کم توجهی به سلامت روان طول درمان را طولانی تر می کند

هفته سلامت و ضرورت توجه به بهداشت روانی

شاید شما هم جزء افرادی باشید که در طول مسیرهایی که برای سفرهای نوروزی امسال خود انتخاب کرده بودید با برخی صحنه های دلخراش و تأسف آور مواجه شدید.

فرق نمی کند که این صحنه ها شامل تصادف دو دستگاه اتومبیل با یکدیگر باشد یا تصادف یک عابر پیاده با یک خودرو یا از دست دادن یکی از عزیزان شما یا عزیزی از دوستان و وابستگان نزدیک شما. بلکه مهم این است که در اثر یک رویداد تلخ و تأسف آور فشارهای روانی سهمگین و استرس های سنگینی بر شما یا اطرافیان شما به طور ناخواسته وارد شده که نیاز به یک مدیریت جدی دارد. در واقع این فشارها و استرس های روانی منشأ نوعی بحرانهای درونی هستند که به سرعت در اعمال و رفتار افراد بروز و ظهور می یابد و سبب بسیاری از ناهنجاری ها و ناملایمات اجتماعی مانند قتل، ضرب و شتم و... می گردد. لذا کنترل و مدیریت این فشارهای روانی در واقع مدیریت بحرانهای درونی افراد است با هدف جلوگیری از افزایش چالش های اجتماعی.

سلامت به معنای رفاه کامل جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی و نه فقط نبودن بیماری است و در این میان بهداشت روان توجه به ارتقاء سلامت افراد دارد.

با توجه به این قضیه و تأثیر متقابل جسم و روان بر یکدیگر، توجه به بهداشت روان موجب افزایش سطح سلامت افراد و حتی کمک به افزایش سطح سلامت جسمی افراد می کند.

چون بسیاری از افرادی که با هدف بهبود به پزشکان مراجعه می کنند دارای برخی مشکلات روانی هستند که این مشکلات در غالب دردهای جسمی نمایان می شوند لذا به گروهی از این نوع بیماران، بیماران جسمانی شکل یا روان تنی می گویند.

● بیماران جسمانی شکل یا روان تنی

در این نوع بیماری، شکل روانی تشدید کننده بیماری های جسمی است و بر آنها تأثیر جدی دارد و همانطور که می دانید فشارهای روانی تاثیر جدی بر کاهش سلامت جسمی افراد دارد که از جمله این بیماری ها می توان به بیماری های اسکلتی عضلانی مانند آرتروز، بیماری های قلبی عروقی، بیماری های پوستی مانند آکنه، بیماری های گوارشی و انواع دیگر بیماری ها اشاره کرد.

به همین دلیل است که اخیراً پزشکان بیماری های جسمانی تلاش می کنند که از خدمات روانشناسان و روان پزشکان جهت درمان و بهبود یا کاهش درد بیماران خود استفاده کنند.

● چگونه فرد تشخیص دهد نیازمند خدمات روانشناسی یا روان درمانی است؟

برای بررسی علائم بیماری های روانی در افراد نیازمند شناخت اختلال روانی هستیم. لذا ابتدا ضمن تعریف بیماری اختلال روانی به بیان ویژگی های آن اشاره می نماییم.

اختلال روانی بیماری است که در آن تفکر، احساسات، عواطف، رفتار، تکلم، قضاوت بینش و کارکردهای روزانه فرد مختل می شود.

اما اینکه چه کسی از اختلالات روانی رنج می برد در این مورد باید به ویژگی ها و شاخص زیر توجه نمود:

۱) فردی که از علائم و نشانه های اختلال روانی برای مدتی برخوردار باشد.

۲) فردی که دچار رنج و ناراحتی برای خود و دیگران باشد.

۳) فردی که دارای رفتارهای نامعقول و خلاف عرف عمومی جامعه باشد.

۴) و افرادی که ضمن ناسازگاری و فقدان کنترل در رفتار از یک شخصیت پیش بینی ناپذیری برخوردار باشند.

اما اینکه افراد چگونه تشخیص دهند که باید به روانشناس و روانپزشک مراجعه کنند نیازمند توجه جدی به برخی علائم و ویژگی هاست که به آن اشاره خواهیم کرد.

اگر فردی دچار تغییرات عمده ای در خلق، خواب و علایق شخصی خود گردد و احساس کند که با کاهش تمرکز مواجه شده است، یا با افزایش دودلی و تردید، تحریک پذیر شده و در انجام فعالیتهای روزانه دچار کاهش علاقه شده است، بدون دلیل کم خواب یا پرخواب شده، دچار احساس گناه کاهش اعتماد به نفس و احساس پوچی در زندگی شده است، این فرد لازم است که حتماً با یک روانشناس یا روانپزشک مشورت نماید.

آیا فکر می کنید که باید حتماً دچار اختلال روانی بشوید تا از خدمات روانشناختی استفاده کنید؟

خیر اینطور نیست، بلکه ممکن است برای گرفتن تصمیم مهمی در زندگی که در مورد آن دچار تردید و دودلی شده اید و نمی توانید درست تصمیم گیری کنید یا برای گرفتن مشاوره و راهنمایی در مورد تربیت فرزندان، رفتار مناسب با همسرتان، حل مشکلات شغلی و... نیازمند مراجعه به یک روانشناس باشید.

