مالزی, گردشگری نفت و توسعه پتروشیمی

می گویند توسعه نیازمند بسترسازی است اما در بحث فرهنگ سازی و تأثیر آن بر توسعه اقتصادی در هر منطقه دیدگاه های متفاوت وجود دارد در کشور ما نفت در هر منطقه ای که کشف شده, با خود رشد, توسعه و آبادانی به همراه آورده است

می گویند توسعه نیازمند بسترسازی است اما در بحث فرهنگ سازی و تأثیر آن بر توسعه اقتصادی در هر منطقه دیدگاه های متفاوت وجود دارد.در کشور ما نفت در هر منطقه ای که کشف شده، با خود رشد، توسعه و آبادانی به همراه آورده است .

دانانیوز به نقل از ایران پترو، اصولا فرهنگ نفت، فرهنگ غالب و مورد توجه مردم است و این دیدگاه مثبت درباره شغل کارکنان این صنعت نیز وجود دارد. اکثر مردم تصویر روشنی از شغل یک پزشک، کاسب، کارگر و راننده تاکسی دارند و وقتی در مورد شغل یک کارمند نفتی از آنها سؤال می شود ، شغلی خوب با درآمد مناسب را در ذهن تداعی می کنند. کمتر کسی حاضر است به دلیل سختی های کار در صنعت نفت، چیزی از تصورات مورد اشاره، در ذهن خود، بکاهد.

در هر حال، این روزها که تورهای گردشگری قدری رونق یافته اند ، بعد از دبی ، تورهای اعزامی به مالزی و سنگاپور بیشترین حجم مسافرتهای خارج از کشور ایرانیان را به خود اختصاص داده است و آنچه حاصل این مسافرتها می باشد فقط گردش و خرید است .کشور مالزی از جمله مراکز مورد توجه ایرانیان برای مسافرت است که علیرغم رشد و توسعه صنعتی، هرگز از صنعت توریسم غافل نبوده و بخش مهمی از درآمد آن کشور، از این طریق تأمین می شود.این کشور که با ثبات سیاسی و رشد سریع اقتصادی اش با ۲۵ میلیون نفر جمعیت به عنوان یکی از کشورهای ثروتمند آسیایی شناخته می شود در آستانه پیوستن به کشورهای کاملا توسعه یافته قرار دارد. مالزی استقلال خود را در ۳۱ اوت سال ۱۹۵۷ بعد از اینکه برای اولین بار پرچم آن کشور در میدان مرداکا به اهتزاز در آمد، بدست آورد. از آن به بعد، هیچ چیزی مانع رشد آن نگردید تا هم اکنون به یک مرکز صنعتی و تجاری تبدیل شود.

● وضعیت اقتصادی - اجتماعی مالزی

صنعت، بزرگترین بخش اقتصاد مالزی را تشکیل می دهد. پس از آن توریسم و همچنین صادرات مواد اولیه مانند نفت، روغن نخل، لاستیک طبیعی و چوب نیز سهم مهمی در اقتصاد این کشور دارند. مالزی به ویژه در صنایع الکترونیک و خودرو به سرعت در حال پیشرفت است. وجود سنگاپور و هنگ کنگ قطبهای بزرگ اقتصادی، ژاپن دومین کشور صنعتی دنیا، چین بزرگترین کشور صادرات ارزان قیمت، هند و استرالیا در اطراف این کشور، تنوع خاصی در نژاد و زبان ساکنان مقیم این سرزمین بوجود آورده و به ترقی آن کشور کمک مهمی کرده است .این کشور با فرهنگها، جاذبه ها و دیدنیهای متفاوت شامل نژادها و ادیان مختلف از جمله : مسلمان ، مالایی، هندی و چینی است که با صلح و صمیمیت در کنار یکدیگر زندگی می کنند.مالزی با داشتن زیباترین سواحل دنیا، می تواند محلی برای گریز از فعالیتهای روزانه باشد. سواحلی بسیار زیبا در قلب آسیا که کیلومترها در حاشیه آبهای خوش رنگ جزیره استوایی امتداد دارد.

