راهنمای پیشرفته بایوس bios

تا زمانی كه به مشكل برنخورید، كمتر درباره نرم‏افزارهای رفع‏اشكال فكر می‏كنید.‏ كامپیوتر شما برای خودش یك مركز فرمان‏، به نام بایوس (BIOS) دارد.‏ بدون تأیید بایوس‏، سیستم‏عامل شما اجرا نخواهد شد. بایوس علامت اختصاری Basic Input/Output System است‏.

● بایوس چیست‏؟

وقتی كامپیوتر را روشن می‏كنید، بایوس بلافاصله به كار می‏افتد. بایوس را ل¸خت‏افزار (firmware) نامیده‏اند، كه نوعی نرم‏افزار است كه با سخت‏افزار مجتمع شده است‏. بایوسهای قدیمی در یك تراشه ROM مستقر می‏شدند. نوع جدید بایوس به Flash BIOS مشهور است و در یك تراشه حافظه فلش (flash) ذخیره می‏شود، كه آن را می‏توانید پاك و از نو برنامه‏سازی كنید.‏

بایوس را می‏توانید برنامه ماقبل سیستم‏عامل درنظر بگیرید كه به پی‏سی امكان می‏دهد كه بدون دستیابی نرم‏افزار از یك دیسك‏، هر كاری را كه می‏تواند انجام دهد به اجرا درآورد. كد نوشته‏شده در این لخت‏افزار مسئول كنترل اموری مانند امور زیر است‏: دیسكرانها؛ مشخص‏كردن حضور عضوهای سیستمی اصلی (مانند پردازنده و اندازه حافظه‏)؛ ارتباط با مانیتورها، صفحه‏كلیدها، موشها، و سایر وسایل جانبی‏، و مانند آن‏. سیستم را روشن می‏كند، همه پیكربندیهای اساسی را بررسی می‏كند تا كامپیوتر بتواند سیستم‏عامل را به اجرا درآورد. وقتی سیستم‏عامل به اجرا درآید، بایوس را به عنوان مشخص‏كننده و كنترل‏كننده وسایل جانبی درنظر می‏گیرد.‏

● آیا همه بایوسها یكسان هستند؟

خیر. چند شركت بایوس می‏سازند، در نتیجه‏، كُد بایوس از یك نگارش به نگارش دیگر تفاوت می‏كند. سازندگان اصلی بایوس به قرار زیرند:

▪ AMI http://www.ami.com

▪ Phoenix Technologies http://www.phoenix.com

▪ IBM http://www.ibm.com

▪ Intel http://www.intel.com

بعضی از سازندگان بایوس خودشان سیستم كامل نیز می‏سازند، بعضی دیگر روی ساخت قطعاتی چون پردازنده‏ها و تخته‏مدارهای مادر كار می‏كنند.‏

● چطور می‏توانم تشخیص بدهم كه كدام نگارش بایوس را دارم‏؟

اگر یك پی‏سی قدیمی‏، مانند كامپیوتری كه ویندوز ۹۸ یا ماقبل آن را اجرا می‏كند داشته باشید احتمالاً می‏توانید رشته معرف بایوس - یك رشته طولانی از اعداد و حروف - را در زمان بوت‏شدن سیستم بر روی صفحه نمایش راه‏اندازی ببینید.‏ با وجود این‏، بر روی سیستمهای جدیدتر، بایوس ممكن است طوری پیكربندی شده باشد كه یك بوت ساكت را هدایت كند، یعنی نتایج POST _ _ Power On Self Test (خودآزمایی زمان روشن‏شدن كامپیوتر) را نخواهید دید. از این روی‏، لازم است برای دیدن نگارش بایوس خود به جایی دیگر سربزنید.‏

برای یافتن نگارش بایوس خود، System Information را امتحان كنید، كه بخشی از ویندوز و در منوی Start است‏. در ویندوز اكس‏پی‏، روی Start، All Programs، Accessories، System Tools، و System Information كلیك كنید. اطلاعات مورد نیاز شما تحت صفحه System Summary فهرست می‏شود.‏

