ثروت شادی نمی آورد

گفت وگو با دکتر «بهروز بیرشک» پیرامون شاد زیستن

داشتن زندگی شاد حق همه انسان‌هاست. روان‌شناسان بر این باورند شاد بودن یکی از بزرگ‌ترین مبارزات انسان در صحنه زندگی است. شادمانی و خرسندی در افراد به فاکتورهایی در جامعه و خانواده بستگی دارد، از این رو برخی از متخصصان بر این باورند که شادمانی یک حالت ذاتی و خدادادی نیست بلکه مهارتی است که افراد در طول زندگی باید آن را بیاموزند.

در زمینه شاد زیستن، رموز آن و ویژگی افراد شاد با دکتر بهروز بیرشک، عضو هیات موسس انجمن روان‌شناسان و مشاوران و دانشگاه علوم پزشکی گفت‌وگو کرده‌ایم که در زیر می‌خوانید.

● مسیرهای شاد زیستن

دکتر بهروز بیرشک در زمینه جدولی که هرساله میانگین شادی و شادمانی را در کشورهای مختلف جهان محاسبه می‌کند، می‌گوید: «رتبه ایران در این جدول رتبه چندان خوبی نیست و به نوعی پایین‌تر از میانگین شادمانی و شاد زیستن در جهان است.» «مارتین سلیگمن» روان‌شناس معروف از دهه ۹۰ میلادی به بعد روان‌شناسی را مورد نقد قرار داد. وی معتقد بود چرا هر زمانی که صحبت از روان‌شناسی می‌شود از اختلالات و مشکلات صحبت به میان می‌آید و از مباحث مثبت حرفی زده نمی‌شود. وی جزو نخستین کسانی بود که روان‌شناسی مثبت‌نگر را مطرح کرد و شاد زیستن را در این نوع روان‌شناسی جای داد. وی شادی را رسیدن به شناسایی و شناخت رشد توانایی‌هایی که فرد در رابطه با زندگی و افراد داشته باشد که برایش شادمانی را به ارمغان می‌آورد، می‌داند. این استاد دانشگاه مسیرهای مختلف شادمانی را این‌گونه برشمرده است: «مسیر دلپذیری که شامل تجربه هیجانات جالب در گذشته انسان‌هاست. مسیر نشاط و لذت، آنچه که فرد را در زمان حال خوشحال می‌کند و مسیر خوش‌بینی و امید که به آینده مربوط می‌شود.» وی در پاسخ به اینکه آیا شاد بودن ذاتی است یا اکتسابی، اظهار داشت: «برخی از روان‌شناسان معتقدند شاد بودن پیام‌های ژنتیکی دارد و در مقابل عده‌ای اعتقادشان بر این است که محیط در شاد بودن فرد نقش دارد. اما اگر بخواهیم پاسخ کلی در این زمینه ارایه دهیم، باید گفت شاد بودن فرد تلفیقی از محیط و ژنتیک است.»

