آتش بسِ جنگ خواهر و برادری

برای اینکه شاهد جنگ های خواهر و برادری نباشید باید در چند سالگی فرزند اول تان دوباره مادر شوید

آمدن یک رقیب تازه می‌تواند خواهر بزرگ‌تر را از تخت پادشاهی پیاده و آرامش را برای مدتی از قلمروی او دور کند. گرچه اغلب پدر و مادرها می‌گویند برای تنها نبودن فرزند اول، سختی دوباره بچه‌دار شدن را به جان خریده‌اند اما بچه‌های بزرگ‌تر حداقل در ماه‌ها و سال‌های اول می‌گویند که از آمدن تازه‌واردی که از نظر خودشان می‌خواهد جای آنها را بگیرد، زیاد هم خوشحال نیستند.

حیدر حسینی، روانشناس کودک می‌گوید شاید بچه‌های کوچک‌تر تا سال‌ها فرزند بزرگ‌تر را سپر بلای خودشان کنند و با اطمینان روی مسیری که فرزند بزرگ‌تر در آن بارها زمین خورده قدم بگذارند اما نمی‌توان حضور فرزند دوم برای کودک اول را هم خالی از خیر و لطف دانست. این روانشناس می‌گوید بودن فرزند بزرگ‌تر در خانه، خیلی از کارها و تصمیم‌گیری‌ها را برای عضو کوچک‌تر آسان می‌کند و البته در مقابل بزرگ‌تر‌ها هم با آمدن این تازه‌وارد مسوولیت‌پذیری و نمایش قدرت را تجربه می‌کنند و زودتر از تک‌فرزند‌ها بسیاری از جنبه‌های رشد را طی می‌کنند.

کوچک‌ترها پادشاهی نکنند

کودکی که پیش از این یکه‌تاز بوده، به‌خاطر آرامش نوزاد تازه‌وارد، حق تماشای تلویزیون با صدای بلند را از دست می‌دهد، منابع مالی خانواده و توجه پدر و مادر دیگر به او محدود نمی‌ماند. فرزند بی‌رقیب خانواده، حالا نیمی از داشته‌هایش را از دست داده و همین کافی است تا به‌خاطر تولد خواهرش خشمگین باشد.

هر فرزندی که به دنیا می‌آید، جایگاه کودک بزرگ‌تر را تهدید می‌کند. تهدید قدم نورسیده برای خواهر بزرگ‌تر، همیشه به اختلاف‌های ساده و گذرا محدود نمی‌شود. گاهی ناآگاهی والدین آنقدر به کودک اول ضربه می‌زند که او را به واپس‌روی مجبور می‌کند؛ یعنی کودک بزرگ‌تر به عادت بچگی‌اش برمی‌گردد و عادات از دست رفته‌ای چون ناخن جویدن، شب‌ادراری و. . . را از سر می‌گیرد. توجه افراطی والدین به فرزند نورسیده، می‌تواند تعادل روانی کودک بزرگ‌تر را مختل کند اما فرزند بزرگ‌تر همیشه شکست نمی‌خورد. گاهی پدر و مادرها از ترس واکنش فرزند اول به عضو تازه‌وارد به او توجهی نشان نمی‌دهند و به جای حل مشکل، فرزند کوچک‌تر را با بحران روبه‌رو می‌کنند.

به یک اندازه مادری کنید

فرزند بزرگ‌تر برنامه مورد علاقه‌اش را می‌بیند که عضو کوچک‌تر خانواده از راه می‌رسد و با قدرت گریه و جیغ‌هایش شبکه تلویزیون را عوض می‌کند. مادر به چهره برافروخته دختر بزرگ نگاه می‌کند و از او می‌خواهد به نفع خواهر یا برادر کوچکش کنار برود.

