تحویل با تحول

در آستانه عید تازه شدن

عید از عود گرفته شده و در لغت به معنای بازگشته است و در زبان عرب و پارسی به زمانی خاص که در آن همگان به جشن و شادمانی می‌پردازند شناخته شده است.

طریحی در کتاب مجمع‌البحرین می‌نویسد: العید... و هو کل یوم مجمع و قیل معناه‌الیوم الذی یعود فیه الفرح و السرور.

در واقع روز یا روزهایی که در آن ملت و یا پیروان مذهب یا مسلکی به جهت یادمان یک رویداد مهم در ابعاد تاریخی، مذهبی، باستانی و... به شادی و شادباش به یکدیگر می‌پردازند را عید گویند و علت این نامگذاری به جهت بازگشت یادمان و شادی هر ساله این رویداد است.

در میان ما مسلمانان ایرانی، اعیاد مذهبی و تاریخی فراوان است که مهم‌ترین آن در بعد مذهب عید غدیر است و در ضلع ملی عید باستانی نوروز است که البته در روایات فراوانی این عید ملی هم مورد تأیید و سفارش قرار گرفته است. جشن عید نوروز در باور تاریخی ایرانیان مسلمان چنین نقش بسته است که در آغاز بهار، شکفتن و سبزی و طراوت یعنی نزول لطف خداوندی بر پهنه خلقت و این طراوت و سبزی با نزول فرشتگان موکل بر این امور همراه است و لذا روز اول بهار، یعنی روز اول فروردین روز نزول فرشتگان رحمت بر گستره خلقت است و برای همین ایرانیان مؤدب بر ادب پذیرایی از مهمانان آسمانی و سبزآفرین شده اند و لذا چندین روز قبل از حلول تحویل سال جدید به خانه‌تکانی و پاکیزه ساختن غبار و گرد و خاک و... می‌پردازند تا فرشتگان رحمت که سرسبزی و طراوت را به ارمغان آورده‌اند، بندگان خالق مهربان را پاک و پاکیزه و درخور نعمت تازه دریابند و به همین جهت که طراوت و خرمی و سرسبزی بهار را ارمغانی آسمانی می‌پندارند و آورندگان این طراوت را مسافران هفت آسمان می‌دانند لذا به نام و یادمان هر آسمانی سفره بهاری خود را به نماد هفت‌سین، مزین می‌کنند.

ایرانیان مسلمان در آستانه تحول طبیعت، به تحول طبیعت و معنویت خود می‌پردازند تا در لحظه تحویل طبیعت و به تعبیر مشهور تحویل سال جدید، تحول مادی و معنوی هم داشته باشند.

آنکس که ارمغان بهار را از آسمان می‌داند و نوروز را مقدس می‌شمارد، حقیقتاً در پی تحول معنوی و درونی هم می‌باشد.

منتظران نوروز کاستی‌ها و داشتنی‌های لازم را شماره می‌کنند و در تلاش مضاعف قرار می‌گیرند تا کاستی‌ها برطرف و داشتنی‌های لازم، کسب شود و همین حقیقت باید درباره روح و باطن، جاری شود.

منتظر نوروز در باور تاریخی ایرانیان کسی است که گرد و غبار سالانه را از خانه و محله خود پاک کند و باطن خود را آماده شادمانی نماید.

در روایتی از امام صادق‌(ع) درباره نوروز چنین نقل شده است:

عن معلی بن خنیس قال دخلت علی‌الصادق جعفربن محمد‌(ع) یوم‌النیروز فقال: أتعرف هذا الیوم؟ فقلت جعلت فداک هذا یوم تعظمة العجم و تتهادی فیه! فقال: یا معلی ان یوم‌النیروز... هو اول یوم طلعت فیه‌الشمس و هوالیوم الذی حمل فیه رسول‌الله امیرالمؤمنین علی منکبه حتی رمی اصنام قریش من فوق البیت الحرام فهشمها و هوالیوم الذی امرالنبی اصحابه ان یبایعوا علیا بامره‌المؤمنین... و ما من یوم النیروز الا و نحن نتوقع فیه الفرج لانه من ایامنا و ایام شیعتنا»؛ معلی بن خنیس گوید به امام صادق‌(ع) عرض کردم نوروز عید ایرانیان است و آنان این روز را گرامی داشته و به یکدیگر هدیه می‌دهند.