● رابطه رفاه مالی با شاد زیستن

دکتر بیرشک معتقد است تغییر در وضعیت مالی و اقتصادی یا رفاه مالی در یک مقطع زمانی موجب شادمانی می‌شود اما از آنجا که خیلی زود این وضعیت عادی می‌شود شادی هم زودگذر است. آنچه بیشتر از همه موجب شاد زیستن افراد به صورت جهانشمول می‌شود، استفاده از حداکثر امکانات رفاه اجتماعی است که دربردارنده امنیت اقتصادی، مالی، بهداشتی و آموزشی است: «ما در بررسی جداول و آمارها می‌بینیم که مردم کشورهای اسکاندیناوی به دلیل استفاده از حداکثر امکانات در همه زمینه‌ها شادترین افراد جهان هستند در حالی که در کشوری مثل آمریکا که از رفاه مالی بیشتری نسبت به اسکاندیناویایی‌ها برخوردار است، میزان شادی افراد کمتر است در نتیجه باید گفت مردم کشورهای ثروتمند لزوما شادتر نیستند. مثلا مردم در کشور فقیری چون هندوستان از شادترین افراد هستند که این امر حتی در فیلم‌هایشان به وضوح دیده می‌شود.»عضو هیات علمی انجمن روان‌شناسان و مشاوران معتقد است: «یکی از موارد دیگری که منجر به شاد شدن افراد در کشورهای مختلف می‌شود این است که دولت‌ها سعی می‌کنند موقعیت‌ها و بهانه‌هایی را به وجود آورند که مردم‌شان شاد باشند. مانند فعالیت‌های همگانی مانند موسیقی، سرگرمی، کارناوال‌ها و... .» بیرشک بر این باور است که شاد زیستن مردم با دو مورد رابطه تنگاتنگ و جدایی‌ناپذیری دارد که یکی اعتماد به نفس است و دیگری شادی. وی در زمینه اعتماد به نفس بیان داشت: «تا زمانی که اعتماد به نفس درونی نباشد و بیرونی باشد یعنی فرد با خود بگوید من اعتماد به نفسم را از دیگران می‌گیرم، هنگامی که این محرک‌ها را از بیرون نداشته باشد اعتماد به نفسش شکننده و موقتی است. حتی در مورد شادی هم این زمینه صدق می‌کند. شادی‌های غیردرونی زودگذر و موقت است مانند موفقیت شغلی که اولش برای فرد شادی‌بخش است اما پس از مدتی عادی و دچار روزمرگی می‌شود. شادی زمانی لذت‌بخش است که از درون فرد نشأت بگیرد.»

● رابطه فرهنگ رسانه با شاد زیستن

این روان‌شناس معتقد است: «فرهنگ جامعه در شاد زندگی کردن و شادبودن افراد نقش بسزایی دارد. فرهنگ جامعه باید به شاد بودن، خرسندی و سلامت روان اعضایش اهمیت بدهد.»جامعه ایران از لحاظ فرهنگی باید سرمایه‌گذاری‌های عمده و جدی بکند چراکه در این زمینه ضعیف عمل کرده است. وی همچنین در زمینه تاثیر رسانه روی شاد بودن افراد ادامه داد: «ما در عصری زندگی می‌کنیم که رسانه‌ها هر لحظه از زندگی ما را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند. زمانی‌که کودک پای تلویزیون نشسته و کارتون هاچ را می‌بیند، هاچی که به دنبال مادر مرده‌اش می‌گردد در آینده ما چه انتظاری از این کودک خواهیم داشت، اینکه فرد شادی شود؟ در صورتی که در سایر کشورها در زمینه برنامه کودک و نوجوان بررسی‌های علمی و دقیقی انجام می‌شود و مسوولان در برنامه سعی می‌کنند روحیه شاد، تفکر خلاق و تشویق به فعالیت و... را به کودکان بیاموزند. موسیقی مناسب، رنگ، پیام و کلام در رسانه با شاد بودن افراد رابطه مستقیمی دارد. رسانه باید پیام‌هایی را برای بیننده، شنونده و خواننده ارسال کند که به آنها حس امیدواری دهد. من معتقدم حتی ارایه خبر هم باید جذابیت و حالت امیدواری داشته باشد. شکل، ظاهر و محتوای رسانه‌ها نقش مهمی را در شادمانی و

شاد زیستن افراد ایفا می‌کند.

● ویژگی افراد شاد

افراد شاد مسلما دارای ویژگی و خصلت‌هایی هستند که آنها را از سایر دیگر افراد متمایز می‌کند. دکتر بیرشک در پاسخ به اینکه افراد شاد چه خصوصیاتی دارند، گفت: «افراد شاد دارای چهار خصلت هستند: ۱- اعتماد به نفس آنها در حد مناسبی است. اعتماد به نفس به خودپنداری شخص و پیام‌های مستقیم و غیرمستقیمی که از بدو تولد با کودک همراه است، بستگی دارد؛ اینکه برخورد اطرافیان چگونه است؟ یا اینکه چقدر به جنبه‌های مثبت فرد توجه نشان داده شده؟ و... . هنگامی که فرد خودپنداری مثبتی از خود نداشته باشد وارد جامعه که می‌شود دچار عجز و ناتوانی می‌شود. ۲-کسانی که از خودکنترلی بالایی برخوردارند. جنبه‌های