گفتیم که کشمکش و رقابت، جزء جدانشدنی روابط خواهرهاست اما اگر می‌خواهید اوضاع آرام بماند باید در این ارتباط تساوی را رعایت کنید. به یک میزان برای‌شان وقت بگذارید، به یک اندازه برای آنها خرید کنید و نیازشان به دیده شدن را به یک اندازه برآورده کنید. یادتان نرود توجه شما به فرزندان‌تان، اگرچه به یک اندازه است اما همیشه به یک شکل ابراز نمی‌شود. درحالی‌که فرزند کوچک‌تر در جست‌وجوی نوازش است، فرزند بزرگ‌تر به استقلال و احترام بیشتری نیاز دارد.

اما تساوی همیشه به معنای مشابهت نیست پس گمان نکنید همه چیزشان هم‌شکل باید باشد و باید از آزادی‌های مشابهی برخوردار باشند. بچه‌های بزرگ‌تر اغلب به خود می‌گویند: «کسی که درست عین من رفتار می‌کند، هویتم را از من می‌گیرد!» پس یک‌بار دیگر به شما یادآوری می‌کنیم که هم اندازه بودن توجه، آزادی‌ها، اختیارات و امکانات را با هم‌شکل بودن‌شان اشتباه نگیرید و به فرزند کوچک‌تان اجازه ندهید کپی خواهر بزرگ‌ترش باشد.

بچه کوچک را جا نگذارید

دختر بزرگ می‌تواند با دوست‌هایش به تنهایی وقت بگذارد، با آنها بیرون برود و مثل بزرگ‌ترها لباس بپوشد. فرزند کوچک اعتراض می‌کند و همیشه این جمله را می‌شنود: «تو هم به سن او برسی، آزادی‌های او را به دست می‌آوری!»

هرچه دختر بزرگ‌تر به دوره بلوغ نزدیک‌تر می‌شود، تفاوت انتظارات او و خواهرش بیشتر می‌شود. تلاش خانواده‌ها برای اثبات این تفاوت، فرزند کوچک‌تر را آزرده می‌کند. میل فرزند کوچک به رقابت و همشکل شدن با خواهرش، گاهی مادر را نگران می‌کند اما اگر می‌خواهید نگرانی شما مساله‌ساز نشود، باید بیشتر از قبل هوشیار باشید! در قدم اول، به این موضوع توجه کنید که گرایش کودک شما به داشتن آزادی‌ها و امکانات خواهرش چقدر است؛ همه کودکان به یک اندازه حساس نیستند. پس اول حساسیت کودک‌تان را اندازه بگیرید و بعد قدم‌ بردارید. عجیب نیست اگر شما و فرزند بزرگ‌ترتان، الگوی فرزند کوچک‌تر شده باشید.

پس در کنار وضع محدودیت‌ها، خواسته‌های او را نادیده نگیرید. در قدم دوم باید با رفتاری درست به فرزند کوچک‌تر بفهمانید که همیشه نمی‌تواند مثل خواهرش رفتار کند و امکانات و آزادی‌های او را داشته باشد. به او نشان دهید در محدوده خود از توجه و محبت شما بهره‌مند می‌شود و دلیلی ندارد از خواهرش تقلید کند. در سومین قدم، شما می‌توانید با جایگزین کردن برخی موارد و کمرنگ کردن برخی محدودیت‌ها به این جنگ خواهرانه پایان دهید. پس او را در فعالیت‌های مشترک‌تان سهیم کنید. اگر خواهر بزرگ‌تر را قبل از ‌مهمانی با خودتان به آرایشگاه می‌برید، دختر کوچک را از این اتفاق هیجان‌انگیز محروم نکنید و از آرایشگر بخواهید موی او را با توجه به سنش آرایش کند. دخترهای کوچک از اینکه در جمع شما و خواهر بزرگ‌ترشان جایی نداشته باشند، بیزارند.

پدر قانون بگذارد، مادر اجرا کند

بچه‌ها اشتباه می‌کنند و با سرزنش پدرشان روبه‌رو می‌شوند اما مادر از راه می‌رسد و از فرزندش در برابر سرزنش‌های پدر دفاع می‌کند. از این لحظه به بعد، کودک خوب می‌داند که همیشه کسی هست که به‌خاطر اشتباهاتش از او حمایت کند.

