نقش ماهواره ها در اطلاع رسانی

امروزه , ماهواره ها به بخشی مهم و عمده در زیربنای ساختار ارتباطات و اطلاعات تبدیل شده اند , به طوری كه با اطمینان میتوان هزاره سوم میلادی را قرن ماهواره ها نام گذاشت

امروزه ، ماهواره ها به بخشی مهم و عمده در زیربنای ساختار ارتباطات و اطلاعات تبدیل شده اند ، به طوری كه با اطمینان میتوان هزاره سوم میلادی را قرن ماهواره ها نام گذاشت . تكنولوژی ماهواره، عاملی قوی برای تغییر و دگرگونی است .این تكنولوژی ، می تواند چون ابزار مفیدی به انسان كمك كند تا با استفاده از آخرین پدیده های علمی ، زندگی دلخواه و آرمانی پر بار و پر تلاش داشته باشد .امروزه ما می دانیم كه یافته های علم ، تقریبا در هر ده سال دو برابر می شود و البته اطلاعات همراه آن در این مدت ۸ تا ۱۰ برابر افزایش می یابد . برای اینكه این جریان عظیم اطلاعات ، به میلیونها استفاده كننده در جهان به طور درست منتقل شود ، به مجراهای ارتباطی خاصی نیاز است كه دارای سرعت مخابره فوق العاده باشند و در اینجاست كه ماهواره ها به كمك می آیند و با این تكنولوژی جدید ، جریان عظیم اطلاعات به هر جایی از سرزمین كه زیر پوشش ماهواره باشد ، روانه می شود .چگونگی استفاده از ماهواره ، نقش آن در اطلاع رسانی و اهمیت استفاده از آن برای كشورهای جهان سوم ، از زمره مسائلی است كه طی این مقاله ، مطرح خواهد شد و تا حد امكان پاسخهای لازم برای آنها جستجو می شود .

پپیشرفت علم و تكنولوژی در جهان معاصر ، چنان شتابی به خود گرفته است كه هر لحظه فاصله زمانی میان یك كشف علمی و كاربرد پردامنه آن كاهش می یابد در حالی كه در گذشته ، برای یازده كشف بزرگی كه در فاصله میان اواخر قرن هیجدهم و نیمه اول قرن بیستم انجام گرفت ، بكصد و پنجاه سال وقت لازم بود . طی سی سال بعدی ، یعنی از سال ۱۹۵۰ تا ۱۹۸۰ ، اكتشافات بزرگی در زمینه هایی همچون كامپیوتر ، لیزر ، سفرهای فضایی ، پیوند اعضای انسانی ، استفاده از ماهواره های مخابراتی و نظامی ، مهندسی ژنتیك و در بسیاری دیگر از رشته ها ، پیشرفتهای خارق العاده علوم به قلمرو واقعیت قدم نهاد . در دهه ۱۹۸۰ – ۱۹۹۰ شاهد بودیم كه سفینه امریكایی " ویاجر " میلیونها كیلومتر راه در فضا طی كرد و از سیارات زحل و عطارد و نپتون گذشت و از حلقه های رنگین آنها تصاویری بس شگفت و حیرت آور به زمین مخابره كرد و آنكاه ، قبل از اینكه راهی كهكشان شود ، تصویر حیرت آوری از منظومه شمسی برای زمینیان فرستاد كه در آن ، سیاره زمین چون توپ كوچك آبی رنگی در فضای بیكران شناور بود . تمام این شواهد ، نشانگر آن است كه پیشرفت دانش و تواناییهای بشری ، كه از بیست سال پیش چنین سرعت سرسام آوری به خود گرفته است هنوز نخستین مراحل رشد خود را می گذراند و به احتمال فراوان هنگامی كه آموزش و بهره برداری از تكنولوژیهای بیشتری را در زمینه های مربوط به دانش بشر و سلطه اش بر محیط بپروراند ، سرعتی باز هم افزونتر كسب خواهد كرد .با این ترتیب ، جای هیچ گونه تردیدی نیست كه شیوه های آموزش و تعلیم و تربیت و كسب اطلاعات و دسترسی به دانش جهان معاصر ، در جهان شتابنده امروز دیگر نمی تواند منحصر به وسایل دیروز و طرق متعارف قدیمی باشد .

