دختران ایرانی چرا و چگونه چاق می شوند

خیر مثل اینکه قرار نیست معضل چاقی دست از سر خانم های ایرانی بردارد مشکلات چاقی از مسائل شایعی است که بسیاری از خانم ها به عنوان یکی از مهم ترین دغدغه های زندگی شخصی با آن مواجه هستند

خیر! مثل اینکه قرار نیست معضل چاقی دست از سر خانم‌های ایرانی بردارد! مشکلات چاقی از مسائل شایعی است که بسیاری از خانم‌ها به عنوان یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های زندگی شخصی با آن مواجه هستند! این مشکل گاهی تا حدی بحرانی می‌شود که پای مسائل روانی و عاطفی آن بسیار جدی! به میان می‌آید. سؤال این است: چرا بسیاری از زنان ایران دچار مشکل چاقی می‌شوند؟ دکتر رضا راست‌منش (متخصص تغذیه) قرار است تا پایان این گزارش همراه‌مان باشد تا تمام عوامل چاقی زنان ایران را مرور کنیم. طبق معمول، آدم وقتی می‌رود سراغ یک سؤال، کار به تاثیر مسائل باور نکردنی هم می‌رسد؛ از دیدگاه و نگرش اجتماعی گرفته تا مسایل مربوط به تغذیه خود مادر در دوران بارداری و حین شیردهی، تغذیه خود دختران در دوره‌های مختلف زندگی (به ویژه دوران شیرخواری و دوران بلوغ و کنکور) فعالیت بدنی دختر بچه‌ها و حتی ژنتیک نژادمان!

بست نشسته‌اند روی کتاب!

علت بعدی اضافه وزن و چاقی دختران ایرانی، کمبود فعالیت بدنی و اهمال سنتی ما برای ساختن بازی‌های دخترانه‌ای است که در عین حال انرژی‌سوز هم باشند. دقت کنید! در همان زمان‌هایی که پسربچه‌ها در خیابان با فوتبال و توپ، عرق می‌ریزند و از دیوار راست بالا می‌روند؛ دختر بچه‌های ما عروسک‌بازی می‌کنند و حداکثر با یک فاصله ۱۰ متری از این اتاق به آن اتاق می‌روند، خیلی هنر کنند؛ قایم موشک بازی می‌کنند. نکته بعدی که کمتر خانواده یا حتی کارشناسی به آن توجه می‌کند، همزمانی برپایی کنکور سراسری برای دختران و پسران است؛ آن هم درحالی که فاز دوم جهش رشد در دختران شروع شده و به خاطر افزایش هورمون‌های جنسی استروژن و پروژسترون، بستر فیزیولژیک برای چاقی در دخترها بیشتر است. بست‌نشینی دخترها برای درس خواندن در کنکور بیشتر است آن هم به دلایل مختلف آموزشی و پتانسیل یادگیری و این حقیقت کمتر عریان شده که دخترها برای اینکه در شهر خود یا شهرهای نزدیک به شهر سکونت‌شان قبول شوند، با جدیت بیشتری بست‌نشینی می‌کنند و استرس بیشتری دارند. به یاد بیاورید که استرس باعث پرخوری می‌شود و بستر فیزیولژیک چاق شدن را فراهم می‌کند!

اضافه وزن کنکوری‌ها

وقتی مطالعه می‌کنیم- مخصوصا اگر این مطالعه یا کار فکری خوشایندمان نباشد و اجباری و صرفا به دلیل وظیفه باشد- لذت مغز از آزادی‌هایی که قبلا داشت محدود می‌شود و مجبور می‌شود فعالیتی را انجام دهد که خیلی به ذائقه‌اش خوش نمی‌آید. به خاطر خلأ لذتی که به وجود آمده،‌ مغز در یک اقدام از جنس سازشی؛ با ایجاد حس گرسنگی، شرایطی پدید می‌آورد تا فرد سراغ غذا و به ویژه شیرینی برود تا با دشت کردن لذت شیرینی،‌ خلأ پدیدآمده ناشی از این اجبار را جبران کند. پس این حس کاذب است و چون دخترها در زمان کنکور تمایل کمتری برای ترک بست‌نشینی کنکور و درس خواندن دارند، این حس خلأ لذت در دخترها بیشتر است. همین استرس بیشتر، در دخترها باعث تمایل بیشترشان برای خوردن شیرینی و غذای بیشتر نسبت به پسرها می‌شود.

اضافه وزن و مهمانی‌های دخترانه

فاکتور بعدی مربوط به تفاوت پرکردن اوقات فراغت بین دخترها و پسرهاست. پسرها اوقات فراغت‌شان را با بیرون رفتن، کوه رفتن، ورزش و فوتبال و نظایر آن پر می‌کنند. دخترها بیشتر مهمانی می‌دهند و در مهمانی هم که مستحضر هستید خبری از دویدن و ضربه کاشته زدن و کرنر ارسال کردن نیست؛ بلکه بساط شیرینی، میوه و غذا برپاست.

نقش ژنتیک

نکته آخر و کم اهمیت‌تر از همه، مسئله ژنتیک است. مطالعات مقایسه‌ای کم‌شماری نشان داده‌اند که زمینه چاقی در دخترهای ایرانی در قومیت‌های مختلف بیشتر وجود دارد ولی این موضوع بسیار کم اهمیت‌تر از اهمال‌کاری خود ما در رفتارهای تغذیه‌ای است و نباید با دستاویز قرار دادن این موضوع کم اهمیت، از وظایف خودمان برای اصلاح رفتار غذایی و افزایش فعالیت بدنی، شانه خالی کنیم.