دوره و زمانه عوض شده و حتی در جامعه سنتی ما هم، زنان در تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌های خانه بیش از پیش درگیر شده‌اند. با این وجود، گمان نکنید شما و همسرتان باید به یک شیوه رفتار کنید حتی در دنیای مدرن هم وجود یک قانون‌گذار که حرف آخر را می‌زند در خانه ضروری است. روانشناسان می‌گویند بهتر است پدرها چنین نقشی را برای فرزندان‌شان بازی کنند. پس گرچه شما و همسرتان دور از چشم بچه‌ها در مورد همه ریزه‌کاری‌های تربیتی و بایدها و نبایدها توافق می‌کنید اما اجازه دهید برخی محدودیت‌های خانه را پدر وضع کند. به فرزندتان با حرف و عمل آموزش دهید بعد از گذشت زمان معینی می‌تواند آنچه در آرزویش بوده را داشته باشد و برخی از این نصیحت‌ها را از زبان پدر خانواده مطرح کنید.

خبرچین تربیت نکنید

فرزند بزرگ‌تر به اندازه کافی قدرت دارد اما خواهر کوچک‌تر برای قدرت گرفتن، راهی جز خبرچینی را نمی‌شناسد. او برای پیروز شدن در دعواهای خواهرانه، رازهای خواهرش را فاش می‌کند و ریز و درشت رفتارهای خواهرش را به مادر گزارش می‌دهد.

فراموش نکنید میل به اعمال نظر در همه ما وجود دارد پس بچه‌های‌تان را از این قاعده مستثنا ندانید اما یادتان باشد واکنش‌های کودکان با توجه به شرایط آنها برانگیخته می‌شود. اگر فرزند کوچک‌تان علیه خواهرش خبرچینی می‌کند با هوشمندی حرف او را گوش دهید اما هیجان‌زده واکنش نشان ندهید. مدتی صبر کنید تا هیجانات شما فروکش کند و دور از چشم خواهر یا برادر کوچک‌تر و بدون اشاره به گفته‌های او ، با کودک بزرگ‌ترتان صحبت کنید.

از خواهر بزرگ مادر نسازید

دختر کوچک‌تر اشتباه می‌کند و در نبود مادر، خواهر بزرگ تنبیه او را وظیفه خود می‌داند. او که گمان می‌کند جانشین مادر است، خواهر کوچکش را به هر بهانه‌ای سرزنش می‌کند و برایش خط و نشان می‌کشد.

درحالی‌که خواهرهای هم‌سن و سال، مشغول سرگرم کردن هم هستند، خواهرهای بزرگ‌تر خود را زیر بار مسوولیت سنگین‌تری می‌بینند. آنها بیشتر نقش مادر دوم را بازی می‌کنند و از تربیت خواهر کوچک‌تر گرفته تا ‌تر و خشک کردنش را وظیفه خود می‌دانند. روانشناسان می‌گویند، بزرگ‌تر بودن به خواهر‌ها قدرتی معجزه‌آسا می‌دهد؛ قدرتی که اغلب تا پایان عمر باقی می‌ماند. طبیعی است دختر بزرگ خانواده هم برای اثبات چنین قدرتی، گاهی به خواهرش زور بگوید. اما آنچه می‌تواند به این رفتار پایان دهد، واکنشی است که شما به دعواهای آنها نشان می‌دهید. وظیفه شماست که در مقابل قلدری دختر بزرگ بایستید و دور از چشم فرزند دیگر به خواهرش بفهمانید که مسوولیت محدودی برای تربیت خواهر کوچک‌ترش دارد و دلیلی ندارد که نقش شما را در رابطه با او بازی کند. باز هم یادآوری می‌کنیم بچه‌ها بیشتر از آنکه از نصیحت‌های شما یاد بگیرند با رفتارتان آموزش می‌بینند.