برنامه ریـزی و نظام راهبردی ماهاتیر محمد ، نخست وزیر سابق مالزی که به عنوان رهبر معماری سازمانی مالزی نوین، نام گرفته است نقش اساسی در توسعه این کشور، همگام با دیگر کشورهای مطرح دنیا ، داشته است.تنها ۶ درصد جمعیت مالزی زیر خط فقر هستند و صادرات این کشور که طی ۱۳ سال گذشته ۳ برابر شده است هم اکنون رقمی معادل ۱۴۱ میلیارد دلار برآورد می شود.مالزی جزو ده کشور اول جهان از لحاظ ثبات اقتصادی است. از اقتصاد متکی به نیروی کار به سمت تولید ICT حرکت کرده و در حال حاضر برخورداری از این دانش نقش اصلی تولید را در این کشور ایفا می‌‏کند به طوری که در حدود ۶۰ درصد کل صادرات این کشور را صنایع ICT تشکیل می دهد.

مالزی یک موتور اقتصادی ICT در سطح بین الملل است و بسترسازی رشد اقتصادی بخش خصوصی محور توسعه صادرات در مالزی و جذب سرمایه‌‏گذاری‌‏های خارجی شده است.

این کشور از زمان کسب استقلال در سال ۱۹۵۷، به گونه ای مداوم ، برنامه های توسعه اقتصادی خود را پیش برده است و از سال ۱۹۸۶ بود که تجربه رشد سریع و نسبتا پایداری را به نمایش گذاشت. این رشد باورنکردنی اواسط دهه ۸۰ ، ناشی از سیاستهای آزاد سازی اقتصادی ، خصوصی سازی، تشویق توسعه صنعتی، کاهش اختلاف طبقاتی از طریق توزیع منافع رشد و توسعه، سرمایه گذاری زیاد درتوسعه منابع انسانی و توانمندی در جلب و جذب مؤثر سرمایه‌ های خارجی بوده است. مالزی باتوجه به پیشرفتهای حاصله همواره به عنوان یکی از کانون‌‏های تجاری منطقه شرق آسیا مورد توجه بوده است. تا پیش از دهه هفتاد، درآمدزاترین منبع اقتصاد مالزی محصولاتی همچون لاستیک و روغن کائوچو، قلع و انواع ادویه جات بود، اما پس از دهه هفتاد، مالزی جهت‌‏گیری اقتصاد خود را از کشاورزی و معدن به سمت صنعت تغییر داد و در عرض چند سال صادرات محصولات صنعتی به موتور رشد اقتصاد این کشور تبدیل شد، به گونه‌‏ای که از آن پس و طی دهه‌‏های هشتاد و نود، اقتصاد مالزی به طور پیوسته با تورمی پائین و رشد اقتصادی حدود ۷ درصد همراه بود.

اوج این شکوفایی را می‌‏توان در فاصله سال‌‏های ۱۹۸۸ تا ۱۹۹۷ مشاهده کرد. در طی این سال‌‏ها تنوع‌‏سازی به اوج رسید و رشد سالانه اقتصاد نیز بالاتر از سقف ۹ درصد قرار گرفت که البته افزایش سرمایه‌‏گذاری داخلی و خارجی سهم مهمی در این تحـول داشت. از جمله مهمترین اقدامات صـورت گرفته در این کشـور، خصـوصی‌‏سازی شرکت‌‏های ناکارآمد دولتی بود، تا از این راه این شرکت‌‏ها تحت فشار قرارگرفته و به اصلاح ساختار خود و درآمد زائی بپردازند. در این سالها سیل سرمایه‌‏های خارجی به مالزی کار را به جایی رساند که در بسیاری از موارد، بازار بورس کوالالامپور حتی از بورس نیویورک نیز فعال‌‏تر شده، از نظر حجم مبادلات، فعال‌‏ترین بورس جهان شناخته می شد.