● علل محرومیت بخشی از جامعه از خدمات روانشناختی چیست؟

نکته قابل توجه و مهم در این زمینه که باعث شده افراد و خانواده ها از ارائه خدمات روانشناختی و مشاوره محروم گردند توجه به هزینه های سنگین در این زمینه است که از جمله دلایلی که باعث می شود هزینه های خدمات بهداشت روانی افزایش یابد این است که افراد با تحمل و مشورت کردن با افراد غیرمتخصص سعی در حل مشکلات دارند.

این افراد با اتخاذ این رویه اشتباه نه تنها موفق به حل مشکلات روانی خود نمی شوند بلکه مشکلات آنها نیز تشدید می شود. لذا زمانی به روانپزشک یا روانشناس مراجعه می کنند که مشکل آنها حاد شده و این افراد علاوه بر پرداخت هزینه های مضاعف به مدت درمان طولانی تری نیاز دارند. اما اختصاص سهم اندکی از هزینه های خانوار به بخش بهداشت و به خصوص بهداشت روان قابل توجه است. در خصوص وظایف دولت در قبال بهداشت روانی شهروندان نیز هرچند اقدامات خوبی صورت گرفته اما این اقدامات کافی نیست. به عنوان مثال، هنوز هم در کشور ما بیمه ها خدمات بهداشت و روان را تحت پوشش قرار نمی دهند و در عین حال نگرش منفی مردم به افرادی که به روانپزشک یا روانشناس مراجعه می کنند به عنوان یک رویه فرهنگی غلط باعث شده که این خدمات به صورت گسترده ارائه نشود.

● نقش ترافیک و آلاینده های زیست محیطی در افزایش استرس

استرس یک واقعیت است که ما دائماً با آن سروکار داریم، در محیط کار و منزل مرتباً با فشارهای روانی مواجه ایم و باید بتوانیم این فشارهای روانی را مدیریت و کنترل کنیم و با این فشارهای روانی طوری برخورد کنیم که از آنها به عنوان یک عامل مثبت برای پیشرفت استفاده کنیم. به یاد داشته باشید که فشار روانی همواره یک عامل منفی نیست و بستگی به نوع نگاه ما دارد. ما در طول روز ممکن است ساعتهای زیادی را در ترافیک صرف کنیم و هر روز هم با عصبانیت پرخاش گری، بوق زدن های ممتد تلاش کنیم از گره ترافیکی خلاص شویم. اما این رفتارها نه تنها در این مورد کمکی به ما نمی کند بلکه موجب افزایش و تشدید فشار روانی نیز می گردد. پس بهتر است که در اقع با تغییر در سبک و نوع نگاه به زندگی استرس را مدیریت کنیم.

واقعیت این است که آلودگی صوتی، آلودگی هوا و افزایش دمای محیط اطراف در تشدید استرس مؤثر است و در این وضعیت است که ما بهتر است تلاش کنیم که کمتر در این شرایط محیطی گرفتار شویم. آیا بهتر نیست برای به موقع رسیدن به محل کار خود زودتر از منزل خارج شویم تا با ترافیک مواجه نگردیم. حال چنانچه در شرایط محیطی استرس آوری بنا به دلایل مختلف گرفتار شدیم مناسب آنست که با اتخاذ شیوه های درست و منطقی نه تنها به افزایش و تشدید این استرس ها کمک نکنیم بلکه به کنترل و مدیریت آن در خود و اطرافیان بپردازیم. برای مثال چنانچه در یک گره ترافیکی گرفتار شدید بهتر است با پذیرش این واقعیت تا باز شدن مسیر موردنظر، خود را باگوش دادن به رادیو یا طنین دلنشین مورد دلخواه سرگرم نموده و با این شیوه به گذر سریع زمان کمک کنیم. حتماً می دانید که در زمان احساس فشار، لحظات به کندی سپری می گردند. در این حالت ممکن است شما با افرادی مواجه شوید که به دلیل احساس فشار بیش از حد، کنترل خود را از دست داده اند. شما که از روش های کنترل فشار روانی آگاهید بهتر است کمک کنید تا آنها نیز آرام شوند و موجب تشدید رفتارهای ناهنجار در طرف مقابل نشود.

سعی کنید با آرامی با آنها صحبت کنید و به آنها حق بدهید که از گرما، آلودگی، سر و صدا و دیررسیدن به قرار موردنظر خود ناراضی و نگران باشند، همانطور که شما نیز اینگونه هستید.

اما از این واقعیت نمی توان فرار کرد که در ترافیک گرفتار شده اید. پس بهتر است با صبر و تحمل این نوع استرس های پیش بینی نشده را مدیریت کنیم و از تحریک و تکرار اعمال نابه هنجار طرف مقابل خودداری کنید.

اگر در حین رانندگی احساس می کنید که فردی عجله دارد و مرتب با زدن چراغ یا بوق این احساس خود را بروز می دهد به وی اجازه عبور دهید و از لج بازی با او پرهیز نمایید.

تصور نکنید که با راه دادن به او ضرر کرده اید. بلکه بدانید که شاید از یک مشکل جدی که گرفتاری های بعدی را می تواند برای شما به همراه داشته باشد جلوگیری کرده اید.

● مهمترین چالش های حوزه بهداشت روان در جامعه امروزی

کم توجهی به معنویات، کاهش روابط انسانی، سست شدن بنیان خانواده ها، بی توجهی به افراد سالمند که زمینه قطع ارتباط بین نسل ها را فراهم نموده است از جمله آثار زندگی ماشینی در جامعه امروزی به شمار می رود که می تواند سلامت روانی افراد را با چالش مواجه نماید.

که در این میان چشم و هم چشمی تاکید بیش از حد بر مادیات از جمله عوامل پررنگ و برجسته در این حوزه به شمار می روند.

گفت وگو از: اکبر صفری