اتحادیه اروپا, معضلات دموکراسی پساملی

اتحادیه اروپا امروز به کانون بحث درخصوص دموکراسی پساملی مبدل شده است اگر چه در قسمتهای دیگر جهان همگرایی اقتصادی در حال پیش رفتن است اما همگرایی سیاسی یا مطلوب نیست یا خیلی ابتدایی و در مراحل جنینی است این درحالی است که با تقویت روند همگرایی سیاسی و اقتصادی اروپا بحث برسر دموکراسی پساملی نیز به شدت در حال تقویت شدن است

اتحادیه اروپا امروز به کانون بحث درخصوص دموکراسی پساملی مبدل شده است. اگر چه در قسمتهای دیگر جهان همگرایی اقتصادی در حال پیش رفتن است اما همگرایی سیاسی یا مطلوب نیست یا خیلی ابتدایی و در مراحل جنینی است. این درحالی است که با تقویت روند همگرایی سیاسی و اقتصادی اروپا بحث برسر دموکراسی پساملی نیز به شدت در حال تقویت شدن است. دموکراسی پساملی در اروپا تصور عمومی ما از حقوق سیاسی را به کلی دستخوش دگرگونی نخواهد کرد، اگر چه حقوق سیاسی همچون حق رای شهروندان هر کشور که در سطح ملی وجود دارد را فراملی می کند.

این قسم دموکراسی متضمن اجازه دادن به شهروندان برای اعمال نفوذ مستقیم تر بر تصمیمات گرفته شده در بروکسل است. در این حال حکومت های ملی و مقامات مدیریت عمومی، انحصاری را که به گونه ای سنتی در اتخاذ سیاستهای اتخاذ شده در فراسوی مرزهایشان اعمال می کردند را از دست خواهند داد. به این ترتیب حکومتها و مقامات عمومی دیگر نگهبان حاکمیت ملی آنگونه که سابقا فهمیده می شد نخواهند بود. با این وجود دموکراسی فراملی در اتحادیه اروپا مواجه با چند چالش اساسی است.

▪ اول اینکه جمعیت اتحادیه اروپا امروز بالغ بر ۵۰۰ میلیون سکنه برآورد شده است. اداره کردن یک چنین جمعیتی برای نهادی فراملی همچون اتحادیه اروپا بسیار مشکل زاست.

▪ دوم؛ عدم تجانس و ناهماهنگی جمعیت کاملا بالاست. درست است که جمعیت اروپا برحسب معیارهای جهانی نسبتا ثروتمند است اما تنوع زبانی، پیشینه تاریخی منازعات همیشگی آنها با هم ، کلیشه بندیهای منفی آنها از دیگران و ارتباطات فراگیر قوی آنها با دنیای خارج از اروپا راه را برای یک اروپای دموکراتیک دشوار می سازد.

مشکل دیگری که فرایند دموکراسی سازی پساملی در اتحادیه اروپا با آن مواجه است به این حقیقت بازمی گردد که درون سیستمهای ملی نیز اختلافاتی در مقابل بحث همگرایی در اروپا وجود دارد. به عنوان مثال ایرلند و دانمارک مجبور شدند برای تصویب طرحها و ابتکارات مربوط به تسریع روند همگرایی دوبار رای گیری کنند و یا اکثریت عظیمی از مردم آلمان مخالف جایگزین شدن یورو بجای مارک آلمان هستند.

معضل دیگری که فرایند دموکراسی پساملی اروپا با آن مواجه است نگرانی شهروندان دولتهای کوچک از قرارگرفتن تحت سیطره دولتهای با جمعیت بیشتر است. این نگرانی با در نظر گرفتن این حقیقت که کشورهای بزرگ، قدرت بازار و نیز قدرت سیاسی را در یک اروپای پسایور و همگرایی شده از لحاظ اقتصادی اعمال می کند سرعت می گیرد. از دید کشورهای کوچک اقدامات اقتصادی دولتهای بزرگ می تواند تبعات برنامه ای را بدنبال داشته باشد که به ضرر کشورهای کوچک ختم خواهد شد. واقعیت این است که دموکراسی سازی برخلاف دموکراسی فرایندی است که می بایست مورد مطالعه قرار گیرد. درحالیکه دموکراسی سازی ملی، گسترش حق رای و محدود سازی قدرت استبدادی را مدنظر قرار می دهد، دموکراسی سازی پساملی منزلت را به ترتیبات نهادی می دهد.

یک چنین ترتیباتی کانون توجه فرایند دموکراسی سازی است. یک طرح نهادی که می تواند اقلیتها و اکثریت های انتخاباتی و خوبی را پدید آورد در حالیکه احساسات شدید هویت ملی و نیز چانه زنی بین دولتی را همراهی کند تنها می تواند با کشمکش، مذاکره و جرح و تعدیل دائمی با وضعیت موجود بنا نهاده شود. به این ترتیب اتحادیه اروپا برای آینده ای قابل پیش بینی به گونه ای پایدار به قول دهوس «یک وضع موجود غیرممکن» را تجربه خواهد کرد.

صبح صادق

علیرضا قربانپور