حضرت فرمودند حقیقت این روز را برای تو شرح می‌دهم و چنین فرمودند: نوروز نخستین روزی است که آفتاب در آن طالع گشت و بادها وزیدن گرفت و شکوفه‌های زمین آفریده شد و روزی است که پیامبر (ص) علی(ع) را بر دوش گرفت تا بت‌های کعبه را بشکند و روزی است که اصحاب خود را امر فرمود تا با علی (ع) به عنوان امیرالمؤمنین بیعت نمایند و هیچ نوروزی نیست جز آن که انتظار فرج خود را می‌بریم زیرا نوروز از ایام ما و دوستداران و شیعیان ماست و نوروز همان روزی است که پیامبر (ص) در غدیر خم برای پدرم علی (ع) از مسلمانان بیعت وصایتش را گرفت (بحار الانوار، ج۵۶، صص ۹۲ و ۱۱۹).

همچنین در روایتی آن حضرت فرمودند: اذا کان یوم النیروز فاغتسل و البس انظف ثیابک و تطیب باطیب طیبک و تکون ذلک الیوم صائما؛ چون نوروز شود غسل کن و لباس پاکیزه به تن کن و عطری خوشبو استعمال نما و آن روز را روزه بدار. (آثار الصادقین، ج۵۶، ص۱۰۱).

آری در این روایات دو چیز محوریت دارد اول پاکی ظاهر و جسم و دوم طهارت جان و باطن.

مگر می‌توان با آلودگی مجلس جشن آراست!؟ مگر می‌شود با کثیفی و خاک و غبار مجلس جشن برپا کرد و صدالبته مگر می‌توان با دل و قلب پر از کینه و انتقام و دروغ حق کشی نوروزی و بهاری شد.

پیامبر اکرم (ص) فرمود: فرشتگان بر خانه‌ای که آلوده است نازل نمی‌شوند و در نقل دیگر فرمودند: ان الله طیب یحب الطیب و نظیف و یحب النظافه... فان الله بنی الاسلام علی النظافه (نهج الفصاحه، ج۲، ص۶۰۶) و همچنین پیامبر‌(ص) فرمود: بعد از خود برای امت خویش از سه چیز می‌ترسم که یکی از آنها کینه توزی و انتقامجویی و عیب‌جویی از دیگران است.

مسئله پاکیزگی ظاهر و روان آدمی مهمترین رکن زندگانی است و پاکیزگی جسم و روان و طبیعت؛ اموری مختوم و متصل به یکدیگر است و این سه ضمن اثرگذاری بر هم؛ از طراوت همدیگر تأثیرپذیر هستند.

پس نوروز یعنی تحویل یا تحول! تحویل سال و طبیعت و تحول منتظران نوروز!

در روایتی کوتاه نبی مکرم اسلام (ع) فرمود: «زینوا اعیادکم بالتکبیر» (اعیاد خود را با گفتن الله اکبر، بیارایید (آثار الصادقین، ج۱۵، ص۲۰۰).

پس کسی سفره نشین نوروز است که به سمت الله اکبر قدم بردارد و کسی می‌تواند گام در صراط تکبیر بردارد که هم از لوث آلودگی ظاهر پاک شده باشد و هم از سیاهی کثافت باطن رها گردیده باشد.

شادمان آنانی هستند که هم به پاکیزگی خانه و لباس تن و جسم رسیده‌اند و هم با بخشیدن دیگران و تواضع و فروتنی از خود و گذشت به طهارت روان و جان نائل شده باشند.

پیامبر اکرم (ص) فرمود: بهترین شما کسی است که با آن که از او بریده و قهر نموده آشتی کند و هرکس که در راه محبت به دیگری زودتر قدم بردارد زودتر وارد بهشت می‌گردد و بدترین شما کسی است که کینه‌توز باشد و خطای مردم را نبخشد.

حضرت امام حسین (ع) فرمود: جدم پیامبر اکرم (ص) فرمود: کسی که عذرخواهی دیگران و خطای بندگان را که از آنان سرزده چه به عمد و چه به سهو، نپذیرد؛ هرگز وارد حوض کوثر نمی‌شود و بعد امام حسین‌(ع) فرمودند: اگر کسی کنار گوش راست من به من بدترین فحش‌ها را بدهد و بعد در کنار گوش چپ من عذر بخواهد عذرش را از فحش او زودتر می‌شنوم!

کوتاه سخن در عید نوروز باید تحویلی با تحول داشت. زشتی‌ها را همراه گرد و غبار و خاک‌های مادی باید تحویل مدفن آنان داد و با دریافت نیکی‌ها و هدایا و خیرخواهی‌ها تحولی سرسبز و شاداب کننده پیدا نمود.

سیدحسین خادمیان نوش‌آبادی