انیمیشن های ایرانی

در اكثر آثار انیمیشن ایرانی كه تا به حال ساخته شده به جز اندكی از تولیدات, عنصر تخیل یا دیده نمی شود یا آنقدر ضعیف است كه بر روند داستان هیچ تأثیری ندارد

انیمیشن ایران در مقام مقایسه با همتایان خود در كشورهای دیگر جهان، جدا از مسایل تكنیكی در زمینه دیگری نیز تفاوت عمده و كمبود اساسی دارد: «تخیل و فانتزی»!! در اكثر آثار انیمیشن ایرانی كه تا به حال ساخته شده به جز اندكی از تولیدات، عنصر تخیل یا دیده نمی‌شود یا آنقدر ضعیف است كه بر روند داستان هیچ تأثیری ندارد. تخیل در آثاری كارتونی عنصری تعیین كننده است.

بدین معنا كه این تخیل است كه داستان را پیش می‌برد و در لحظات حساس آن را هدایت می‌كند. اما در آثار ایرانی، تنها به نقل قول و برداشت از آثار فرهنگی و مذهبی می‌پردازیم.

داستان پیامبران، روایات مختلف از منابعی چون كلیله و دمنه و آثار از این دست و یا در نهایت فانتزی به آثار اقتباسی از افسانه‌های عامیانه‌ای مانند «كدو قلقله زن» و «شنگول و منگول» می‌رسیم. معروف‌ترین آثار انیمیشنی حال حاضر، (آن دست از آثاری كه از سیما پخش شده‌اند) «خداوند لك‌لك‌ها را دوست دارد»، «دایی جان و جان دایی» و «داستان پیامبران» هستند.

آیا این آثار از فانتزی بهره لازم را برده‌اند؟ اگر بخواهیم بهلول (كاراكتر جغد انیمیشن خدا لك‌لك‌ها را دوست دارد) را فانتزی بدانیم، آن هم به عنوان یك جغد ناطق و باهوش، باز هم خلاء موجود را نمی‌توانیم ندیده بگیریم. «دایی جان و جان دایی» سریالی با تم آموزنده و اخلاقی – پرورشی بود، باز هم فانتزی در این اثر جایی نداشت.

و یا سری داستان‌های پیامبران. شاید نگرانی از ایجاد دخل و تصرف در این گونه داستان‌ها اجتناب از خیال پردازی را سبب شده است. ضمن این كه اطلاع داشتن كلیه مخاطبان از وقایعی كه در این قصه‌ها رخ می‌دهد، خیال پردازی توسط نویسنده و كارگردان را مشكل‌تر می‌سازد. كه به هر حال باید برای آن چاره‌ای اندیشید، البته این مشكل در مورد داستان‌های غیر مذهبی و اسطوره‌ها و افسانه‌های چون شاهنامه كمتر وجود دارد.

اما در ژاپن، جایی كه به عنوان مهد انیمیشن فانتزی و تخیلی و خاستگاه انایمه از آن یاد می‌شود، عنصر تخیل حرف اول را می‌زند. به آثاری نظیر دیجی‌مون، پوكمون، ساكورا، اكیرا و هزاران اثر از این دست نگاه كنید. اساس و پایه آن‌ها فقط و فقط تخیل است و در آن‌ها از آرزوها و موجودات خیالی استفاده شده است.

به آثار جدید انایمه دقت كنید. وقتی كه مبازره خیر و شر (مانند اكیرا) مخاطبان را دچار خستگی كرده و آن‌ها را دل‌زده می‌كند و به شكل كسالت باری در می‌آید، شاهد تولد نسل جدیدی از این تم از داستان‌ها هستیم. از این جمله می‌توان به «بی بلید» (BAYBLADEI) و «دویلست رز» از محصولات جدید كمپانی «توكیوتی‌وی» اشاره كرد.

همین تخیل است كه كارت‌های بازی را به موجوداتی قدرتمند تبدیل می‌كند، تا در سریال كارتونی «دویلست رز» برای پیروزی (و گاهی زندگی ومرگ) با یكدیگر و با تاكتیك خاص صاحبان خود بجنگند. وجود این عناصر خارق‌العاده است كه به نویسنده و كارگردان یك انیمیشن كمك می‌كند تا موضوعات و نصایح اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی مدنظر خود را به مخاطب كه اكثراً از طیف جوان و نوجوان هستند القا كند بدون آن كه ذهن او را با جملات و نصایح تكراری و خسته كننده بیازارد.

شروین فضلعلی‌زاده