تقویت در جهت معکوس!

سرنوشت چاق (!) دختران ایران، اغلب در دوران جنینی شکل می‌گیرد! به لحاظ فرهنگی هنوز هم این نگاه غلط در خانواده‌ها غالب است که هنگامی که دختر یا عروس‌شان باردار می‌شود، با نگاه مشفقانه او را در عمل وادار به مصرف بیشتر غذا می‌کنند و اسم این کار را به غلط «تقویت» می‌گذارند! درحالی که نیازهای دوران بارداری مشخص است؛ در ۳ ماه اول بارداری نباید مادر بیش از یک تا ۲کیلوگرم اضافه وزن داشته باشد، خانواده‌ها با تعارف بیش از حد غذا و به‌اصطلاح خودمانی «تقویت»، با یک شیب تند موجب افزایش تصاعدی وزن مادر باردار و به‌تبع آن وزن جنین می‌شوند. صد البته که این امر هم در مورد نوزاد دختر و هم نوزاد پسر، به‌طور یکسان تاثیر دارد ولی نکته این است که نوزادان پسر بعدها به دلیل ذاتی، جنسیتی و فرهنگی، فعالیت بدنی بیشتری دارند و مشکل چاقی در آنها کمتر از دختران است.

چاقی و پوشش دختران

نکته بعدی، مربوط به نوع پوشش دخترهاست. آیا دقت کرده‌اید وقتی کت و شلوار و کفش رسمی می‌پوشیم ناخودآگاه فعالیت کمتری داریم تا زمانی که لباس اسپرت و راحتی پوشیده‌ایم؟ وقتی لباس راحت پوشیده‌ایم روحیه چریک‌وار داریم و به راه رفتن، پیاده‌روی و ورزش تمایل داریم. این مسئله غیرمستقیم تلنگری به طراحان لباس زنان‌ است که اهمال‌کاری و کم‌کاری کرده‌اند. این هنر طراحان لباس است که با طراحی لباس‌هایی که با فرهنگ جامعه و حجاب سازگار باشد، این ویژگی را هم به آن بیفزایند که به دخترها مجال، فضا و روحیه تحرک بیشتری بدهد.

واژه‌های چاق کننده!

نکته بسیار مهم و تاثیرگذار دیگر، نگرش غلط بسیاری از خانواده در مورد تعریف صحیح چاقی و لاغری است. ارزشگذاری برای واژه‌هایی مانند تپل، تپل مپل، توپر، گوشتی و واژه‌هایی نظیر اینها، به طور غیرمستقیم جلوه‌هایی از تعریف غلط خانواده‌ها در مورد وزن سالم است. من بارها در مطب با این مسئله روبه‌رو شده‌ام که خانواده‌ها، کودکانی را که وزن بسیار عالی و استانداردی دارند، برای ویزیت نزد من می‌آورند و عنوان می‌کنند :«بچه ما کم وزن است و می‌خواهیم تپل‌تر شود!» یعنی با دست خودشان، آگاهانه باعث پیدایش مشکل چاقی در کودکان خود می‌شوند. این دلسوزی نابه‌جا و غلط مخصوصا به لحاظ نگاه فرهنگی و مشفقانه پدر و مادر در مورد کودکان دختر بیشتر مصداق پیدا می‌کند؛ مخصوصا که پدر و مادرها حس دلسوزی و شفقت بیشتری نسبت به دختر بچه‌ها دارند چراکه کم سروصداتر هستند. همین سناریو در دوران کودکی و مدرسه ادامه پیدا می‌کند و دختر بچه‌ها که به نسبت پسر بچه‌ها تمایل کمتری برای بازی در خیابان و بستر اجتماعی محدودتری برای بازی‌های انرژی سوز (مانند فوتبال، هفت سنگ و...) دارند؛ از اول مجال کمتری برای فعالیت‌های جسمانی جدی پیدا می‌کنند. درحالی‌که تمایل برای خوراندن غذای بیشتر به دختر بچه‌ها آن هم به میزان بیش از نیاز واقعی‌شان ادامه می‌یابد.

توجه داشته باشید که چاقی‌های دوران رشد و دوران بلوغ بسیار جدی‌تر و خطرناک‌تر است چراکه چاقی‌های این دوران مربوط به افزایش تعداد سلول‌های چربی است و این نوع چاقی‌ها نسبت به درمان رژیمی بسیار مقاوم است. این حقیقت فیزیولژیک را هم به یاد آورید که دختر بچه‌ها ممکن است حتی از سن ۹-۸ سالگی بالغ شوند! پس حتی اگر هم قبول کنیم نگاه دلسوزانه و مشفقانه پدر و مادر نسبت به کودکان دختر و پسرشان، برابر و عادلانه باشد، باز هم دختر بچه‌ها ضرر بیشتری متحمل می‌شوند چراکه زودتر بالغ می‌شوند و پرخوری‌های این دوران که هنوز به خاطر سن کم بچه‌ها، با اندکی چاشنی دخالت و اعمال نظر والدین برای بیشتر خوراندن کودکان توام می‌شود، شروع دردسری می‌شود که تا آخر عمر گریبانگیر کودکان مخصوصا دخترها را می‌گیرد.