بهار سیاسی و اقتصادی برمه

دگرگونی میانمار مهم ترین رویدادی است که در دهه گذشته در آسیای جنوب شرقی به وقوع پیوسته است

با قدم زدن در شهر ویران و نابسامان یانگون، بزرگ‌ترین شهر و پایتخت سابق میانمار، به سرعت در می‌یابید که این کشور ظرف نیم قرن اخیر تا چه حد از سایر کشورهای آسیایی عقب افتاده است.

در بخش‌های زیادی از این منطقه چیزی به جز یک شبح از افتخارات گذشته بر جای نمانده است. رانگون (نام سابق یانگون) در دوران استعمار بریتانیا، یعنی پیش از استقلال در سال ۱۹۴۸، پایتخت رو به رشد و مهد بازرگانی بین‌المللی برمه بود، برمه‌ای که خود یکی از ثروتمندترین کشورهای منطقه به شمار می‌رفت.

همه این شرایط اما به ناگهان در سال ۱۹۶۲ پس از شکل‌گیری حزبی متشکل از افسران نظامی به رهبری ژنرالی بی‌رحم به نام نه‌وین به پایان رسید. او قدرت را به دست گرفت و حکومتی شبه مارکسیست را در کشور به راه انداخت و آن را «راه برمه‌ به سمت سوسیالیسم» نام نهاد. کسب‌و‌کارهای خصوصی که تا آن زمان مالکیت آنها متعلق به خارجی‌ها بود، به ناگهان ملی اعلام شد و این موجب شد صدها هزار تن از مردم که اکثر آن‌ها هندی تبار بودند، اقدام به مهاجرت نمایند. رشته‌های باریک ارتباط این کشور با دموکراسی از هم گسسته شد. ژنرال‌های حاکم نام آن را به میانمار تغییر دادند. از اواسط دهه ۱۹۹۰ تحریم‌های گسترده‌ای بر آن تحمیل شد و تنها پول کمی از آسیا به آن تزریق می‌شد.

یانگون با خودروهای قدیمی‌اش و کتاب‌فروشی‌هایی که کتاب‌های دهه ۱۹۵۰ را می‌فروشند، گواهی است بر انزوای این کشور. بانک‌ها، دادگاه‌های قضایی و فروشگاه‌های بزرگ دوران استعمار که زمانی مشابه آنچه در کلکته یا شانگهای مشاهده می‌شود بودند، اکنون چیزی جز ویرانه نیستند. به جز منطقه زیبای شوئه‌داگون پاگودا که برای خوشامدگویی به انبوه زائران و جهانگردان به خوبی آراسته شده است، به نظر می‌رسد سایر نواحی این شهر برای دهه‌های متمادی دست نخورده باقی مانده است. گویی حتی جوانان سرکش آن هم در پیچ و خم زمان گیر افتاده‌اند. پسرها هنوز درگیر این بازی‌اند که برای سرپیچی از حکومت لباس خواننده‌های موسیقی پانک و راک را بر تن کنند.

اما اکنون این کشور شاهد چرخشی دیگر شده است، چرخشی به همان اندازه ناگهانی که در سال ۱۹۶۲ شاهدش بود. طی دو سال گذشته، اصلاحات شدیدی تحت حکومت تین سین، رییس‌جمهوری جدید، شکل گرفت. او که برای رفع تنگناهای اقتصادی انگیزه داشت، گذاری سریع را از انزوای نهان کشورش آغاز کرد و آن را به سمت دموکراسی سوق داد. تنها همین تغییر کافی بود تا کل جهان متعجب شود. سرعت و گستردگی این تغییرات موجب بهت همگان شد.

حتی در یانگون غم‌زده هم آثار این تغییر قابل مشاهده است. پیاده‌روها مملو از کاسب‌هایی هستند که روزنامه‌های مختلف را می‌فروشند. مجوز کار آنها به تازگی صادر شده است و کسب‌و‌کار آنها خصوصی محسوب می‌شود. آنها تصویر آن سان سوکی، رهبر حزب لیگ ملی دموکراسی ( NLD) را در دست دارند.

کمتر از دو سال پیش در اختیار داشتن تصویر این برنده صلح نوبل ممنوع بود و تنها تحت نظارت یک نظام سانسوری بسیار سخت، امکان ذکر نام او در مطبوعات وجود داشت. امروز اما همه سانسورهای پیش از چاپ مطبوعات از میان برداشته شده است. هر روزنامه‌ای حتی روزنامه حزب NLD به نام دی ویو هم می‌توان هر روز منتشر شود و تصویر خانم سوکی بر تی‌شرت‌ها، لیوان‌ها و خودکارها نقش بسته است و آنها در گوشه هر خیابان برای فروش عرضه می‌شوند. مردم هنوز از اینکه می‌توانند آزادانه صحبت کنند، هیجان‌زده هستند. آنها می‌توانند حتی بدون آنکه دائما به اطراف خود نگاه کنند، درباره سیاست حرف بزنند. حتی برخی از آنها که برای این گزارش ویژه مورد مصاحبه قرار گرفتند، هرگز تا پیش از آن با یک خارجی صحبت نکرده بودند، چه رسد به آنکه آن خارجی یک روزنامه‌نگار هم باشد.