در نیمه سمت راست‏، در كنار BIOS Version/Date، سازنده‏، نگارش‏، و تاریخ ساخت بایوس خود را خواهید دید. البته‏، اینجا نمی‏توانید بایوس خود را دستیابی كنید، اما اطلاعاتی را كه باید بدانید به دست می‏دهد. در حقیقت‏، باید این داده‏ها را در یك صفحه كاغذ بنویسید و آن را در مكانی مطمئن حفظ كنید، به ویژه اگر قصد دارید بایوس فعلی خود را اصلاح كنید یا آن را ارتقا بدهید (بخش «چگونه بایوس خود را ارتقا بدهم‏» را ببینید).‏

یك راه دیگر مراجعه به دفترچه راهنمای تخته‏مدار مادر است‏. ممكن است هم اطلاعاتی درباره نگارش بایوس و هم روش دستیابی بایوس را در آن بیابید.‏

سرانجام‏، می‏توانید به پایگاه وب سازنده كامپیوتر خود سربزنید، كه ممكن است نه‏تنها نوع بایوس را آشكار كند، بلكه روش ارتقای بایوس را به شما نشان دهد.‏

یك جستجوی ساده برای «BIOS versions» یا «accessing the BIOS» باید شما را به بخشهای درست پایگاه وب ببرد. می‏توانید جستجو را براساس مدل كامپیوتر خود محدود كنید.‏

به عنوان مثال‏، كاربران كامپیوتر ThinkPad، محصول آی‏بی‏ام می‏توانند به پایگاه وب آی‏بی‏ام كه به‏ویژه برای آنها اختصاص یافته سربزنند:

▪ http://www.pc.ibm.com/us/

▪ thinkpad/community.html

● چگونه بایوس را باز كنم‏؟

یك عمل عمومی نیست‏. روش دستیابی بایوس برای كامپیوترهای مختلف متفاوت است‏، ولی برای مدلهای یكسان فرقی نمی‏كند. وررفتن با بایوس معمولاً ضروری نیست و اگر ندانید كه چه بر سر بایوس می‏آورید اغلب مشكل‏آفرین است تا سودمند. به همین لحاظ، بعضی از سازندگان كامپیوتر سعی می‏كنند آن را پنهان كنند.

همچون رجیستری (Registry) ویندوز، وررفتن با بایوس هم توصیه نمی‏شود، مگر آن كه اطمینان داشته باشید كه چكار می‏كنید و كاملاً ضروری باشد.‏

شاید آن‏قدر خوشبخت باشید كه سیستم شما تركیب كلیدی لازم برای بازكردن بایوس را به هنگام راه‏اندازی كامپیوتر فاش كند. به عنوان مثال‏، در یك كامپیوتر آزمایشی ما در زمان راه‏اندازی پیامی می‏آید و ورود به بایوس را منوط به زدن كلید F۲ می‏كند.‏ اگر صفحه راه‏اندازی هیچ اطلاعاتی در مورد روش بازكردن بایوس نداشت‏، روشهایی را كه پیشتر برای كشف رشته معرف بایوس ذكر كردیم به كار ببندید. دفترچه راهنمای تخته‏مدار مادر باید به شما بگوید كه چگونه می‏توانید وارد بایوس خود شوید.‏

وقتی وارد بایوس شدید، ممكن است علامت اختصاری COMS-Complementary Metal-Oxide Semiconductor- را ببینید، به ویژه اگر یك سیستم قدیمی داشته باشید. این اصطلاح به نوعی تراشه RAM بر روی تخته‏مدار مادر گفته می‏شود و قطعه‏ای اساسی است كه همه پیكربندیهای سیستم شما را در خود ذخیره كرده است‏. با وجود این‏، اگر بخواهید كه هر بار كه كامپیوتر را بوت می‏كنید آن پیكربندیها را بررسی كنید یا در صورت لزوم‏، تنظیمهای تراشه CMOS را اصلاح كنید باید وارد بایوس شوید. نظر به این كه بایوس و CMOS به طور تنگاتنگ با هم كار می‏كنند، عنوان بایوس شما ممكن است عنوان CMOS Setup Utility یا عنوانی مشابه باشد، اما از لحاظ فنی آنها یكی و مشابه نیستند.‏

