والدین مراقب باشند

چرا با وجود عرضه فراوان و به دست آوردن آسان و ساده مواد اعتیادآور (گفته می‌شود در تمام شهرها می‌توان پس از نیم‌ساعت به ماده مورد نظر دست پیدا کرد) تنها درصد کمی (حدود ۱۲درصد) به …

چرا با وجود عرضه فراوان و به دست آوردن آسان و ساده مواد اعتیادآور (گفته می‌شود در تمام شهرها می‌توان پس از نیم‌ساعت به ماده مورد نظر دست پیدا کرد) تنها درصد کمی (حدود ۱۲درصد) به تجربه کردن آن روی آورده و تنها حدود دو تا پنج درصد معتاد شده و بقیه پس از یک‌بار آزمون از آن دوری می‌کنند؟! چرا اکثریت به سوی این ماده روی نمی‌آورند؟ به سادگی نمی‌توان پاسخی دقیق و علمی به این پرسش داد. در واقع علل گوناگونی در شکل‌گیری وابستگی و اعتیاد نقش دارند و هرگز نمی‌توان میزان و درجه نقش و تاثیر هر کدام از این عوامل را مشخص کرد.

میزان تاثیر این عوامل در هر فردی ممکن است متفاوت باشد اما مسلم است که علل زیرین همه دست به دست هم داده و موجب اعتیاد و گسترش آن می‌شوند یا در پیشگیری و درمان آن اختلال ایجاد می‌کنند. بعضی از داروهای پزشکی و سایر مواد شیمیایی صنعتی (مانند حلال‌ها، بنزین، چسب‌ها و...) نیز در صورتی که به درستی از آنان استفاده نشود (Abuse) باعث اعتیاد می‌شوند که عوارض ناگواری به دنبال دارد. عوامل گوناگونی در شکل‌گیری و ادامه اعتیاد نقش دارند که میزان تاثیرگذاری هر کدام در هر فرد متفاوت است. برخی از این علل نقش اساسی و بنیادی دارند ولی برخی زمینه‌ساز اعتیاد هستند و عوامل مستعدکننده نامیده می‌شوند.

علل فردی

تاکنون میزان تاثیر ژن‌ها در ابتلاء به اعتیاد ثابت نشده است اما با توجه به علل تقریبا نزدیک اعتیاد و آسیب‌های اجتماعی و بیماری‌های روانی و همچنین نقش وراثت در بروز بعضی از بیماری‌های روانی می‌توان به نقش ژنتیک در اعتیاد اشاره کرد. کسانی که به یک نوع اختلال روانی یا آسیب‌های اجتماعی مبتلا باشند، بیشتر از افرادی است که از نظر روانی سالم‌اند، معتاد می‌شوند و شدت وابستگی آنان بیشتر است. بیماران روانی مخصوصا افرادی که افسرده‌اند (بیش از ۱۵ درصد جامعه به گونه‌ای و در مقطعی از زندگی دچار افسردگی خفیف، متوسط، شدید، مزمن یا مکرر می‌شوند) کشش بیشتری به مواد اعتیادآور داشته و بیشتر معتاد می‌شوند و عوارض اعتیاد در آنان شدیدتر است. پس استعداد ارثی نقش کمتری دارد و صفات اکتسابی، بیماری‌های جسمی و روانی، نگرش مثبت به مواد مخدر و اعتیادآور، سن و سال (ایام نوجوانی) و موقعیت‌های نامناسب و شغل‌های نامناسب و محیط‌های پرخطر فرد را به سوی اعتیاد سوق خواهند داد.

علل خانوادگی

اعتیاد یک نفر از والدین تاثیر زیادی داشته و زشتی مصرف مواد را در نزد جوانان از بین می‌برد، حتی ممکن است پدر یا مادر معتاد برای توجیه مصرف مواد به تبلیغ و تعریف آن پرداخته و جوان را معتاد کنند. گاهی برعکس، اعتیاد پدر و نفرین و ناله‌های مادر علیه پدر موجب نفرت جوانان خانواده شده و فرزندان آن خانواده به شدت از آن مواد دوری گزیده و در مواردی حتی فرد معتاد خانواده را کشته‌اند. اعتیاد پدر و مادر با هم (مرد برای آسودگی و نجات از دست مخالفت‌های زن، او را آلوده می‌کند) تاثیر زیادی در معتاد شدن فرزندان آنان دارد.

اختلاف خانوادگی و یک محیط پر از تنش و جنگ و دعوا روح کودکان را آزرده و آنان را از محیط خانواده دور ساخته و در معرض اعتیاد قرار خواهد داد. نبود مهر و محبت در محیط خانواده و بی‌خبری والدین از روحیات و نیازهای جوانان، آنان را به سوی بیرون از خانواده و اجتماع فراری داده و در معرض خطر (محیط پرخطر) قرار خواهد داد.

نقش تربیت خانوادگی، تحصیل، معاشرت‌های خانوادگی و... بسیار اساسی است. فقر و معلولیت‌های روحی خانواده نیز نقش اساسی دارند. کنترل حساب شده و غیرمحسوس جوانان و دوستان و محیط‌های رفت و آمد آنان لازم است. فقر، بی سوادی، بیکاری و محیط‌های نامناسب (حاشیه‌نشینی) و پر خطر می‌توانند عامل مستعدکننده فرد برای روی آوردن به اعتیاد باشند. البته هرگز تحصیلات خوب و عالی، ثروت و زندگی در محیط‌های شیک و لوکس مانع اعتیاد نمی‌شود و در بین افرادی که از نظر اجتماعی و اقتصادی جزو طبقات بالای جامعه محسوب می‌شوند اعتیاد بسیار دیده می‌شود. پس هرگز نمی‌توان به بهانه فقر و بی سوادی شیوع اعتیاد را در این طبقه‌ها و جوامع طبیعی انگاشت: اعتیاد در هر سن و جنس و هر طبقه و جامعه‌ای دیده می‌شود و بررسی دقیق سهم هر کدام از این متغیرها نیاز به بررسی‌ها و تحقیقات گسترده‌تر و غیرجانبدارانه‌تری دارد.