کیست ها را جدی تر ببینیم

کیست درموئید و روش های درمان آن

چه حسی به شما دست می‌دهد اگر بگوییم بعضی از کیست‌ها دارای مو، دندان و... هستند. احتمالا با خودتان فکر می‌کنید کجای بدن ممکن است چنین کیستی ایجاد شود. پاسخ ساده است؛ تخمدان‌ها. گاهی اوقات در تخمدان اجزایی از بدن رشد می‌کند که باعث حیرت پزشکان و بیماران می‌شود و در علم پزشکی به چنین کیست‌هایی کیست درموئید گفته می‌شود.

به طور کلی کیست فضای غیرعادی کیسه مانندی است که در نواحی مختلف بدن تشکیل می‌شود. کیست‌های پوستی می‌تواند در هر بخشی از بدن ایجاد شود. این کیست‌ها معمولا در صورت (ناحیه ابرو، پلک و بالای بینی)، داخل مغز، گردن، ناحیه کمر و... مشاهده می‌شود. آنها بیشتر مواقع مانند غده سفت بوده و قطر آنها از ۰/۵ تا ۱۰ سانتی‌متر متغیر است. این کیست‌ها معمولا از راه یک حفره یا مجرای سینوس‌مانند با بافت‌های عمیق‌تر در ارتباط است. کیست‌های درموئید در تخمدان‌ها و بر اثر بقایای مواد ژنتیک یا همان سلول‌های بنیادی ایجاد می‌شود که منشأ آن به دوران جنینی برمی‌گردد. گاهی اوقات در داخل این کیست‌ها، مواد استخوانی مانند دندان و ناخن و همچنین مو، عصب یا چربی تشکیل می‌شوند. به این ترتیب توده‌هایی ایجاد می‌شود که حدود ۴۰ درصد موارد در زمان تولد وجود داشته و قابل مشاهده ‌است، اما گاهی تا سنین کودکی و در بیشتر موارد تا بزرگسالی مخفی می‌ماند. این کیست‌ها به دنبال نقصی هنگام تکامل بافت پوست در مرحله جنینی به وجود می‌آید.

● چه زمانی کیست به وجود می‌آید؟

کیست‌های درموئید معمولا وقتی به وجود می‌آید که لایه‌های پوست به طور هماهنگ رشد نمی‌کند و در لایه اپیتلیوم فضایی کیسه‌مانند به وجود می‌آید و ساختارهای پوستی در این محفظه به دام می‌افتند. دیواره سلولی این کیست‌ها مشابه ساختارهای خارجی پوست مانند فولیکول‌های مو، غدد عرق و گاهی مو، دندان یا عصب است. این بیماری شکل اکتسابی ندارد و هرچند ظاهری عفونی و کدر دارد، اما عفونی نیست. این بیماری در میان زنان با رده سنی۲۰ تا ۳۰ سال بیشتر مشاهده می‌شود. در صورت تشکیل این کیست، خطرهای دیگری مانند پیچیده شدن تخمدان به دور خود، بیمار را تهدید می‌کند که بسیار هم دردناک است. این کیست‌ها در دو نوع خوش‌خیم و بدخیم بوده، اما عمدتا از نوع خوش‌خیم هستند.

● تفاوت کیست درموئید با بقیه کیست‌ها

تفاوت کیست درموئید با سایر کیست‌ها این است که کیست درموئید معمولا ریشه در دوران جنینی دارد و بسیار آرام رشد می‌کند و ممکن است فرد تا سنین بلوغ و جوانی متوجه آن نشود و تا وقتی پاره نشود، بدون درد است. کیست درموئید به آرامی رشد می‌کند و معمولا تا موقعی که پاره نشده است، خیلی محسوس نیست. کیست‌های سطحی روی صورت معمولا بدون هیچ مشکل خاصی برداشته می‌شود. برداشتن سایر موارد که معمولا نادر است، به روش خاصی نیاز دارد.

کیست درموئید تخمدان از سلول جنین اولیه در تخمدان منشأ می‌گیرد. سلول‌هایی که توانایی رشد در هر نوع بافت بالغی را داشته و به همین دلیل ترکیبی از بافت‌های مختلف مانند دندان، استخوان، غضروف، عصب، چربی و مو در آن یافت می‌شود. کیست درموئید می‌تواند در یک تخمدان یا در هر دو طرف دیده شود. اندازه آن از حفره‌ای کوچک در حد یک تا دو سانتی‌متر تا تومور بسیار بزرگ که کل شکم را پر می‌کند، متفاوت است. کیست‌های درموئید تخمدان معمولا در سنین باروری خانم‌ها رشد می‌کند و می‌تواند به پیچ‌خوردگی، عفونت، پارگی و سرطان منجر شود. این کیست‌ها از راه جراحی روتین یا از راه لاپاراسکوپی ـ جراحی به وسیله ابزار مخصوصی که از راه برش کوچکی وارد شکم یا لگن می‌شود- خارج می‌شود.

