به زندگی لبخند بزنید

رسیدگی به وضعیت روانی مددجویان در کنار ارزیابی سلامت جسمانی از مهمترین اصول مراقبت های پرستاری است علاوه بر این اصولاً یکی از شاخه های علم پرستاری, روان پرستاری است

روان‌پرستاران مسئولیت تشخیص و شناسائی افرادی که دارای اختلالات روانی می‌باشند را به‌عهده دارند. ضمن اینکه در صورت نیاز، آنان را به مراکز درمانی خاص ارجاع می‌دهند و به مراقبت‌های حین و بعد از درمان نیز می‌پردازند.

یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی افسردگی است. پرستاران در بررسی بیماران افسرده به نکات مهمی از قبیل عوامل زمینه‌ای (همچون سن، جنس، توارث)، عوامل محیطی (تغییرات محیط و اتفاقات جدید در پیرامون زندگی فرد)، عوامل جسمی (هورمون‌ها و بعضی از بیماری‌ها)، و سایر مسائل مؤثر بر فرد توجه دارند. زنان به‌طور خاصی در دوره‌های مختلف زندگی ممکن است به افسردگی مبتلا شوند. مطالعات وسیعی که روی بیماران افسرده انجام شده نشان می‌دهد که زنان تقریباً ۲ برابر دچار افسردگی می‌شوند. در مورد علل احتمالی این پدیده نیز تحقیقات زیادی انجام شده که بعضی نتایج را در اینجا مورد بحث قرار می‌دهیم:

هورمون‌ها

هورمون‌ها به ۲ دلیل مورد توجه هستند. اول اینکه شیوع افسردگی قبل از بلوغ دختران و پسران به یک نسبت است. به همین ترتیب میزان بروز افسردگی در زنان پس از سن یائسگی با مردان در همین سنین یکسان است. بنابراین تغییرات هورمونی که در دوران بلوغ در زنان ایجاد می‌شود، زنان را بیش از مردان در معرض ابتلاء به افسردگی قرار می‌دهد.

محیط

گذشته از آن تأثیرات فرهنگی در بعضی از محیط‌های رشد و پرورش کودکان اصولاً به‌گونه‌ای است که از سنین کودکی پسران را مستقل و امیدوار بار می‌آورد و دختران را تشویق به غیرفعال بودن و وابستگی به دیگران می‌کند. در بعضی جوامع هنوز هم زنان تحت تأثیر فشارهای اجتماعی گوناگون هستند که آنان را منفعل و سرخورده و به دور از ارتباطات اجتماعی نگه می‌دارد. بعضی از مسائل و مشکلات روزمره و آسیب‌های اجتماعی زنان را بیش از مردان متأثر می‌کند. به این ترتیب که اصولاً سیستم پاسخ‌دهی مغز در زنان زودتر فعال می‌شود و نسبت به مردان مدت زمان بیشتری فعال باقی می‌ماند. این به‌دلیل تأثیر عملکرد هورمون‌های استروژن و پروژسترون در زنان می‌باشد. اما مهمترین عوامل مؤثر بر ایجاد افسردگی، عوامل بیولوژیکی هستند که در کنار سایر عوامل می‌توانند سبب تشدید علائم افسردگی شوند:

عوامل بیولوژیک

تغییرات خلقی قبل از بلوغ، یائسگی، افسردگی وابسته به حاملگی.

تغییرات خلقی قبل از بلوغ

در حدود ۷۵ درصد زنان در سنین قبل از بلوغ تغییرات رفتاری دارند. همچنین ۵۰ درصد زنان اصولاً دچار سندرم قبل از قاعدگی هستند که با مجموعه‌ای از علائم در هفتهٔ قبل از قاعدگی بروز می‌کند. این یک اختلال روانی جدی نیست. اما در حدود ۳ تا ۵ درصد زنان در طول دوران قاعدگی تغییرات خلقی نسبتاً شدیدی را تجربه می‌کنند. خیلی از علائم رفتاری قبل از قاعدگی با تغییرات ساده در عادات زندگی بهبود می‌یابد. مثلاً کاهش مصرف قهوه و شکر، ورزش و فعالیت بدنی زیاد، کاهش استرس‌های محیطی می‌تواند علائم رفتاری را تا حدود زیادی برطرف می‌کند. همچنین در بعضی موارد طبق توصیهٔ پزشک از مکمل‌های ویتامین B استفاده می‌شود. مشاوره با روان‌پرستار و شرکت در جلسات روان‌درمانی نیز کمک‌کننده است که بایستی با تجویز پزشک و به میزان ضروری مصرف شود. حتی با مصرف این داروها در اغلب موارد نیمی از علائم بدون تغییر باقی می‌مانند و طبق بررسی‌های آماری به‌دلیل عوارض جانبی تقریباً یک‌سوم افراد تحت درمان، استفاده از دارو را قطع می‌کنند.

یائسگی

یائسگی با فرآیند طبیعی افزایش سن ارتباط دارد. در این زمان، تخمدان‌ها تولید استروژن را متوقف می‌کنند و قاعدگی از بین می‌رود. این پدیده معمولاً در سنین ۳۵ تا ۵۸ سالگی رخ می‌دهد. خیلی از زنان در این سنین حالات عجیبی را تجربه می‌کنند که اغلب شامل گر گرفتگی، اختلال در خواب و خلق و خوی افسرده می‌باشد. درمان با جایگزین استروژن به تسکین بعضی از علائم کمک می‌کند و در صورت شدید و پیشرونده بودن معمولاً پزشک داروهای ضد افسردگی را پیشنهاد می‌کند.

افسردگی وابستگی به حاملگی

تحقیقات یکی از مراکز مطالعاتی که جمعی از پزشکان و پرستاران در مورد بیماران افسرده انجام داده‌اند نشان می‌دهد که میزان بروز افسردگی در زنان حامله و غیرحامله یکسان است. دکتر کالون، سرپرست این گروه تحقیقی معتقد است: سن متوسط آغاز شیوع افسردگی معمولاً همان سال‌های باروری است. اما حاملگی عامل مسبب افسردگی نیست. علاوه بر تغییرات جسمی گوناگونی که در طول دوران حاملگی رخ می‌دهد، در واقع عوامل عمدهٔ محیطی نیز وجود دارند که در کار و فعالیت اجتماعی زن باردار، تصویر ذهنی جدیدی که از خود دارد و تغییراتی که به خاطر ایجاد شرایط جدید به ناچار در محیط ایجاد می‌شود. پرستاران با ایجاد ارتباط صمیمی با این‌گونه افراد از آنان می‌خواهند عقاید خود را در مورد شرایط جسمی و محیطی موجود مطرح کنند و در دوره‌های مختلف بارداری با مراقبین بهداشتی در ارتباط باشند. بحث در مورد عوامل ایجادکننده اضطراب و نگرانی می‌تواند سبب حل و فصل بسیاری از آنها شود و از حساسیت‌های ذهنی فرد بکاهد. مطالعه روی زنان بارداری که از افسردگی رنج می‌برند نشان می‌دهد احتمال بروز علائم در هر یک از مراحل به شکل زیر است: در طول حاملگی: اغلب در ساعت‌های پایانی روز خصوصاً در مواقع تنهائی تغییرات رفتاری بروز می‌کند که به‌طور معمول نیازی به درمان ندارد. بی‌تفاوتی اولیهٔ مادر: بلافاصله بعد از زایمان، بعضی از مادران اظهار می‌دارند که علاقه‌ای به تماس با کودک ندارند. این حالت به‌ویژه در مورد فرزند اول شایع است و ممکن است تا ۳ روز طول بکشد. بحران بعد از زایمان: حدود ۷۰ درصد مادران تازه زایمان کرده حداقل بعضی از علائم بحران بعد از زایمان را تجربه می‌کنند. آنها معمولاً گریه می‌کنند، خوب نمی‌خوابند، احساس گیجی دارند و از رفتار خود و اینکه از داشتن فرزندان خود خوشحال نیستند نگران می‌باشند. این رفتارها غالب در هفتهٔ اول زایمان وجود دارد. افسردگی بعد از زایمان: گاهی اوقات به دنبال بارداری و زایمان اختلالات رفتاری جدی‌تری دیده می‌شود. طبق تحقیقات، مهمترین عامل برای ایجاد افسردگی بعد از زایمان، افسردگی در طول حاملگی است. اگر این اختلال به موقع و درست تشخیص داده شود، درمان به خوبی انجام می‌شود.