وقتی آزادی سیاسی بیشتر شد، تغییر اقتصادی هم از راه رسید. تقریبا همه تحریم‌های غربی علیه این کشور از میان برداشته شد و کشور خیلی سریع با نظام مالی بین‌المللی دوباره پیوند خورد. دیگر نیازی نیست که بازدیدکنندگان از این کشور بسته‌های کثیف کیات (واحد پول برمه) را در دست گیرند. نخستین دستگاه خودپرداز بین‌المللی در یانگون به تازگی اسکناس‌های نو تحویل مردم می‌دهد. اکنون برخی از فروشگاه‌ها کارت‌های اعتباری را می‌پذیرند. برندهای واقعی غربی و نه نمونه‌های تقلبی آنها در برخی از فروشگاه‌ها به چشم می‌خورند. نفوذ خارجی‌های نسبتا ثروتمند و بومیانی که دوباره به وطن بازگشته‌اند، لزوم ساخت‌و‌ساز دفاتر و آپارتمان‌های بیشتر را خاطرنشان می‌کند. نواحی اصلی شهر یانگون به سرعت برای تقاضاهای مورد انتظار آماده می‌شوند.

دگرگونی میانمار مهم‌ترین رویدادی است که در دهه گذشته در آسیای جنوب شرقی به وقوع پیوسته است و این گزارش ویژه این موضوع را مطرح می‌سازد که این رویداد تبعات مهمی را برای سایر کشورهای آسیایی در پی خواهد داشت. در مدت تنها چند سال تقریبا همه جنبه‌های زندگی در این کشور تحت تاثیر برنامه اصلاحات قرار گرفت. نه تنها خانم سو کی در نوامبر ۲۰۱۰ از حصر خانگی رهایی یافت، بلکه اکثر هزاران زندانی سیاسی کشور آزاد شدند. حزب لیگ ملی دموکراسی که برای دهه‌ها سرکوب شد و در سال ۲۰۱۰ در پی تحریم انتخابات، غیرقانونی خوانده شد، اکنون دوباره به طور قانونی فعالیت می‌کند. در آوریل سال ۲۰۱۲ این حزب موفق شد ۴۳ کرسی از مجموع ۴۴ کرسی پارلمان را در انتخابات به دست آورد، انتخاباتی که نخستین انتخابات آزاد این کشور از دهه ۱۹۵۰ تا کنون بوده است. اعضای این حزب به رهبری خانم سوکی اکنون در پارلمان حضور دارند.

لیست سیاهی که بر اساس آن مخالفان سیاسی رژیم و روزنامه‌نگاران «متخاصم» از فعالیت باز‌داشته می‌شدند، اکنون از میان بر‌داشته‌شده است. قانون کار جدیدی که صنایع خصوصی را پوشش می‌دهد، شکل‌گیری اتحادیه‌های کارگری جدید را مورد حمایت قرار می‌دهد. میانماری که زمانی نمونه‌ای از حکومت استبدادی به شمار می‌رفت، اکنون در زمینه حقوق شهروندی و سیاسی از برخی از همتایان آسیایی خود بهتر عمل می‌کند.

موسسات مالی بین‌المللی از جمله بانک جهانی دوباره به این کشور بازگشته‌اند و اغلب آنها پس از بخشش بدهی‌های پیشین این کشور دوباره به فعالیت خود ادامه می‌دهند. تین سین اکنون مانند هر رهبر دیگری گردش سرمایه‌های جهانی را در کنترل دارد حتی اگر خانم سوکی از او استقبال چندان خوبی به عمل نیاورد. در دسامبر سال جاری میانماربرای نخستین بار از دهه ۱۹۶۰ میزبان بازی‌های آسیای جنوب شرقی خواهد بود و به این ترتیب بازگشت احترام خود در منطقه را جشن خواهد گرفت.

دولت‌های خارجی و شرکت‌های چند ملیتی در کشوری گرد‌هم آمدند که دارای وضعیت ژئواستراتژیک منحصربه‌فردی بین ابرقدرت‌های نوین آسیایی از هندوستان تا غرب و از چین تا شرق برخوردار است. شرکت‌های خصوصی بر سر داشتن سهمی از بازار ۶۰ میلیونی مصرف‌کنندگان این کشور با هم در رقابتند.

● خیلی زود قضاوت نکنید

حس جدید خوش‌بینی و اعتماد در میان مردم میانمار هنوز با کمی احتیاط همراه است. امیدها در گذشته با میزان کمی از لیبراسیون متعادل به وجود آمد. به علاوه واضح است که با کاهش کنترل نظامی، اصلاح‌طلبان میانماری درها را به روی نیروهای سیاهی که حکومت استبدادی در کنترل خود داشت، باز نمودند. از ژوئن ۲۰۱۲ راهبان بودایی صدها مسلمان را کشتند و مساجد و خانه‌هایشان را ویران ساختند. این چیزی نبود که اصلاح‌طلبان می‌خواستند؛ اما نتیجه از میان برداشتن محدودیت‌ها است که قابل پیش‌بینی هم نبود.

دو ماه نخست سال ۲۰۱۳ هم مقارن شد با سنگین‌ترین مبارزه بین ارتش میانمار و ارتش استقلال کاچین (KIA). این گروه متشکل از شبه نظامیان مسلح منطقه کاچین هستند. کاچین هم به مانند بسیاری از اقلیت‌های قومی دیگر است که ۴۰ درصد از جمعیت میانمار را تشکیل می‌دهد و در شمال کشور واقع است. مردم این منطقه دهه‌های متمادی است که به دنبال خودمختاری و جدایی از اکثریت برمه است.

دولت تین سین توافق‌های آتش‌بس را با اکثر گروه‌های مسلح امضا کرده است؛ اما به نظر می‌رسد که یک راه‌حل سیاسی درازمدت و بادوام هنوز بسیار دور از دسترس است. لازم است که حقوق شهروندی در همه جای برمه و برای همه رعایت شود از جمله مردم به حاشیه رانده‌شده‌ای چون مسلمانان این کشور. این دوران تحولات برمه بهترین فرصت برای حل این مجادلات قومی است.

مترجم: شادی آذری