پنجشنبه, ۴ بهمن, ۱۴۰۳ / 23 January, 2025
آن بیهقی دیگر: ابوالحسن!
«او دبیر سلطان محمود بود، به نیابت ابونصربن مشکان و دبیر سلطان محمدبن محمود بود و دبیر سلطان مسعود، آنگاه دبیر سلطان مودود، آنگاه دبیر سلطان فرخ زاد. چون مدت ملک سلطان فرخ زاد منقطع شد، انزوا اختیار کرد و به تصانیف مشغول گشت و مولد او، دیه حارثاباد بوده است و از تصانیف او، کتاب «زینه الکتاب» است و در آن فن، مثل آن کتاب نیست و تاریخ ناصری، از اول ایام سبکتکین، تا اول ایام سلطان ابراهیم، روز به روزرا، تاریخ ایشان بیان کرده است و آن، همانا سی مجلد مصنف زیادت باشد؛ از آن مجلدی چند، در کتابخانه سرخس دیدم و مجلدی چند در کتابخانه مهد عراق، رحمهاالله و مجلدی چند در دست هر کسی و تمام ندیدم و با فصاحت و بلاغت، احادیث بسیار سماع داشته است.// و خواجه ابوالفضل می گوید: «در سنه ی اربعمائه، در نیشابور، شصت و هفت نوبت برف افتاد.// و آن قحط که در سنه ی احدی و اربعمائه افتاد در نیشابور از این سبب بود که غله را آفت رسید از سرما و این قحط در خراسان و عراق عام بود و در نیشابور و نواحی آن سخت تر؛ آنچه به حساب آمد که در نیشابور هلاک شده بود، از خلایق، صد و هفت هزار و کسری خلق بود./.»
و خواجه ابوالفضل البیهقی گوید: «نشاید خدمتگار سلطان را نقد ذخیره نهادن، که این شرکت جستن باشد در ملک، چه، خزانه به نقد آراستن و ذخیره نهادن از اوصاف و عادات ملوک است و نه ضیاع ساختن، که آن کار رعایا بود و خدمتگار سلطان درجه و رتبت دارد، میان رعیت و میان سلطان؛ از رعیت برتر بود و از سلطان فروتر؛ به سلطان مانندگی نباید کرد؛ در نقد ذخیره نهادن و به رعیت مانندگی نباید جست، در ضیاع و مستغلات ساختن. اندر خدمت سلطان به مرسومی قناعت باید کرد و از آن خرمی بر رفق می کرد و جاه و نفاذ امر و خرجی متوسط از خدمت سلاطین بیش طمع نباید داشت و بدین جاه، کسب دنیا نباید کرد تا بماند و اگر جاه را سبب کسب دنیا سازد، هم جاه زایل شود و هم مال و روا بود که جان را آفت رسد./.»
«تاریخ بیهق» البته متفاوت است از تاریخ مسعودی که با نام مؤلف نامور آن ابوالفضل بیهقی می شناسیم. این کتاب در نیمه دوم از قرن ششم هجری نوشته شده و اثری است از ابوالحسن علی بن زید بیهقی معروف به ابن فندق (۴۹۳ - ۵۶۵ ه.ق) ابن فندق صاحب تألیفاتی بسیار بوده به عربی و پارسی اما روزگار به چرخش چرخ خود، آنان را از میان برده و نمانده از آنها مگر «جوامع الاحکام» در فن تنجیم و همین «تاریخ بیهق» که مرتبط است به تاریخ این ناحیه از ایران و سرگذشت مشاهیر رجال آن والخ! این کتاب شرح وقایع بیهق است و اشخاص و مختصری پیرامون جغرافیای آن منطقه از اشخاص، به علما نظر دارد و به ادبا و شعرا و البته دولتمردان زمانه و پیش از آن به وزرا که مقدم اند در این صف، همچنین نظر دارد به سادات و کتاب و حکما و اطبا و انساب خاندان های شهیر.
وصف ابوالفضل بیهقی از آن رو از این کتاب نقل شد که وی مشهورترین زاده بیهق است تا به امروز و اگر نام این ناحیه، در زبان معاصران، چون چرخ گردون در گردش است از نام اوست و قلم او و آنچه او به منزلت تاریخ نویسی در این خاک افزوده و دیگران که در پی آمدند اگر آموختند که نامی از آنان می شنویم به نیکی و اگر نیاموختند که زحمت ما را افزون می کنند به زدودن نام شان از خاطرمان! اما حکایت ابوالحسن علی بن زید بیهقی.//
گرچه از مذهب او سخنی به میان نیامده اما می توان به صرف نام او دانست که اهل تشیع بوده و پدرش نیز و دانیم که اهل تشیع را در آن روزگار، به دستور، خون مباح بوده و مال مباح و ایمن نبوده اند علی الخصوص حکمای این قوم که مهمترین اپوزیسیون فرهنگی و سیاسی آن روزگار جهان اسلام بوده اند و خدمات بسیار کرده اند آشکار و پنهان به آنچه که بعدها رنسانس اسلامی نامیده شد در ظلمت قرون وسطای غربیان. «تاریخ بیهق» هم همچون «تاریخ بیهقی»، اغلب زمختی گریز است در نثر و مرصع گریز است و ساده نویس و البته نه به آن میزان که «ابوالفضل» که بزرگ کاتبان روزگار خود و پس از خود بوده است اما به کفایت.
[یزدان سلحشور ]
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست