اعتدال در کارهای خیر

براساس آموزه های اسلامی آیا اسراف در کارهای خیر هم مصداق ضدارزش تلقی می شود؟
اسراف به لحاظ لغوی به معنای تجاوز از مرز اعتدال در هر کاری است و هرآنچه که از حد میانه روی بگذرد ازمصادیق …

براساس آموزه های اسلامی آیا اسراف در کارهای خیر هم مصداق ضدارزش تلقی می شود؟

اسراف به لحاظ لغوی به معنای تجاوز از مرز اعتدال در هر کاری است و هرآنچه که از حد میانه روی بگذرد ازمصادیق اسراف تلقی می شود. در این راستا براساس آیات و روایات به نظر می رسد، مقوله اسراف و خروج از حد اعتدال در امور خیر نیز از مصادیق ضدارزشی و سلبی توصیف و ارزیابی می گردد.

دراین رابطه اگرچه برخی از روایات دلالت دارد که در کارهای نیک اسراف، نکوهیده نیست، مانند آنچه از پیامبراعظم(ص) نقل شده است که می فرماید: «لاخیر فی السرف، ولاسرف فی الخیر» دراسراف هیچ خیری نیست و در (کارهای) خیر، اسراف نیست. (بحارالانوار، ج۷۷،ص۱۶۵)

و یا در روایتی دیگر از امام علی(ع) آمده است: «الاسراف مذموم فی کل شیء الا فی افعال الخیر» اسراف در هرچیزی ناپسند است، مگر در کارهای خیر. (غررالحکم، حدیث ۱۹۳۸). اما از آنجا که شاخص ارزیابی محتوایی روایات، آیات قرآنی است و مفهوم و تفسیر آیات نباید با آیات قرآن در تناقض قرارگیرد. بنابراین مقصود از این روایات، این نیست که انسان حق دارد همه اموال خود را به بهانه نیکی کردن به دیگران ببخشد. و خود و خانواده خویش را به فقر و فلاکت بیندازد. قرآن کریم در مقوله انفاق که یک امر خیر و جنبه ارزشی دارد، انسان های شایسته را به صفت اعتدال در این کار خیر توصیف کرده و می فرماید: «والذین اذا انفقوا لم یسر فوا ولم یقتروا و کان بین ذلک قواما» و کسانی که هرگاه انفاق کنند، نه اسراف می نمایند و نه سختگیری، بلکه درمیان این دو، حد اعتدالی را رعایت می کنند. (فرقان-۶۷) و نیز در موردی که پیامبرگرامی(ص) همه اموالی را که نزد او بود، انفاق کرد، به گونه ای که دیگر نزد او چیزی نماند تا بتواند پاسخگوی نیاز دیگران باشد، خداوند ایشان را از این کار نهی فرمود: «ولا تجعل یدک مغلوله الی عنقک ولاتبسطها کل البسط فتعقد ملوما محسورا! هرگز دستت را بر گردنت زنجیر مکن (و ترک انفاق و بخشش منما) و بیش از حد (نیز) دست خود را مگشای (رعایت حد اعتدال) که مورد سرزنش قرارگیری و از کار فرومانی. (اسراء-۲۹)

بنابراین مقصود از روایاتی که تأکید دارند بر اینکه در کارهای خیر و نیک اسراف نیست. دفع توهم نکوهیده بودن گشاده دستی درکارهای خیر و سرعت و سبقت در انجام امور پسندیده و نیکو می باشد، به این معنا که نه تنها درکارهای خیر گشاده دستی، سرعت، سبقت و افزون خواهی برای تهیه توشه و زاد آخرت نکوهیده نیست، بلکه نیکو و پسندیده است.