از خودتان شروع کنید

یادتان نرود بچه‌ها بیش از آنکه از نصیحت‌های ما چیزی یاد بگیرند، عادت‌های خود را با دیدن رفتار ما شکل می‌دهند. پس با نشان دادن محبت کلامی و نوازش کردن فرزندان‌تان، آنها را به هم نزدیک‌تر کنید. بررسی‌ها ثابت کرده نشان دادن احترام نسبت به فرزندان، همسر و اطرافیان‌تان باعث می‌شود فرزندان شما به یکدیگر احترام بگذارند. اگر بچه‌های شما توانایی ابراز احساسات را یاد بگیرند، چند قدم از اختلافات رایج میان خواهر و برادرها فاصله می‌گیرند.

راز خانواده‌های خوشبخت

اگر می‌خواهید دردسر مادر بودن را کمتر کنید، آرزو کنید صاحب دو فرزند دختر شوید. محققان می‌گویند خانواده‌هایی که دو دختر دارند، کمترین میزان دعوا و سروصدا را تجربه می‌کنند و فرزندان‌شان در زمان بازی هماهنگ‌ترند. از نظر آنها تعداد فرزندان دختر و پسر و ترتیب تولدشان، میزان آرامش یا تنش‌های خانه را تعیین می‌کند. روزنامه دیلی‌میل بهترین و بدترین ترتیب‌های تولد را این‌گونه که در زیر آمده معرفی می‌کند و می‌گوید، اگر شرایط خانواده شما مثل خانواده‌های بالای این جدول است، به خوشبختی نزدیک‌تر هستید و هرچه به خانواده‌های پایین‌تر نزدیک می‌شوید، تنش و دردسر به خانواده شما بیشتر پا می‌گذارد:

۱. دو دختر

۲. یک پسر و یک دختر

۳. دو پسر

۴. سه دختر

۵. سه پسر

۶. چهار پسر

۷. دو دختر و یک پسر

۸. دو پسر و یک دختر

۹. سه پسر و یک دختر

۱۰. سه دختر و یک پسر

۱۱. دو پسر و دو دختر

۱۲. چهار دختر

عشق کوچک‌ترها را نادیده نگیرید

دختر کوچک‌تر مرد مورد علاقه‌اش را پیدا کرده اما خانواده نگران غرور دختر بزرگ هستند. آنها گمان می‌کنند در صورت ازدواج فرزند کوچک‌شان، دختر بزرگ شانس خوشبخت بودن را از دست می‌دهد.

مجرد ماندن دختر بزرگ‌تر درحالی‌که دختر کوچک‌تر ازدواج کرده است در جامعه سنتی موضوعی بحث‌انگیز است. کم نیستند خانواده‌هایی که این اتفاق را ناشی از عیب دختر بزرگ می‌دانند اما همیشه هم دیگران روی دخترهای بزرگ‌تری که مجرد مانده‌اند برچسب نمی‌زنند. حسادت خواهرانه اینجا هم به میدان می‌آید و خواهر بزرگ‌تر از اینکه همتای کم‌سن و سال‌ترش، آنچه او ندارد را از آن خود کرده، آزرده می‌شود. گذشته از حساسیتی که جزء جدانشدنی رابطه خواهر‌هاست، گاهی والدین هم فرزند بزرگ‌تر را تحریک می‌کنند و به او القا می‌کنند که برخلاف خواهرش، شایسته دوست داشته شدن نیست.

در چنین شرایطی ازدواج خواهر کوچک‌تر احساس ناکامی را در خواهر بزرگ‌تر ایجاد می‌کند و جامعه هم این باور را تقویت می‌کند. اما فراموش نکنید که قرار نیست هیچ‌کس به‌خاطر ضعف دیگران محدود شود و از خواسته‌اش دست بکشد. شما نمی‌توانید به‌خاطر حسادت فرزند بزرگ‌ترتان، خواهرش را از این تجربه محروم کنید اما وظیفه شماست که با کنترل و هدایت فرزندتان، این مفهوم را در ذهن او تغییر دهید و او را برای حفظ اعتماد به نفس و آرامشش حمایت کنید.