عوامل مؤثر در ایجاد افسردگی بعد از زایمان داشتن سابقهٔ افسردگی قبلی (به‌خصوص بعد از زایمان)

فقدان حمایت از طرف همسر

داشتن کودک بیمار یا نارس

عوامل محیطی نگران‌کننده مثل از دست دادن شغل، مشکلات مالی، مشکل مسکن، داغ‌دیدگی

از دست دادن مادر در دوران کودکی

اما دغدغهٔ ما در هنگام بروز علائم افسردگی، کمک به فرد برای تسکین یا رفع کامل علائم است. پرستاران با انجام مشاوره و ایجاد جلسات بحث با فرد و خانواده یا اطرافیان او سعی در ایجاد محیط شاد و سالم در کنار پذیرش تمام واقعیات موجود در محیط زندگی فرد دارند. به این منظور توصیه‌های زیر را به مادران ضروری می‌دانند:

نکات مهم برای ایجاد محیط شاد و سالم با حضور فرزند جدید

فعالیت‌های حاشیه‌ای خود را کمتر کنید. شما در روز‌های اول تولد کودک خود نمی‌توانید بعضی از نقش‌ها و فعالیت‌ها را ادامه دهید. فعلاً مهمترین مشغله شما ایجاد محیطی امن و مناسب برای فرزندتان است. سعی کنید حداقل تا ۶ماهگی نوزاد تغییر عمده‌ای در محیط ایجاد نکنید (مثل تغییر محل زندگی)به‌تدریج ارتباطات خود را از سر بگیرید و حفظ کنید. با دوستان خود تماس داشته باشید و در صورت نیاز از آنها کمک بگیرید. مسئولیت‌های خود را در زندگی اجتماعی و خصوصاً ارتباط با همسر فراموش نکنید. بزرگ کردن فرزند وظیفهٔ هر دوی شما است. پس او را هم شریک کنید. کمک کنید تا شاداب بمانید. تحرک داشته باشید. سر و وضع مربت و آراسته داشته باشید. لااقل لبخند بزنید. با پزشک و پرستار خانواده و مخصوصاً کودک تماس داشته باشید. زمان‌های کوتاهی برای استراحت در طول روز در نظر بگیرید. شما در کنار کار و مسئولیت‌های جدید، نیاز به سرگرمی و استراحت نیز دارید و زمان‌هائی که کودک خوابیده، از بازی و سرگرمی‌های تفریحی استفاده کنید. نکات مهم برای کمک به شادابی و سلامت مادران جوان به فرد اطمینان دهید که احساسات او کاملاً طبیعی است.

صبور باشید و فراموش نکنید که او تغییرات پیچیده و فراوانی را تجربه کرده که به راحتی نمی‌تواند آنها را پشت سر بگذارد.

سعی کنید درک کنید که برحسب شرایط موجود، او ارتباطات اجتماعی و خانوادگی کمتری پیدا کرده. با او ارتباط مؤثر داشته باشید و کمک کنید تا با شرایط جدید تطبیق پیدا کند.

با رعایت خیلی از نکات یاد شده می‌توان از بروز و یا تشدید علائم افسردگی در زنان جلوگیری کرد و نیاز به درمان‌های مختلف را که مستلزم صرف زمان و هزینهٔ زیاد است برطرف نمود. اما با وجود تمام توصیه‌های نام‌برده، در صورت تداوم و پیشرفت اختلالات رفتاری حتماً بایستی با مراجعه به پزشک و پیگیری مراحل لازم، درمان صورت گیرد.

AWHONN.org/Nursezone.com