از جمله نقاط ضعف موجود در برنامه های توسعه ای این کشور که در دوره ای، مالزی را با بحران روبرو کرد بازبودن بیش از حد اقتصاد این کشور و آزادسازی تحرک سرمایه و به تبع آن کسری حساب جاری و تضعیف قدرت رقابت در بازارهای بین المللی و کاهش توان صادراتی بود که باعث بروز بحران مالی در این کشور گردید. بحران مالی سال ۱۹۹۷ در شرق آسیا وضعیت را تغییر داد. در پی خروج ناگهانی سرمایه‌‏های خارجی ارزش پول این کشور (رینگیت) نیز به شدت در مقابل دلار کاهش یافت. با این وجود دولت مالزی کمک صندوق بین‌‏المللی پول را رد کرد و به اقداماتی همچون "کنترل سرمایه" و تثبیت نرخ پول خود (رینگیت) در مقابل دلار پرداخت.قبول نکردن کمک صندوق بین‌‏المللی و اجتناب از پیامدهای همراه آن باعث شد مالزی در بحران شرق آسیا کمتر از سایر کشورها آسیب ببیند و اگرچه این بحران باعث شد، رشد اقتصادی مالزی ۵/۷ درصد کاهش یابد، ولـی به سرعت جبران شـده و در سال ۱۹۹۹ به رشدی معادل ۶/۵ درصد رسید.

در سال ۲۰۰۵ ارزش صادرات مالزی ۱۴۷ میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار بوده که بیشتر کشورهائی از جمله آمریکا، سنگاپور، ژاپن، چین، هنک‌‏گنک و تایلند را شامل می شود. ارزش واردات مالزی نیز در این مدت ۱۱۸ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار بود که بخش عمده آن از کشورهای ژاپن، آمریکا، سنگاپور، چین، تایلند، تایوان، کره جنوبی، آلمان و اندونزی صورت گرفته است.مالزی از لحاظ تولید انرژی تقریبا" خودکفاست و علاوه بر این‌‏که به برخی کشورها برق صادر می‌‏کند از ذخایر نفت و گاز نیز برخوردار است.ذخایر به اثبات رسیده نفت مالزی ۳ میلیارد و ۱۰۰ میلیون بشکه است. این کشور روزانه حدود ۷۷۰ هزار بشکه نفت تولید می‌‏کند که از این میزان ۵۱۰ هزار بشکه را مصرف کرده و در حدود ۲۳۰ هزار بشکه صادرات دارد.

ذخایر به اثبات رسیده گاز مالزی نیز ۲ تریلیون و ۲۳۰ هزار مترمکعب است. این کشور سالانه ۵۳ میلیارد و ۶۶۰ میلیون مترمکعب گاز تولید می‌‏کند که از این میزان ۳۱ میلیارد و ۲۵۰ میلیون مترمکعب به مصرف داخلی رسیده و ۲۲ میلیارد و ۴۱۰ میلیون مترمکعب از آن صادر می‌‏شود.

● مبادلات تجاری و همکاریهای صنعتی ایران و مالزی

طبق گزارش سازمان توسعه تجارت مالزی (Matrade) میزان صادرات جمهوری اسلامی ایران به این کشور در ۹ ماهه اول سال ۲۰۰۸ در مقایسه با مدت مشابه در سال ۲۰۰۷ افزایش بسیار خوبی داشته و به دو میلیارد و یکصدو هشتاد و پنج رینگیت (حدود ۵۷۱.۴۲۸.۶۲۴ دلار ) رسیده است.در این میان ، صادرات نفت ایران به آن کشور با افزایشی بیشتر از سایر کالاها به رقمی معادل یک میلیارد و ۷۲۹ میلیون رینگیت ( حدود ۴۹۴ میلیون دلار ) رسیده است.[قابل ذکر است که در زمان اعلام مبالغ فوق ، هر ۵/۳ رینگیت معادل یک دلار بوده است.]

ایران با یک میلیارد و ۱۰ میلیون دلار سطح مبادلات تجاری، سومین شریک بزرگ تجاری مالزی در خاورمیانه در سال ۲۰۰۷ به شمار می رود.

