فاشیسم از آستین چه کسی بیرون زده است

چوب تصلب و دگم اندیشی بر سر آزادی بیان و اندیشه

پرده اول)

فراموش نمی کنم که "عبدالکریم سروش"، پس پیروزی "احمدی نژاد" در انتخابات ریاست جمهوری نهم در شبکه ماهواره ای "هما" ظاهر شد و برخلاف انتظاری که از او داشتیم، زبان به فحاشی و هتاکی آکادمیک(!) گشود. بهت زده منتظر بوده تا علت عصبانیت سروش را دریابم. در بخشی از صحبت هایش در پاسخ به این سؤال که خطر جریان رشدیافته اخیر را در چه می دانید، گفت: «دولت نهم خشونت برآمده از آستین سید احمد فردید و تئوری های محقق شده اوست».

سروش، احمدی نژاد را فردیدی معرفی کرد و این جریان را همجنس با فاشیسم و خشونت طلبی دانست. وی همگان را به این نکته متوجه می کند که برخلاف آنچه رایج است، تفکر احمدی نژاد نه همسان با حجتیه که برآمده از بنیادهای فکری خطرناکی(!) چون سید احمد فردید است.

فردید نزدیک به ۱۵ سال پیش فوت کرد و تقریباً هیچ اثر مکتوبی از خود به یادگار نگذاشت؛ هرچند اندیشه عمیق و سازنده آن حکیم بزرگوار در آثار بزرگانی از حکمای معاصرمان چون دکتر رضا داوری اردکانی، شهید سید مرتضی آوینی، مرحوم محمد مددپور و مرحوم سید عباس معارف متجلی شده است. هیچ یک از شاگردان فردید سمت دولتی نداشتند و طی سالیان پس از انقلاب، علی رغم اعتقاد عمیق به بنیادهای اندیشه اسلامی و تفکر راهگشای امام خمینی(ره)، همواره به سختی و در سایه وحشت از آزار و اذیت و هتاکی غربگرایان و دشمنان رخنه کرده در فضای دانشگاهی ایران روزگار گذرانده اند.

سروش درباره تفکر فردید چنین می گوید: «گمان می کنم حال که این تفکر چنین ابعادی پیدا کرده، هرگز مبالغه نیست اگر ما سرچشمه های این فکر را نشان داده و جهدمان را مصروف پر کردن چاهی کنیم که از آن جز مار و عقرب بیرون نمی آید، تا بتوانیم محیط سالم تری داشته باشیم.»

عجیب است آنگاه که دیگران حتی در محیط های کاملاً علمی اراده نقد تفکر واپس گرایانه سروش را دارند، فریاد و فغان او بلند می شود که هرگز نباید به جنگ تفکر رفت ولی اکنون برای منکوب کردن تفکر دیگرانی که ساحت دیگری از اندیشه را تجربه می کنند، خشونت را رسماً تئوریزه می کند.

پرده دوم)

هفته گذشته انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه تهران قرار بود در بزرگداشت یکی از شاگردان فردید که به علت همین هتاکی ها و خشونت طلبی ها در مظلومیت زیست و در مظلومیت دارفانی را وداع گفت؛ "سید عباس معارف"؛ حقوقدان، فیزیکدان، فیلسوف، موسیقیدان و حکیم معاصر مراسمی برگزار کند که با ممانعت انجمن اسلامی دانشگاه تهران از ورود مهمانان به محوطه دانشگاه، مراسم لغو شد.

اعضای انجمن اسلامی دانشگاه تهران درب سالن فردوسی را قفل کرده و اساتید، مدعوین و دانشجویان علاقه مند، مجبور شدند در حیاط محوطه دانشگاه ظرف نیم ساعت جلسه ای برپا کرده و به توصیف و تکریم جایگاه حکیم سید عباس معارف بپردازند.

اولین بار حدود ۸ سال پیش از طریق کتاب ارزشمند "حکمت اُنسی" با عباس معارف آشنا شدم. اثر این کتاب آنچنان عمیق بود که هنوز هر از چند گاهی برای فهم برخی مسائل به آن رجوع می کنم.

شنیدن خبر خشونت انجمن به اصطلاح اسلامی دانشگاه تهران و برخورد دگم اندیشانه با ساحت تفکر و فرهنگ آنچنان آشفته و پریشانم کرد که ناخودآگاه بغض مظلومیت تاریخی "معارف"ها گلویم را فشرد. انجمن اسلامی دانشگاه تهران خود را فرزند معنوی سروش می داند. تاریخ به خوبی نشان می دهد که فاشیسم و خشونت از آستین چه کسانی بیرون می آید؟ فاشیسم فرزند بلاواسطه تفکر متصلب مدرن است. هیچگاه در هیچ کجای تاریخ و هیچ کجای مختصات جغرافیایی و در عناصر هیچ فرهنگی، اینچنین با بشریت رفتار نشده است. فاشیسم، کمونیسم، رسیسم و آخرین مرحله اندیشه خودبنیاد مدرن یعنی لیبرالیسم، همه از آستین ساحت ناسوتی بشر نفس پرست مدرن بیرون آمده است. غزه، اولین نتیجه خونین و دهشتناک این تفکر خداگریز نیست و چنانچه فرزندان آخرالزمانی رسول الله(ص) به تاریخ مدرن پایان ندهند، آخرین آن هم نخواهد بود.

وحید یامین‌پور