعد از دوران خدمت سربازی برای ادامه تحصیل به پاریس رفت و در دانشگاه سوربن ثبت نام کرد اما بعد از مدتی تحصیلاتش را در سوربن نیمه تمام گذاشت و برای تحصیل در رشته سینما, وارد مدرسه سینمایی معروف ایدک فمیس فعلی شد بعد به یونان بازگشت و به حرفه روزنامه نگاری و نقد فیلم پرداخت در این مقاله به اختصار به بررسی زندگی و آثار تئو آنجلوپولوس فیلمساز شهیر یونانی پرداخته ایم در ادامه بخوانید

آغاز کار آنجلوپولوس در سینما در دهه شصت، همزمان شد با کودتای نظامی در یونان و روی کار آمدن حکومت سرهنگ ها. با این حال وی موفق شد نخستین فیلم کوتاهش را با عنوان "پخش تلویزیونی" در سال 1968 بسازد.

"بازسازی"، نخستین فیلم بلند آنجلوپولوس بود که در سال 1970 ساخت. بعد از آن در سال 1972 فیلم "روزهای 36" را ساخت که هر دوی آنها درونمایه ای سیاسی داشت و نقدی بر فضای سیاسی یونان در زیر چکمه های سرهنگ ها بود. بعد از آن فیلم "بازیگران سیار" را ساخت که فیلمی 4 ساعته در هشتاد نمای بلند درباره یک گروه تئاتر سیار بود که تاریخ سیاسی پرتلاطم و خونبار معاصر یونان در فاصله سال های 1939 تا 1952 از دید آنها روایت می شد.

آنجلوپولوس در سال 1983 با ساختن فیلم "سفر به سیترا"، جایزه بهترین فیلمنامه را از جشنواره فیلم کن دریافت کرد. وی در سال 1988 نیز به خاطر فیلم "چشم اندازی در مه"، برنده شیر نقره ای جشنواره فیلم ونیز به عنوان بهترین کارگردان شد.

فیلم "نگاه خیره اولیس"، فیلمی درباره جنگ های خونین بالکان بود که هاروی کیتل در آن نقش یک فیلمساز تبعیدی یونانی را بازی می کرد و جایزه بزرگ هیأت داوران کن 1995 را به دست آورد. در میانه فیلمبرداری این فیلم بود که جیان ماریا ولونته، بازیگر برجسته ایتالیایی، بر اثر سکته قلبی از دنیا رفت و ارلاند یوزفسون بازیگر سوئدی فیلم های برگمان جایگزین او گردید.

آنجلوپولوس در سال 1998، به خاطر فیلم "ابدیت و یک روز"، برنده نخل طلای جشنواره کن گردید. این فیلم داستان زندگی شاعر و نویسنده ای است که قصد دارد سفری را آغاز کند اما سفر او برخلاف سفر شخصیت های دیگر فیلم های آنجلو پولوس، سفری بدون بازگشت است چرا که او از بیماری سرطان رنج می برد و در آستانه مرگ است. الکساندر که بنا به پیش بینی پزشکان تنها یک روز از عمرش باقی مانده، سعی می کند با یادآوری خاطرات گذشته، زندگی اش را یک بار دیگر مرور کند و تنها افسوس او این است که کارهایش در آستانه مرگ، ناتمام مانده. او تمام عمرش را بر سر پروژه ای گذاشته که نتوانسته آن را به پایان برساند و آن تکمیل شعر ناتمام یک شاعر قرن نوزدهمی به نام سولوموس است. بخش مهمی از فیلم در فلاش بک می گذرد و روایت آن بین گذشته و حال در نوسان است. الکساندر از طریق یادآوری و مرور خاطرات گذشته است که درمی یابد آنچنان که باید برای همسر از دست رفته اش وقت نگذاشته و ندانسته او را چگونه دوست داشته باشد.

آخرین فیلم آنجلوپولوس، یعنی فیلم ناتمام "دریای دیگر"، محصول مشترک ایتالیا، یونان و ترکیه است و سومین قسمت از تریلوژی آنجلوپولوس بود که با فیلم "دشت گریان" آغاز شد و با فیلم "غبار زمان"ادامه یافت اما اکنون با مرگ نابهنگام و تراژیک وی ناتمام مانده است. داستان این فیلم در یونان معاصر روی می دهد که گرفتار بحران اقتصادی، بیکاری و فساد سیاسی است.

آنجلوپولوس همچنین در سال 2001 دکترای افتخاری دانشگاه اسکس بریتانیا را دریافت کرد.

از میان آثار آنجلوپولوس، فیلم های "سفر به سیترا"، "چشم اندازی درمه"، "دشت گریان" و "گام معلق لک لک"، در جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمدند. وی در سال 2004، برای شرکت در این جشنواره، به تهران هم سفر کرده بود.