محیطی –تربیتی روی این ویژگی دخیل است. ۳- افرادی که خوش‌بین هستند، یکی از پدیده‌هایی که می‌تواند موجب شادمانی در فرد شود، خوش‌بین بودن است که نباید نقش فرهنگ و خانواده را در این مورد نادیده گرفت. اگر فرد در خانواده‌ای رشد یابد که والدین مدام در حال غر زدن باشند و پیرامون خود را تیره و تار ببینند و فضای یأس و ناامیدی بر خانواده حکمفرما باشد با این الگو رشد می‌کند و نمی‌تواند فردی خوش‌بین باشد. البته باید اذعان داشت خوش‌بینی به این معنا نیست که ما خودمان را گول بزنیم. ۴- افرادی که از لحاظ طبقه‌بندی شخصیتی، برونگرا هستند. در همه تحقیقات نشان داده شده که افراد برونگرا دارای ارتباطات و تعاملات بیشتری هستند. این دسته افراد به دلیل اینکه دارای تعاملات بسیاری هستند به ندرت احساس تنهایی می‌کنند و در بیان احساسات‌شان راحت‌ترند.

● چگونه شاد زندگی کنیم

این روان‌شناس اعتقاد دارد: برای شاد زیستن و شاد بودن، افراد نیازمند یک برنامه‌ریزی کلی در زمینه‌های مختلف اجتماعی، فرهنگی و خانوادگی هستند. اما اگر بخواهیم به جنبه‌های فردی این قضیه اشاره کنیم چندین راهکار برای اینکه خرسند باشیم و شاد زندگی کنیم وجود دارد که در ذیل به‌طور خلاصه‌ ذکر می‌کنم:

▪ فعال بودن خانواده. اگر خانواده‌ای فعال باشد و تحرک داشته باشد باعث می‌شود که اعضای آن خانواده از حالت رخوت و سستی بیرون بیایند.

▪ توجه به رضایت درونی خود. برای هر شخصی یکسری اقدامات مثبت و مفید وجود دارد که البته برای همه افراد یکسان نیست مانند پرداختن به امور خیریه که باعث رضایت و خرسندی درونی فرد می‌شود.

▪ در معیارها و برداشت‌هایمان تغییر به وجود آوریم. منظور معیارهای ذهنی است. از مهم‌ترین تغییرات در این معیارها این است که ما باید بیشتر به خودمان توجه داشته باشیم و به دنبال تایید دیگران نباشیم و از سایرین نیز متوقع نباشیم. کاهش توقع از دیگران در زمینه شادی درونی بسیار کمک‌کننده است.

▪ عشق، علاقه و دوست داشتن را در خود تقویت کنیم. خانواده باید به این موارد بها دهد. دوست داشتن، حس خوبی است که به روابط صمیمانه منجر می‌شود و داشتن رابطه صمیمی باعث شادی خواهد شد چراکه حس تنهایی را از بین می‌برد.

▪ روحیه انتقادپذیری خود را بیشتر کنیم. سعی کنید حساس نباشید. با هر انتقادی از جانب دیگران افکار منفی را به سمت خود جلب نکنید.

▪ در حال زندگی کنید. بسیاری از ما انسان‌ها در گذشته‌مان زندگی می‌کنیم یا دایما در حال غبطه و افسوس خوردن هستیم یا اینکه بسیاری نیز هر چیزی را که در حال وجود دارد فدای آینده‌ای نامشخص می‌کنیم. فرد شاد کسی است که در حال زندگی می‌کند و گوشه نگاهی به آینده دارد.

▪ حسد، کینه، بغض و دلخوری را از خود دور و سعی کنیم به آرامش درون برسیم.

▪ خودمان را بشناسیم. در واقع خود واقعی‌مان. چراکه خود‌شناسی به ما کمک می‌کند شخصیت سالمی داشته باشیم و شخصیت سالم باعث می‌شود بسیاری از شرایط و امکانات شاد زیستن را برای خود فراهم کنیم. ما باید از آنچه خودمان هستیم احساس رضایت داشته باشیم.

گذشت و بخشش سایرین به ما آرامش می‌دهد. وقتی در اخبار می‌بینیم یا می‌شنویم که شخصی از قصاص می‌گذرد، در واقع کار بسیار بزرگی است چراکه گذشت باعث می‌شود فرد احساس مثبتی پیدا کند که منجر به شادی درونی وی می‌شود.

فرزانه ‌متین