تجربه کشورها در پیشگیری از مصرف موادمخدر

بعد از گذشت تقریبا ۱۰۰ سال از توافق جهانی بر کنترل و پیشگیری از اعتیاد به موادمخدر, کشورهای جهان به تجربه های مفیدی در این زمینه دست پیدا کرده اند

بعد از گذشت تقریبا ۱۰۰ سال از توافق جهانی بر کنترل و پیشگیری از اعتیاد به موادمخدر، کشورهای جهان به تجربه‌های مفیدی در این زمینه دست پیدا کرده‌اند. مهم‌ترین نتیجه حاصل از این تحقیقات این بود که تقریبا در تمام نقاط جهان، دولت‌ها به هدف اصلی خود یعنی دنیای بدون موادمخدر دست پیدا نکردند...

حتی نتوانستند به‌طور موثر با موادمخدر طبیعی مانند کوکائین، هروئین، حشیش و موادمخدر صنعتی مانند اکستازی، آمفتامین‌ها و ال.اس.دی مبارزه کنند.

شاید بررسی تجربه‌های اندوخته شده در این زمینه بتواند به محققان در تصمیم‌گیری درست درآینده و به کارگیری روش‌های موثرتر کمک کند. یکی از مهم‌ترین سوالاتی که پس از اجرای برنامه‌های پیشگیری از موادمخدر در کشورهای جهان ذهن محققان را به خود مشغول کرده، تردید در مورد تاثیر بیشتر یکی از دو روش نرم و سخت است. در روش نرم تمرکز اصلی روی تنبیه، جریمه‌ها و مجازات سنگین برای مجرمان است تا به این ترتیب فکر استفاده از موادمخدر به ذهن مصرف‌کنندگان آینده خطور نکند.

در روش نرم تمرکز روی برنامه‌های اجتماعی، آموزش و افزایش آگاهی‌هاست که در این بین توجه به عقاید دینی و باورهای شخصی و اجتماعی نقش اصلی را بازی می‌کنند. جالب اینجاست که بعد از سپری شدن زمان طولانی در زمینه تحقیقات برای پیشگیری از موادمخدر، هنوز هم محققان به پاسخ روشنی در مورد اینکه کدام یک از این دو روش تاثیر بیشتری دارند، دست پیدا نکرده‌اند. به‌طور کلی در زمینه پیشگیری از مصرف موادمخدر ۳ موضوع اصلی مورد توجه بوده است که سعی می‌کنیم تجربه برخی از کشورها را در هر یک از این موارد بررسی کنیم.

● مبارزه با عمده‌فروشی

این روش اکنون بیش از یک قرن است که مورد استفاده قرار می‌گیرد و مورد تایید مسوولان بسیاری از کشورهاست. یکی از مهم‌ترین معایب این روش نیاز به بودجه‌های بسیار سنگین برای مبارزه با باندهای مجهز قاچاق موادمخدر به کشورهاست. تحقیقات انجام شده بر اساس تجربیات کشورهایی که این روش را امتحان کرده‌اند نشان می‌دهد، این روش نتوانسته است در مبارزه با موادمخدر و کنترل آن، جهان را به وضعیت مطلوب برساند. در حقیقت اکنون، بازار قاچاق موادمخدر مانند هروئین، کوکائین و حشیش به قدری بزرگ و گسترده است که با یک قرارداد و پیمان‌نامه بین‌المللی نمی‌توان به مبارزه با آن برخاست. با اینکه وضعیت مصرف موادمخدر در کشورهای صنعتی تقریبا به حالت ثبات رسیده است اما شواهد نشان می‌دهد بازار این مواد در کشورهای در حال توسعه به سرعت در حال گسترش است. در حقیقت روش‌های به کار گرفته شده در کاهش تولید و فروش موادمخدر در مقیاس کلان، تنها باعث انتقال تولید و توزیع به قسمت‌های دیگر جهان شده و البته در این بین شیوه‌های به کار رفته توسط مجرمان و قاچاقچیان نیز بسیار پیچیده‌تر و پرهزینه‌تر شده است.

با اینکه ده‌ها سال تلاش برای کنترل موادمخدر در کشورهای لائوس، میانمار و تایلند موثر بوده است اما در نهایت تمرکز تولید این مواد را به کشور افغانستان منتقل کرده است. از سال ۲۰۰۰ کشور آمریکا نزدیک به ۳/۷ میلیارد دلار برای کنترل موادمخدر در کلمبیا صرف کرده است اما تمام برنامه‌ها و مداخلات نظامی باعث انتقال زمین‌های کشت این مواد به کشورهای پرو، بولیوی و مرزهای کلمبیا شده است و نه تنها مجموع تولید کاهشی نداشت بلکه هیچ تاثیری نیز روی قیمت عمده‌فروشی و خرده فروشی موادمخدر و میزان در دسترس بودن آنها مشاهده نشد.