از سوی دیگر ، عدم توازنی كه میان تواناییهای انسان و جریان عظیم اطلاعات در تمدن كنونی وجود دارد ، ضرورت ایجاد وسایل را برای دسترسی به اطلاعات مورد تاكید قرار می دهد . دنیا در آستانه هزاره سوم میلادی ، با انفجار اطلاعات روبه روست . به قولی ، هیچ كس نمی تواند در همه عمرش بیش از دو یا سه هزار عنوان كتاب بخواند . تازه ، خواندن این تعداد كتاب هم كار خطیری است و مستلزم این است كه حداقل ، در هر روز پنجاه صفحه كتاب خوانده شود . اما مسئله مهم این است كه در خلال مدتی كه مطالعه ادامه دارد ، بیش از ۲۰ میلیون كتاب بر تعداد كتابها افزوده خواهد شد . پس می توان به طور متوسط ، از هر ده هزار كتاب ، یك كتاب را خواند .اگر جهان را به صورت كل در نظر بگیریم ، یافته های علم تقریبا در هر ده سال دو برابر می شود و البته اطلاعات همراه آن ، در این مدت ۸ تا ۱۰ برابر افزایش می یابد .

این جهان عظیم اطلاعات ، برای اینكه در سازمانهای پژوهشی ، ادارات ، كارخانه ها ، یا در منازل شخصی، به میلیونها استفاده كننده به طور درست منتقل شود ، به مجراهای ارتباطی خاصی نیاز دارد كه برای امواجی كه حامل اطلاعات هستند ، باید پهنای باند بی اندازه گسترده و سرعتهای مخابره فوق العاده داشته باشد و در اینجاست كه ماهواره ها ، به كمك می آیند – این تكنولوژی تازه ای كه پیشتاز انتقال اطلاعات و اطلاع رسانی است . نظریه از ماهواره ها ، سالهاست كه ورد زیان متخصصان بوده و امروزه و در آخرین سالهای قرن بیستم ، این رویا صورت تحقق به خود گرفته است .در حقیقت ، كار با پرتاب اولین " اسپوتنیك " شوروی سابق در اكتبر ۱۹۵۷ شروع شد و به دنبال آن ، فرستادن اولین كپسول حاصل انسان به مدار زمین در آرویل ۱۹۶۱ ، و اولین راه پیمایی انسان بر سطح كره ماه در ژوئیه ۱۹۶۹ ، و در تخقیقات و تجربیات وسیعی كه در بیست سال اخیر در زمینه ایجاد شبكه های ارتباطی بین قاره ای به عمل آمده است ، راه را جهت استفاده بیشتر از مضا برای انسان فراهم آورد .

هم اكنون متجاوز از پنج هزار ماهواره ، در فضای اطراف زمین در گردش اند .البته تعدادی از آنها ، از كار افتاده و تنها به صورت توده ها ی فلزی بی مصرفی در آمده اند ، لیكن تعداد كثیری نیز ، هنوز در تمام ساعات شبانه روز سرویسهای مخابراتی و تلویزیونی بین قاره ای را تامین می كنند . همزمان با این عملیات فضایی ، در سطح كره زمین نیز روز به روز ، بر تعداد آزمایشگاهها و تاسیسات مخابراتی وسیع و مجهز به ماهواره های ثابت ، افزوده می شود .توانایی حاصل از این پیشرفتها ، ظرفیت كاری تجهیزات مخابراتی و ارتباطی را بالا برده و كارآیی شبكه های تلویزیونی و مدارهای تلفنی را افزایش داده است – به طوری كه با اطمینان می توان ، قرن آینده را ، قرن ماهواره ها نام گذاشت .