● واردات ایران از مالزی

کل واردات جمهوری اسلامی ایران از مالزی به نقل از همان سازمان در ۹ ماه اول سال ۲۰۰۸ درمقایسه با مدت مشابه در سال ۲۰۰۷ ، به دو میلیارد و ۱۱۷ میلیون رینگیت (حدود ۶۰۴.۸۵۷.۱۴۲ دلار ) رسیده است.یاددآور می شود، گمرک ایران نیز طی گزارشی کشور مالزی را از جمله شرکای تجاری مهم ایران ذکر کرده که طی ۹ ماهه اول سال ۱۳۸۷ واردات بیشتری از ایران داشته است .دو کشور مالزی و ایران در جهت افزایش روابط دوجانبه تجاری، زمینه های جدیدی را برای همکاری مشخص کرده اند. در هفتمین اجلاس کمیسیون مشترک بین دو کشور که در آبان ماه سالجاری در کوالالامپور برگزار شد ، نمایندگان حاضر در نشست توافق کردند در زمینه های متعددی از جمله : سرمایه گذاری در بخش پتروشیمی ، تجارت و صنایع و همچنین توسعه روابط دیپلماتیک، فرهنگی و مسائل مربوط به جوانان ، همکاری های خود را افزایش دهند.

در همین رابطه آقای "داتو سری رئیس یتیم" ، وزیر امور خارجه مالزی اظهار داشته : برای تسهیل روابط تجاری دو کشور لازم است توافقنامه دوجانبه ای در زمینه پرداخت های متقابل بین بانک مرکزی مالزی (Bank Negara) و بانک مرکزی ایران انجام شود. به گفته وزیر خارجه مالزی این کار از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و بدون وجود چنین ساز و کار بانکی روابط تجاری دو جانبه به شکل روان نمی تواند انجام پذیرد. همچنین دو کشور یک هیئت اجرایی برای بررسی راههای تسهیل فرایند روابط تجاری دو جانبه تشکیل داده اند و تلاش مشترکی بین اداره توسعه صنایع مالزی و مؤسسه سرمایه گذاری و همکاری های فنی در ایران برای بهبود همکاریها درحال انجام است.

ایشان همچنین اظهار نموده اند: به نظرم می توان کار بیشتری در زمینه های مختلف به ویژه در بخش های نفت و گاز، تجارت و سرمایه گذاری، آموزش، پول و بانکداری و دانش و فناوری با ایران انجام داد.در خصوص سرمایه گذاری در ایران ، اخیرا" یک کنسرسیوم سرمایه گذاری مالزیائی ضمن بازدید از منطقه آزاد چابهار نسبت به سرمایه گذاری جهت راه اندازی یک نیروگاه گازی پنج هزار مگاواتی و احداث کارخانه ذوب آهن در چابهار اعلام آمادگی کرده است.همچنین تاکنون ۹۰ درصد مراحل پذیرش عرضه سهام شرکت ملی مس ایران در بورس مالزی انجام شده است. یکی از اعضاء شورای عالی بورس کشور اظهار داشته که در حال حاضر مذاکرات با بانک تأمین سرمایه RHP مالزی در حال نهایی شدن بوده و دو کشور در حال آماده کردن صورت‌های مالی شش ماهه هستند تا با توافقات صورت گرفته بتوانند پذیرش مس در بورس مالزی را نهایی نمایند.

● همکاری مالزی با وزارت نفت ایران

قرارداد همکاری فاینانس پروژه احداث کارخانه NGL‬خارک فی مابین ایران و مالزی بین شرکت نفت فلات قاره ایران ‌و کنسرسیومی از شرکت‌های مالزیائی در بهمن ماه ۱۳۸۶ به امضاء رسید. ارزش این قرارداد ‪۱/۲‬ میلیارد یورو برآورد شده‌ که ۸۵‬ درصد آن ‌توسط کنسرسیوم مذکور تأمین خواهد شد. این کنسرسیوم‌ مالزیائی همزمان دو قرارداد همکاری دیگر با طرف‌های ایرانی، برای بخش‌های پائین دستی پروژه مذکور را نیز به امضاء رسانده است.شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران نیز ، قراردادی با یک شرکت مالزیایی برای ساخت چندین جایگاه بنزین فوق مدرن دو نازله به امضاء رسانده است .