● علائم کیست درموئید

بسیاری از کیست‌های درموئید تخمدان هیچ علائمی نداشته و به این دلیل در صورت بزرگ شدن کیست، برداشتن آن ممکن است با مشکلاتی همراه باشد. گاهی خانم‌هایی که کیست درموئید دارند، علائمی مانند درد شکم، خونریزی غیرطبیعی، مشکل در دفع ادرار یا درد مبهمی در ناحیه کمر یا ران را بیان می‌کنند. در بعضی موارد کیست تا حدی بزرگ می‌شود که به تخمدان فشار آورده و موجب خونریزی می‌شود که در این حالت نیاز به عمل جراحی اورژانسی است.

اگرچه احتمال بروز کیست‌های درموئید و اپیدرموئید در سر بسیار نادر است، اما این وضع وقتی ایجاد می‌شود که این کیست در قسمتی از پوست لایه اپیدرم (لایه فوقانی پوست) یا درم (لایه عمیق‌تر) به اشتباه قرار می‌گیرد. در این صورت کیست کوچکی شامل تمامی اجزای پوست تشکیل می‌شود. کیست‌های اپیدرموئید شامل تنها بافت‌های اپیدرمی و کراتین است. تشکیل این کیست‌ها در هر جایی از سر امکان دارد، ولی احتمال بروز آنها در ناحیه پیشانی، نقاط نرم و پشت گوش بیشتر است. این کیست‌ها در صورت پاره شدن به فضای تحت عنکبوتیه و بطن‌ها نفوذ کرده و خطرناک می‌شوند. آنها تا قبل از پاره شدن معمولا علائمی ندارند. اگر این کیست‌ها مشکل‌ساز باشند، باید توسط یک جراح اعصاب برداشته شود که معمولا عمل پیچیده‌ای است.

ایجاد کیست‌های درموئید داخل سینوس‌های بینی نیز هرچند نادر، اما به وجود می‌آید و برداشتن این کیست‌ها معمولا بسیار حساس است. کیست درموئید مجرای ستون فقرات معمولا از راه سینوسی با سطح پوست ارتباط دارد. احتمال عفونی شدن این نوع کیست وجود دارد. برداشتن این کیست معمولا به طور کامل انجام نمی‌شود، ولی نتیجه کار رضایت‌بخش است.

● کی این کیست‌ها را برداریم؟

در موارد زیر، نیاز به برداشتن کیست توسط پزشک احساس می‌شود:

ـ وقتی کیست متورم یا دردناک شود.

ـ وقتی کیست رشد کند یا تغییر رنگ دهد.

ـ بنا به دلایل زیبایی، برداشتن کیست ضروری باشد.

برداشتن کیست درموئید معمولا به صورت اورژانسی انجام نمی‌شود، مگر در موارد پارگی، تورم، درد و تب که بنابر صلاحدید پزشک، کیست به طور اورژانس خارج می‌شود؛ زیرا ممکن است محتویاتش داخل شکم ریخته و باعث بسته شدن لوله‌های رحمی شود، بنابراین باید با جراحی از بدن خارج شود.

درصد بسیار کمی از کیست‌های پوستی ممکن است منجر به سرطان شوند. برای تشخیص کیست درموئید معمولا معاینه‌های فیزیکی، سونوگرافی و رادیوگرافی انجام می‌شود.

در موارد نادری کیست درموئید به ساختارهای عمیق‌تر پوست مانند حفره صورت یا چشم دست‌اندازی می‌کند. در این موارد انجام سی‌تی‌اسکن یا سایر روش‌های تصویربرداری توصیه می‌شود. پس از تشخیص، کیست‌های پوستی معمولا به وسیله جراحی برداشته می‌شود. قبل از جراحی معمولا از راه سونوگرافی میزان گسترش به بافت‌های زیرین پوستی بررسی می‌شود.

کیست‌های درموئید در صورت خارج شدن از بدن، عود مجدد ندارد، مگر در صورتی که کیست‌های ریزی در تخمدان وجود داشته باشد که حین عمل جراحی تشخیص داده نشده‌اند. در این صورت امکان بروز مجدد این کیست در تخمدان وجود دارد.

● چگونه پیشگیری کنیم؟

برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری بهتر است خانم‌های بالای ۲۰ سال، هر سال یک بار سونوگرافی شوند تا از وضع داخلی شکمی و لگنی خودشان به طور کامل مطلع شوند. کیست‌های درموئید تاثیری روی قاعدگی خانم‌ها ندارد و باعث تاخیر یا نامرتب شدن آن نمی‌شود.

نادیا صبری