امروزه ماهواره های ارتباطی حتی به صورت مستقیم ، می تواند یك سوم سطح زمین را زیر پوشش قرار دهند . در حقیقت ماهواره ها ، فاصله محدود خط مستقیم را هزاران برابر افزایش داده اند ، به طوری كه چنانچه چندین ماهواره در جاهای متفاوتی بر فراز زمین و به نحو مناسبی جای داده شوند ، خواهند توانست در خط مسستقیم با یكدیگر و با ایستگاههای زمینی ارتباط برقرار كرده و با تجهیز به یك تقویت كننده ، شبكه ارتباطی جهانی یا شبكه اطلاع رسانی یكپارچه ای را تشكیل دهند كه دست كم در اصول ، بتواند هر مقدار اطلاعات را به هر نقطه ای از زمین برساند .در سالهای اخیر ، پیشرفت درساختن ماهواره های پر قدرت ، كه با برخورداری از ردیابی فرو سرخ و نوترونی ، به مشاهده و ثبت و گزارش هرگونه حركتی در روی زمین قادر هستند ، مسائل سیاسی و رویدادهای جهانی را تحت الشعاع خود قرار داده است . وزارت دفاع امریكا ، دو سال پیش و قبل از آغاز حمله به عراق ، رسما اعتراف كرده بود : این ماهواره ها بودند كه درباره نخستین جابه جایی ارتش عراق هشدار دادند .

روز دوشنبه ۲۹ بهمن ماه ۱۳۷۱ كه حادثه غم انگیز برخورد هواپیماهای نظامی در آسمان تهران رخ داد و منجر به كشته شدن بسیاری از هموطنان ما گردید ، قبل از آنكه مردم ایران ، از طریق رسانه های همگانی از این خبر مطلع شوند ، ماهواره " بی بی سی " با ارسال عكسهای ماهواره ای از محل سقوط هواپیما ، این گزارش غم انگیز را برای همه جهانیان به تصویر كشید.

منابع و ماخذ

۱. آذرنگ ، عبدالحسین . اطلاعات و ارتباطات ، تهران : ۱۳۷۱ .

۲. اگلی ، ماكس ." تلویزیون ماهواره ای ، مجموعه مقالاتی در زمینه تكنولوژی آموزشی".ترجمه افضل وثوقی مشهد : انتشارات طرح پیشاهنگ تكنولوژی آموزشی ، (۵۸ – ۱۳۵۷ ) ص ۴۷ – ۶۵

۳. كروس ارس ، بت " انتقال تكنولوژی اطلاعاتی به كشورهای كم رشد . نگرش نظام یافته " . ترجمه فرشته مولوی ، فصلنامه كتاب ، شماره های ۱ و ۳ ( تابستان و پاییز و زمستان ۱۳۶۹) ص ۲۲۶ - ۲۴۱

۴. مك كلوی ، دان . " تكنولوژی و جامعه " ترجمه حبیب ناظری ، دانشمند ، ویژه نامه تكنولوژی ، (دیماه ۱۳۶۸ ) ص ۳۳ .

۵. مورالس ، استلا . " تاثیر تكنولوژی بر استفاده كنندگان از اطلاعات " ترجمه رضواندخت ضاد . فصلنامه كتاب ، ( تابستان و پاییز و زمستان ۱۳۶۹ ) ص ۲۵۶ ۲۷۱

۶- ALAI-HOSEINI,Mehdi (۱۹۹۱) , Distance education and education satellites , Listance Education for the twenty – forst century , ۱۶th world conference , Nonthaburi , Thailand , ۱۹۹۲ . Conference Abstracts , P.۲۵۳.

۷- Larcien , Thierry ( ۱۹۹۱ ) , Olympus , un satellite au service de l’education , Le Francais dans le Monde, BO. ۲۳۳ . Mai – Juin ۱۹۹۰ pp . ۲۰ – ۲۲

۸ – Leid, Edward (۱۹۷۶ ) The instructional technology , New York , University of U . S . O . Press , ۱۹۷۶

۹ – Proposal for a council regulation on a community action in the field of technology , Deltta, Comet ( ۸۷ ) ۵۳۷ . Final , ۲۴ July ۱۹۸۷ .

مهدی علائی حسینی

دانشگاه پیام نور ( مشهد )

---