● كدام تنظیمها را در بایوس می‏توانم تغییر بدهم‏؟

ساختار بایوس شما ممكن است با ساختار بایوس ما فرق كند. با وجود این‏، آنچه در زیر می‏آید به محتویات یك بایوس جدید اشاره دارد. ما براساس گروه‏بندیهای مختلف بایوس خودمان‏، امكانات مختلف را شرح داده‏ایم‏. (بایوس ما ساخت شركت اینتل است‏.) صفحه اصلی‏. در این صفحه مقدماتی‏، عكسی از ساختمان سیستم خواهید دید: نگارش بایوس‏، نوع و سرعت پردازنده‏، گذرگاه (bus) سیستم و سرعت حافظه‏، مقدار حافظه نهانگاهی (cache)، و مقدار كل حافظه‏. واضح است كه این اعداد را نمی‏توانید تغییر بدهید مگر این كه به طور فیزیكی كامپیوتر خود را تغییر بدهید.‏

تنها تنظیمهایی كه در صفحه اصلی می‏توانید تغییر بدهید عبارتند از زبان‏، تاریخ، و ساعت‏. از كلیدهای Up و Down برای رسیدن به كادر مورد نظر خود بهره بگیرید، و اگر لازم باشد داده‏های جدیدی را وارد كنید كلید Enter را بزنید. با آن كه می‏توانید تاریخ و ساعت سیستم را در بایوس تغییر بدهید، می‏توانید این كار را به آسانی از طریق ویندوز نیز انجام بدهید.‏

● صفحه پیشرفته (Advanced)

حال به قلب تنظیمهای بایوس می‏رویم‏. مقادیری كه در اینجا وارد می‏شود اگر درست باشد سیستم شما را كارآمدتر خواهد كرد. اگر نادرست باشد می‏تواند به خرابی سیستم بینجامد. در نتیجه‏، ریسك این كار بر عهده خود شماست‏. یك قاعده تجربی خوب آن است كه هر بار كه سیستم خود را به سخت‏افزاری جدید ارتقا می‏دهید این بخش را به دقت بررسی كنید، چه قطعات داخلی باشند چه وسایل جانبی‏، تا اطمینان یابید كه تنظیمهای زیر با قطعات جدید شما مطابقت دارند.‏

۱) پیكربندی وسایل جانبی .(Peripheral Configuration) از این بخش برای فعال یا غیرفعال‏كردن درگاههای سریال و موازی‏، و همچنین تغییردادن تنظیمهای ویژه بهره بگیرید. به عنوان مثال‏، IRQ برای گزینه Serial Port A در بایوس ما روی IRQ۴ میزان شده است‏. در سیستمهای داس‏، چهار درگاه ارتباطی سریال پشتیبانی شده است‏:

COM۱، COM۲، COM۳، .COM۴ فقط دو IRQ، یعنی IRQ۳ و IRQ۴ برای آن چهار درگاه به منظور فعال‏كردن ارتباط بین وسایل مختلف و پردازنده قابل دستیابی است‏. وقتی یك وسیله جانبی جدید اضافه می‏كنید، ممكن است مجبور شوید كه مشخص كنید كدام IRQ را می‏تواند به كار بگیرد. فناوری Plug-and-Play معمولاً به طور خودكار این تنظیمها را میزان می‏كند، اما اگر مسئله‏ای به وجود بیاید، حال می‏دانید كه به كجای بایوس نگاه كنید.‏

منبع: مجله ریزپردازنده

تایپ : امیر عزیز.