درگذشت نابهنگام تئو آنجلو پولوس، سینماگر برجسته یونانی در سن 76 سالگی، در آخرین ساعات شب (24 ژانویه) سال 2012، دوستداران این سینماگر را غافلگیر کرد. آنجلوپولوس روز 24 ژانویه، در حالی که سرگرم ساختن آخرین فیلمش به نام "دریایی دیگر" در اطراف آتن بود، بر اثر تصادف با یک موتورسیکلت در صحنه فیلمبرداری، جان باخت. آنجلوپولوس در حالی که به شدت از ناحیه سر مجروح شده بود، به بیمارستان منتقل شد اما تلاش پزشکان برای نجات او بی فایده بود.

آنجلوپولوس را بعد از مایکل کاکویانیس، باید به عنوان بزرگترین و سرشناس ترین کارگردان سینمای یونان و از برجسته ترین سینماگران مولف و صاحب سبک سینمای امروز جهان به شما آورد. او فیلمسازی بود که در آثارش، واقعیت، خیال و نوستالژی، در ترکیب منجسم و شگفت انگیزی ارائه گردید.

آنجلوپولوس، بیانگر عمیق ترین احساسات و عواطف بشری و روایت گر روشنفکران غم زده، پرملال، تنها و سرگشته معاصر بود که در کوچه ها و خیابان ها، کوهستان ها و یا سواحل دریا پرسه می زنند یا به دنبال عشق ها، خاطرات و رویاهای گذشته خود، همانند اولیس از مکانی به مکان دیگر سفر می کنند.

سبک سینمایی آنجلوپولوس

آنجلوپولوس، سینماگری شاعر و فیلسوف بود. سینمای او، سینمایی اندیشمندانه و فلسفی است که پرسش هایی اساسی و بنیادی را در باره جهان امروز و انسان مدرن مطرح می کند. سینمایی که با ریتم کند و پلان سکانس ها و حرکت های آرام، طولانی و پیچیده دوربین تعریف می شود و از این نظر شباهت زیادی به سبک آثار آنتونیونی، تارکوفسکی و میکلوش یانچو دارد اگرچه دنیاهای آنها تا حد زیادی با هم تفاوت دارد. سینمایی که تماشای آن فراتر از حد تحمل تماشاگرعادی سینماست که به فیلم هایی با ریتم تند و اکشن زیاد عادت کرده است. اما برداشت های بلند، ریتم آرام تصاویر و حرکات موزون بازیگران در فضای قاب هایی زیبا و چشم نواز در فیلم های او فضای شاعرانه ای می ساخت که با موسیقی خیال انگیز و ملودی های زیبا و گوش نواز النی کاریندرو، آهنگساز بزرگ یونانی و همسری وی، تقویت می شد.

هنر آنجلوپولوس این بود که می توانست بازیگران بی شماری را درون قاب های متحرک سحر انگیزش قرار دهد و در میزانسی پیچیده و موزون آنها را دایت کند. قاب هایی چشمگیر و خیره کننده که کار فیلمبردار همیشگی اش گئورگوس آروانیتیس بود.

گئورگوس آروانیتیس به عنوان فیلمبردار، تونینو گوئرا به عنوان فیلمنامه نویس و النی کوریندرو به عنوان آهنگساز، تیم حرفه ثابتی بودند که در بیشتر کارهای آنجلوپولوس با او همکاری کردند. النی کاریندرو، آهنگسازی است که موسیقی او به طرز حیرت انگیزی با سبک بصری و زیبایی شناسی آثار آنجلوپولوس و با ریتم و ضرباهنگ درونی فیلم هایش هماهنگی دقیقی دارد. وسعت موسیقی او به اندازه وسعت پلان سکانس های آنجلوپولوس است و ایده های موسیقایی او در تقارنی کنترپوان با رویداد های سینمایی آثار اوست.

النی خود گفته است، تصاویر آنجلوپولوس بهترین امکان را به او می دهد که عمیق ترین احساسات و عواطف درونی خود را بیان کند. نگاه شاعرانه و غنای تصویری فیلم های آنجلوپولوس با موسیقی ملودیک و روان او تکمیل می شود.

مولفه های تماتیک

فیلم های آنجلوپولوس، دارای درونمایه های اجتماعی و سیاسی بسیار پر رنگی اند و ارتباط تنگاتنگی با تاریخ سیاسی یونان و اروپا دارند. این فیلم ها عمدتا بر مبنای تم های انسانی مشخصی مثل مهاجرت و آوارگی، سرزمین و هویت فرهنگی، آب و خاک و مرزبندی جغرافیایی، سرگشتگی، تنهایی و اندوه روشنفکران چپ زخم خورده، تبعیدی و سرکوب شده ساخته شده اند. آدم های فیلم های او غالبا انسان های تنها و سرگشته ای اند که دنبال ارزش های گم شده ای در گذشته دردبار خود می گردند و به همین منظور راهی سفر می شوند. سفری که عنصر اصلی و تماتیک فیلم های آنجلو پولوس است. تقریبا در همه آثار او، شخصیت ها، نه تنها دست به سفری واقعی و جابجایی فیزیکی می زنند بلکه این سفر آنها غالبا با سفری ذهنی، دردناک و حسرت بار به درون گذشته همراه است.