خانه را آرام کنید

مادری که بچه‌هایش تفاوت سنی زیادی با هم دارند، خودش را مسوول اختلاف آنها می‌داند. از نظر او این تفاوت باعث شده بچه‌ها از هم فاصله بگیرند و دنیای یکدیگر را درک نکنند.

دو تا سه سال فاصله سنی به رابطه‌ای امن‌تر و صمیمانه‌تری میان بچه‌ها می‌انجامد. بعد از گذشت سه سال از تولد فرزند اول، نه‌تنها مادر شرایط جسمانی مطلوب‌تری پیدا کرده بلکه فاصله‌ای که میان مادر و پدر به‌خاطر مسوولیت‌های جدید و تغییر شکل ارتباط‌شان ایجاد شده هم کمتر شده است. با این وجود، نمی‌توان حکمی کلی صادر کرد. مثل دیگر موارد، تصمیم‌گیری برای تولد فرزند بعدی به شرایط خانواده‌ها بستگی دارد و اینکه خواهرها رابطه صمیمانه‌تری را تجربه کنند، به رابطه والدین، سبک فرزندپروری و سلامت روانی آنها وابسته است.

خانه را زنانه- مردانه نکنید

خواهرها و مادر از هم جدا نمی‌شوند؛ از خیابان گرفته تا ‌مهمانی و خرید و آشپزخانه در هر محیطی در کنار هم جمع می‌شوند و به این دوستی نفوذناپذیر افتخار می‌کنند.

تشکیل کلونی‌های دخترانه، اتفاقی است که بسیاری از خانواده‌های دختر‌دار را تهدید می‌کند. در این خانواده‌ها، دختران و مادرشان یک حلقه ارتباطی را تشکیل می‌دهند که اعضای غیر هم‌جنس خانواده به ندرت امکان ورود به آن را دارند. این گروه زنانه با هم بیرون می‌روند، با هم تصمیم می‌گیرند، عادات یکدیگر را کسب می‌کنند و به مرور ارتباط آنها با افراد بیرون از حلقه ارتباطی‌شان محدود و دشوار می‌شود. درحالی‌که بخش مهمی از عادات و ویژگی‌های شخصیتی دختران با حضور پدر در خانواده اتفاق می‌افتد. اگر شما هم از نعمت داشتن فرزندان دختر بهره‌مندید، فراموش نکنید که این کلونی‌ها اغلب آسیب بسیار جدی را به دنبال می‌آورند؛ آسیبی که تا پایان عمر زندگی آنها را تهدید می‌کند و حتی بر روابط دختران و همسران‌شان در آینده هم تاثیر می‌گذارد.

خواهرها را مقابل هم قرار ندهید

خواهر بزرگ‌تری که تازه وارد مدرسه شده، نمی‌تواند خواهر کوچک‌تری را که کتاب‌هایش را خط‌خطی کرده ببخشد و وقتی تازه حریم خصوصی را درک کرده از اینکه ته‌تغاری مدام سر از وسایل شخصی‌اش دربیاورد عذاب می‌کشد.

باز هم به جملات قبل بازگردید و یک بار دیگر اهمیت «اصل تساوی» را مرور کنید. هرگز به‌خاطر آرامش و شادی یکی از فرزندان‌تان دیگری را قربانی نکنید. به فرزند کوچک‌ترتان یاد دهید که به حریم شخصی خواهر یا برادرش احترام بگذارد. گذشته از این، برای پایان دادن به گریه‌های کودک کوچک‌تر، هرگز دارایی‌های فرزند بزرگ‌تر را بدون اجازه یا تمایل او در اختیار او قرار ندهید. همان‌طور که شما دوست ندارید کسی بدون اجازه به کمد لباس‌تان دستبرد بزند، فرزند شما هم زمانی که کسی در وسایلش سرک می‌کشد یا می‌خواهد آنها را تصاحب کند، عذاب می‌کشد. پس هرگز به او نگویید.«تو بزرگ‌تری! تو ببخش!»

بهاره اسلامی