بز را بردار و فرار كن

در مسابقات سنتی بز كشی یا حمل بز با اسب كه همه ساله در مناطق مختلفی چون تاجیكستان, ازبكستان و افغانستان برگزار می شود, شركت كنندگان باید مهارت خود را در هدایت اسبها و حمل لاشه بز به اثبات برسانند

اگر چه اسب سواری آن هم در سرعتهای بالا به مهارت و چابكی بسیاری نیاز دارد، اما هنگامی كه صحبت از حمل كردن لاشه یك بز هم به میان می آید، داستان به گونه دیگری می شود! در مسابقات سنتی بز كشی یا حمل بز با اسب كه همه ساله در مناطق مختلفی چون تاجیكستان، ازبكستان و افغانستان برگزار می شود، شركت كنندگان باید مهارت خود را در هدایت اسبها و حمل لاشه بز به اثبات برسانند!

بز كشی یك بازی سنتی گروهی است كه شركت كنندگان در آن سوار كارانی ماهرند. این مسابقات در كشوری چون افغانستان طرفداران بسیاری دارد. افغانها ریشه این بازی را به روزگاران باستان برمی گردانند و معتقدند كه این بازی یك سرگرمی باستانی با قدمت بسیار است. بسیاری ریشه و اصل نام این مسابقات را به شكار بزهای كوهی توسط قهرمانان اسب سوار مربوط می دانند. لاشه مورد استفاده در بازی معمولاً یك بز تازه ذبح شده است كه آن را برای سفت شدن حدود ۲۴ ساعت قبل از بازی در آب سرد می خوابانند و گاه برای افزودن بر وزن لاشه، درون آن را با سنگ پر می كنند!

مسابقه معمولاً با لاشه یك بز یا گوساله تازه ذبح شده انجام می شود. نحوه انجام مسابقه هم به این نحو است كه سواركاران باید برای كنترل لاشه بز با یكدیگر به رقابت بپردازند. هر سواركار باید لاشه بز را در حین سواركاری از روی زمین برداشته و با جلو افتادن از رقبا، در محل مشخصی كه معمولاً یك دایره علامت گذاری شده است، بر زمین بگذارد.

اسبهایی كه در این مسابقات استفاده می شوند، به آموزشهای خاصی نیاز دارند. این اسبها باید چهار نعل تاختن در سرعتهای هولناك را بخوبی بیاموزند و به سوار كار خود این اجازه را بدهند كه بتواند لاشه بز را از روی زمین بخوبی بردارد و آن را حمل كند.

سواركاران معتقدند كه اسبها نیز به اندازه آنها از شركت در این گونه مسابقات لذت می برند. قیمت اسبهای آموزش دیده از ۷۰۰ تا ۲۵۰۰ دلار در نوسان است كه به میزان آمادگی اسبها و مسابقاتی كه برنده آن شده اند نیز وابسته است.

این اسبها به طور منظم تغذیه می شوند و مربیان اسبها در چند روز مانده به مسابقات، اسبها را در قسمتی از روز گرسنه نگه می دارند و سپس به سواركاری با آنها در مسافتهای طولانی می پردازند.

سواركاران اغلب اسبهای خود را به رنگهای آنها می نامند و براساس رنگ اسب، آن را نامگذاری می كنند. مسابقات بز كشی معمولاً در جشنهای عروسی هم برگزار می شود. یكی از مسابقاتی كه همواره در كنار مسابقات بز كشی برگزار می شود، مسابقات كشتی است كه در كنار سواركاری از مهمترین برنامه های جشنهای محلی است. مسابقات كشتی در فصل بهار و معمولاً در روزهای آفتابی برگزار می شود. اگرچه شركت در مسابقات برای همگان آزاد است، اما سواركاران شركت كننده در این مسابقات باید مردان قوی و ماهری باشند كه توانایی دقایقی سخت و توانفرسا را داشته باشند.

آنان باید از اسبهای نر برای مسابقات استفاده كنند و هم تیمی های آنها هم باید افرادی ماهر و با تجربه باشند تا بتوانند از یكدیگر بخوبی حمایت نمایند. به هنگام آغاز مسابقه، افراد می توانند با شلاق به جان اسبهای رقبای خود بیفتند و با ضربات شلاق مانع تاخت و تاز و سرعت گرفتن آنها شوند !سواركاران گاه كلاه های ضخیمی بر سر می گذارند و چكمه های بلندی بر پا می كنند و شالهایی بلند به دور كمر خود می بندند.

تنها در منطقه پارمیرز مسابقات بز كشی در فصل تابستان و در مراسم عروسی برگزار می گردد و در سایر مناطق افغانستان این مسابقات در تمامی فصول برگزار می شود.

گاه در میانه زمستان و در حالی كه زمین مسابقه پوشیده از برف است، مسابقات بز كشی انجام می شود و همگان برای تماشای آن در اطراف زمین حاضر می شوند. در پاره ای از مناطق زنان از روی سقف خانه ها مسابقات را تماشا می كنند.

برندگان مسابقات بز كشی از جوایزی چون دستار و پارچه های ارزشمند، پول نقد و حتی تفنگ برخوردار می شوند. در حالی كه تعدادی از شركت كنندگان در مسابقات دارای اسبهای اختصاصی هستند تعدادی از آنها نیز تنها سواركارانی هستند كه با اسبهای اجاره ای برای صاحبان آن اسبها سواركاری می كنند و علاوه بر كسب جایزه از مسابقه، جایزه خوبی از صاحبان اسب هم دریافت می كنند.

یك سواركار ماهر می تواند هر اسبی را كه مایل باشد از صاحبان اسب و برای شركت در مسابقات دریافت نماید. جالب آنكه بسیاری از گردشگرانی كه از این مسابقات دیدن می كنند، ابراز تمایل می نمایند كه در این مسابقات شركت كنند و خطرات احتمالی آن را هم پذیرا می شوند، امری كه شاید باعث برگشتن آنها به كشورشان با دست و پای شكسته شود!

وحید عماد