استثناءهای درجه خویشاوندی در ارث

معیار درجه ای یکی از شاخص های قانون ارث است که استثنائاتی هم دارد، ازجمله وراثت قائم مقامی. دکتر مجتبی زاهدیان استاد حقوق در این خصوص می گوید: وراثت قائم مقامی در هر سه طبقه وجود …

معیار درجه ای یکی از شاخص های قانون ارث است که استثنائاتی هم دارد، ازجمله وراثت قائم مقامی. دکتر مجتبی زاهدیان استاد حقوق در این خصوص می گوید: وراثت قائم مقامی در هر سه طبقه وجود دارد یعنی هستند افرادی که جانشین نسل قبلی می شوند و ارث می برند. به عنوان مثال در طبقه اول نوه متوفی جانشین نسل قبلی خود که فرزند مستقیم متوفی است می شود.در طبقه دوم برادرزاده و خواهرزاده متوفی جانشین نسل قبلی خود که برادر و خواهر متوفی است می شود و در طبقه سوم فرزندان اعمام و اخوال جانشین نسل قبلی خود که اعمام و اخوال متوفی هستند، می شوند.دکترزاهدیان مدیر گروه حقوق دانشگاه آزاد اسلامی مشهد در ادامه می افزاید: با این حال فقط در طبقه یک و دو وراث قائم مقامی استثناء بر معیار درجه ای تلقی می شود. به عنوان مثال اگر خویشاوندان متوفی در طبقه اول عبارت باشند از پدر، مادر، نوه با این که پدر و مادر درجه یک طبقه یک ونوه درجه دوم طبقه یک است اما همگی آن ها ارث می برند یعنی درجه مقدم درجه موخر را محروم نمی کند. زیرا در این حالت نوه جانشین نسل قبلی خود می گردد. هم چنین اگرخویشاوندان متوفی در طبقه دوم عبارت باشند از اجداد، برادرزاده و خواهرزاده با این که اجداد متوفی خویشاوندان درجه یک طبقه دوم هستند و برادرزاده وخواهرزاده درجه دوم ،طبقه دو هستند اما همگی ارث می برند، زیرا برادرزاده و خواهرزاده جانشین نسل قبلی می شود . وی می گوید: پس همان طور که ملاحظه شد در طبقه یک و دو خویشاوند درجه یک درجه دو را محروم نکرد و این استثنایی بر معیار درجه ای است که با وجود خویشاوند درجه مقدم ارث به درجه موخر نمی رسد. اما در طبقه سوم خود معیار درجه ای اجرا می شود یعنی فرزندان اعمام و اخوال زمانی ارث می برند که هیچ یک از اعمام و اخوال متوفی وجود نداشته باشند یعنی به عبارتی درجه مقدم و موخر با هم جمع نمی شوند.اما استثنای دوم معیار درجه ای مربوط به فرضی است که فقط در طبقه سوم اجرا می شود. به موجب نصوص وارده چنان چه خویشاوندان متوفی منحصر باشند به یک عموی ابی و یک پسرعموی ابوینی پسرعموی ابوینی ارث می برد.با این که پسر عمو درجه ۲ طبقه سه است و عمو درجه یک طبقه سه یعنی اگر معیار درجه ای بخواهد اجرا شود، عمو باید ارث ببرد و در حالی که براساس نصوص وارده در این فرض عمو محروم می شود. لازم به ذکر است که چون حکم مزبور برخلاف قواعد می باشد باید آن را تفسیر مضیق کرد یعنی چنان چه کوچک ترین تغییری در خویشاوندان متوفی ایجاد شود به عنوان مثال متوفی دو عموی ابی داشته باشد و یک پسر عموی ابوینی این جا طبق قاعده عمل می کنیم. یعنی چون عمو درجه یک است ارث می برد.