● مبارزه با خرده فروشی

تلاش‌ها برای جلوگیری از انتقال موادمخدر از خط تولید به بازار خرده فروشی نیز با مشکلات بسیار عدیده‌ای روبه رو شد. حتی بزرگ‌ترین عملیات برای جلوگیری از توزیع موادمخدر در بین مصرف کنندگان نیز تاثیر دائمی روی قیمت و میزان در دسترس بودن آن نداشته است.

تجربه کشورهایی که این شیوه را امتحان کرده‌اند نشان می‌دهد، در صورتی مبارزه با بازار خرده?فروشی تاثیر مثبتی در کاهش مصرف موادمخدر و پیشگیری از اعتیاد افراد بازی می‌کند که بیش از ۶۰ درصد مواد وارد شده به چرخه توزیع توسط مقامات کشف و ضبط شود. برای مثال دولت انگلستان با انجام تحقیقاتی متوجه شد در صورتی که این کشور بتواند بین ۶۰ تا ۸۰ درصد از مواد وارد شده به این کشور را کشف و توقیف کند، آن‌گاه می‌توان به تاثیر این روش روی قیمت و میزان در دسترس بودن موادمخدر امید داشت. این در حالی است که در بهترین حالت فقط ۲۰ درصد از این مواد توسط دولت از چرخه توزیع خارج می‌شوند. با این حال انگلستان توانسته است در زمینه مبارزه با بازار هروئین در این کشور یک انقلاب به وجود بیاورد و دولت هنوز سرگرم بررسی روش‌های بهتر در پیشگیری و مبارزه با موادمخدر است.

چند سال پیش دولت استرالیا توانست با تلاش‌های بسیار میزان هروئین وارد شده به چرخه توزیع را به حجم بسیار پائینی برساند. این اقدام باعث کاهش قابل توجه تعداد معتادان تزریقی و مرگ و میر حاصل از مصرف بیش از حد مواد شد اما پس از مدتی معتادان به این نوع ماده مخدر به جای آن‌که متمایل به ترک و درمان اعتیاد خود شوند، به سمت انواع دیگری از مواد مانند کوکائین و آمفتامین روی آوردند. این موضوع همچنین منجر به افزایش تعداد مبتلایان به بیماری‌های روانی و حجم خشونت‌های خیابانی شد.

● کاهش تقاضا

در کنار روش‌های بالا، یکی دیگر از مواردی که مورد توجه دولت‌ها قرار داشت کاهش تقاضا با دو مکانیسم آموزش به افراد و تهدید و ارعاب بوده است که هر دو تاثیر کمی روی نرخ مصرف موادمخدر در جامعه به همراه داشت. آموزش‌ها در مقیاس بزرگ و برگزاری برنامه‌های پیشگیری در بسیاری از کشورهای جهان آزمایش شده است. مبتکران این روش‌ها معتقد بودند با این اقدامات، مصرف‌کنندگان بالقوه موادمخدر با احتمال کمتری به سراغ آن می‌روند، چرا که از قبل به آنها هشدارهایی در مورد خطرات فردی و اجتماعی ناشی از موادمخدر داده شده است.

در خیلی از کمپین‌های برگزار شده، تلاش برای اغراق خطرات این مواد بود تا به این ترتیب تاثیر بازدارنده روی افراد را به بالاترین حد ممکن برساند اما باز هم بررسی تجربیات کشورهایی که این روش‌ها را امتحان کرده‌اند، نشان می‌دهد این برنامه‌ها تنها تاثیر حاشیه‌ای و کوتاه‌مدتی به همراه دارند. شروع موادمخدر عموما در بین نوجوانان و جوانان اتفاق می‌افتد که اغلب آنها نیز روحیه خطرپذیر بسیار بالایی داشته و معمولا چندان به اطلاعات رسمی و دولتی که به آنها داده می‌شود اعتماد ندارند. خصوصا اگر در این بین سعی شود با روش‌هایی مانند اغراق یا ارعاب، آنها را از رفتن به سمت موادمخدر بر حذر داشت نتیجه کار بسیار ضعیف خواهد بود.

بهترین نتیجه با استفاده از این روش روی گروه‌های خاص و زیرمجموعه‌های کوچک‌تر به دست آمده است. برای مثال کودکانی که تحت سرپرستی افراد دیگری غیر از پدر و مادر خود هستند یا کودکانی که در مدرسه مشکل ساز بوده‌اند اما تاکنون در مقیاس‌های بزرگ، این روش‌ها چندان نتیجه بخش نبوده‌اند.

منبع: سایت ستاد مبارزه با مواد مخدر