فیلم های آنجلوپولوس، مکاشفه ای در زندگی و خاطرات غبار گرفته شخصبت ها در بستر تاریخ سیاسی معاصر یونان است. شناور بودن زمان و شخصیت ها در ساختار روایی فیلم، از ویژگی های مهم سبکی آثار آنجلوپولوس به حساب می آید. وی استاد ترکیب جادویی واقعیت، خیال و نوستالژی بود.

بیشترفیلم های آنجلوپولوس در مناطق دورافتاده یونان می گذرد، در دهکده ای ساحلی یا کوهستانی فراموش شده. به ندرت در فیلم هایش تصویری از یک شهر بزرگ و مدرن و شلوغ مثل آتن را می بینیم.

یکی از وجوه مهم آثار آنجلوپولوس، جنبه تاریخی و اسطوره ای فیلم های اوست. برای او تاریخ همانقدر اهمیت دارد که ادبیات، شعر و اساطیر یونان باستان. جدال انسان و سرنوشت درونمایه اصلی آثار اوست که از دل تراژدی های یونانی می آید. "نگاه خیره اولیس"، سفر حماسی و ادیسه وار یک فیلمساز تبعیدی یونانی به منطقه بالکان در اوج جنگ های داخلی، برای یافتن حلقه های فیلم های گمشده سینماگری قدیمی است که در واقع استعاره ای است از جستجوی مفهوم زندگی و پیوندی دوباره با تاریخ و گذشته.

فیلم های آنجلوپولوس پیوندی ارگانیک با مفهوم زمان دارند. برای آنجلوپولوس، زمان بیشتر امری ذهنی و روانی است تا واقعیتی فیزیکی. زمان در فیلم های او به شکل سیالی بین گذشته و حال در نوسان است. در فیلم "ابدیت و یک روز"، حرف او این بود که حتی اگر یک روز از عمرت باقی مانده باشد، اگر آن روز را درست زندگی کنی، به درازای ابدیت خواهد بود.

آنجلوپولوس دیگر زنده نیست که با برداشت های بلند اعجاب انگیز و کورئوگرافی شگفت آور بازیگران و ریتم موزون حرکات دوربین اش، ما را مسحور و دیوانه کند. او در روزی به درازای ابدیت زیست و آثاری ماندگار از خود به جا گذاشت و رفت.

جوایز و افتخارت:

برنده ی نخل طلای جشنواره کن برای فیلم ابدیت و یک روز ( Eternity and a Day )

برنده ی جایزه بزرگ هیأت داوران و جایزه فیپرشی (انجمن منتقدان بین المللی) جشنواره کن برای فیلم نگاه خیره اولیس ( Ulysses' Gaze )

برنده ی جایزه بهترین فیلمنامه و جایزه فیپرشی جشنواره کن برای فیلم سفر به سیترا ( Voyage to Cythera )

برنده ی جایزه فیپرشی جشنواره کن برای فیلم بازیگران سیار ( The Travelling Players )

برنده ی شیر نقره ای بهترین کارگردانی-جایزه ویژه هیأت داوران و جایزه فیپرشی جشنواره ونیز برای فیلم چشم اندازی در مه ( Landscape in the Mist )

برنده ی هوگوی نقره ای بهترین کارگردانی جشنواره شیکاگو برای فیلم چشم اندازی در مه ( Landscape in the Mist )

برنده ی جایزه ویژه هیأت داوران و جایزه فیپرشی جشنواره ونیز برای فیلم اسکندر کبیر ( Alexander the Great )

برنده ی جایزه بهترین فیلم-بهترین کارگردانی و بهترین فیلمنامه جشنواره تسالونیکی برای فیلم ابدیت و یک روز ( Eternity and a Day )

برنده و نامزد 61 جایزه معتبر دیگر

گزیده فیلم شناسی:

1975 - بازیگران سیار ( The Travelling Players )

1980 - اسکندر کبیر ( Alexander the Great )

1984 - سفر به سیترا ( Voyage to Cythera

1986 - پرورش دهنده زنبور عسل ( The Beekeeper )

1988 - چشم اندازی در مه ( Landscape in the Mist )

1991 - گام معلق لک لک ( The Suspended Step of the Stork )

1995 - نگاه خیره اولیس ( Ulysses' Gaze )

1998 - ابدیت و یک روز ( Eternity and a Day )

2004 - دشت گریان ( The Weeping Meadow )

2008- غبار زمان ( The Dust of Time )