در اوایل دی ماه سالجاری ، مذاکراتی از سوی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران با یک شرکت مالزیایی برای حضور و مشارکت در پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج فارس انجام شده و طرفین در حال بررسی چگونگی امکان مشارکت در اجرای این پروژه می باشند. یکی از مهم ترین اهداف اجرای این پالایشگاه تولید روزانه ۳۵ میلیون لیتر بنزین با استاندارد یورو ۲۰۰۹ بوده و طبق برنامه ریزی قرار است این پالایشگاه تا سال ۱۳۸۹ به بهره برداری برسد . سرمایه گذاری مورد نیاز برای تکمیل این مجموعه ۷/۲ تا ۳ میلیارد دلار برآورد شده است.ضمنا قراردادهای متعددی در زمینه نفت و گاز با شرکت های مالزیائی در چند سال گذشته به امضاء‌ رسیده است .همچنین شرکت های مالزیایی پتروناس، پروتون، اس.کی.اس و آمونا هم اکنون در پروژه های زیرساختی ایران از جمله نفت و گاز ، خودروسازی ، راهسازی و مسکن فعالند.

● چشم انداز توسعه همکاریهای ایران و مالزی در بخش پتروشیمی

چند سال قبل راهنمای یک گروه گردشگر خارجی که برای تعطیلات عید نوروز به خوزستان آمده بودند ، خیلی جدی تقاضا داشتند که بتوانند بازدیدی گروهی از پالایشگاه آبادان داشته باشند. وقتی علت این اصرار را جویا شدیم، مشخص شد چند نفر از آنان ، بازنشستگان شرکتی خارجی هستند که سالها قبل در پالایشگاه آبادان کار می کردند و اینک که با این گروه گردشگری به ایران سفر کرده اند ، خیلی علاقمند به بازدید از پالایشگاه بودند. با زحمت و اصرار فراوان امکان حضور آنان برای ساعتی بازدید با اتوبوس و عدم پیاده شدن در طول زمان بازدید ، هماهنگ شد که باتوجه به سابقه و قدمت آن پالایشگاه برای میهمانان خارجی بسیار ارزشمند بود.واقعیت این است که مناطق صنعتی مجموعه نفت ، ظرفیت بسیار مطلوبی برای پذیرش و آشنائی گردشگران داخلی و خارجی دارد. صنعت نفت ایران با توجه به قدمت یکصد ساله ، مناطق تاریخی ، تفریحی و سیاحتی بسیار جالب و ناشناخته ای را در اختیار دارد که دارای ظرفیت بالائی برای جذب گردشگران داخلی و خارجی می باشند .

پالایشگاه آبادان به لحاظ قدمت بی سابقه تاریخی و جایگاه سیاسی و اقتصادی آن در اعتصابات سراسری ملی شدن صنعت نفت و پیروزی انقلاب اسلامی ، یک استثناء در خاورمیانه به حساب می آید. تاریخچه پتروشیمی بندرامام به عنوان بزرگترین شهر پتروشیمی ایران و یکی از بزرگترین مجتمع های پتروشیمی خاورمیانه با فراز و نشیب های طولانی و تاریخی خود طی دوران قبل و بعد از انقلاب اسلامی ، مفارقت نامه منتج به جدائی ژاپنی ها ، آسیب های دوران جنگ و حماسه بازسازی آن، هر یک بی شک به اندازه تاریخچه تخت جمشید و دیگر بناهای تاریخی کشورمان برای گردشگران خارجی جذاب و دیدنی هستند و وقتی در کنار این دو مجتمع بزرگ ، به دو منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی در بندرامام و منطقه انرژی پارس در عسلویه نگاه می کنیم متوجه می شویم صنعت نفت و پتروشیمی می توانند به عنوان مناطق مناسب گردشگری در جهت جلب و بازدید گردشگران خارجی ، از جمله سرمایه گذاران ، بانک ها و شرکت های معتبر و صاحب نام، نقش مؤثری داشته باشند.

شهرتاریخی سیران (بندر طاهری) در عسلویه ازجمله نادرترین مکانهائی است که در گذشته های دور، جزو آبادترین بنادر ایران محسوب می شده است . گور تمدن ها با قبرهای سنگی بسیار کهن و چاههای بسیار قدیمی منطقه در دل سنگ ها که عمق برخی از آنها به ۱۳۰ متر نیز می رسد و آتشکده و کلیسای قدیمی این منطقه ، همگی حکایت از قدمت تاریخی و رونق تجاری منطقه در گذشته های دور دارد.شهر مسجد سلیمان و اولین چاه نفت ایران از دیگر مکانهای تاریخی و مورد علاقه عموم گردشگران به ویژه توریست های علاقمند به آشنائی با سابقه صنعت نفت در ایران می باشد.

لذا یک نکته مهم و قابل بررسی می تواند امکان جلب مشارکت شرکتهای صنعتی و سرمایه گذاری مالزی در توسعه صنایع پتروشیمی از مسیر افزایش همکاری های فرهنگی و ارتباطی دو کشور باشد.ایران و مالزی رابطه دوستانه و مطلوبی با یکدیگر دارند و از مالزی اگرچه به عنوان نمادی از یک کشور مسلمان پیشرفته صنعتی یاد می شود، ولی این کشور جذب توریست و گردشگران خارجی را نیز همچنان به عنوان یکی از منابع اصلی درآمد خود مورد توجه قرار داده است .

شرکت ملی صنایع پتروشیمی از آغاز برنامه های توسعه این صنعت، همواره تلاش و اهتمام زیادی برای فراهم نمودن امکان بازدید عموم مردم به ویژه گروه های تخصصی و علمی از مجتمع های پتروشیمی داشته و در زمینه جلب مشارکت مردمی نیز با فراهم نمودن امکانات مناسب پروازی و خدمات و تسهیلات رفاهی طی سالهای گذشته، همیشه میزبان گروههای مختلف تخصصی و بازدیدکنندگان خارجی از تأسیسات پتروشیمی واقع در مناطق مختلف کشور بوده است. این شرکت باتوجه به ظرفیت های موجود در این زمینه ، آمادگی و انعطاف پذیری مناسبی دارد تا بتواند در ابعاد بین المللی در جهت توسعه طرحهای آتی و جلب مشارکت شرکت های بین المللی خارجی به شیوه های گوناگون عمل نماید.

جلب مشارکت و سرمایه گذاری شرکت های مالزیائی می تواند از طریق توسعه ارتباطات فرهنگی دو کشور ، زمینه سازی برای امکان بازدید سرمایه گذاران ، مدیران بانک ها و شرکت های بزرگ و معتبر ، گروههای علمی ، دانشگاهی و متخصصین صنعتی این کشور از مراکز پتروشیمی در بندرامام و عسلویه صورت گرفته و در مسیر جلب تمایل آنان برای مشارکت در پتروشیمی و افزایش همکاری های دو کشور در توسعه صنایع پتروشیمی هدایت شود.فراهم نمودن امکان بازدید خانواده های پتروشیمی در قالب تورهای گردشگری از کشور مالزی و مراکز پتروشیمی آن کشور ، می تواند دعوت متقابل از متخصصین پتروشیمی آن کشور به اتفاق خانواده از صنایع پتروشیمی ایران را به همراه داشته باشد.

تورهای خانوادگی سیاحتی و زیارتی اقدامی فرهنگی است که طی سالهای اخیر در زمینه تلطیف محیط کار و خانواده و رفع خستگی ناشی از کار مداوم از سوئی و افزایش بهره وری پرسنل سازمان ها از سوی دیگر در بسیاری از ادارات و وزارتخانه های کشور رواج پیدا کرده و پرداخت هزینه های آن بصورت اقساط توسط کارکنان صورت می گیرد. لذا می توان این تسهیلات را برای تورهای خارج از کشور و به عنوان نمونه قابل ارزیابی برای کشور مالزی راه اندازی نمود و همانطور که ذکر شد این اقدام را از ابتدا طی هماهنگی با مراکز پتروشیمی آن کشور با هدف گسترش روابط فرهنگی و ارتباطی میان صنعت دو کشور توسعه داد . روابطی که اگر بتوان با موفقیت توسعه یابد در نهایت به جلب سرمایه گذاری مشترک دو کشور در توسعه صنایع پتروشیمی منتهی خواهد شد.در این رابطه یک راهکار مناسب می تواند همکاری مشترک شرکت ملی صنایع پتروشیمی و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری باشد تا بتوان با همفکری و تفاهم مناسب در هر دو بخش توسعه صنایع پتروشیمی و رشد و گسترش صنعت گردشگری کشور موفق عمل نمود.

زهره قاضی زاده -کارشناس امور بین الملل پتروشیمی