سفر به طبیعت بکر جاده ابریشم

آرام باید سفر کرد آنقدر آرام و با طمانینه که سفر را به نظاره بنشینی جاده کناره را می گویم

آرام باید سفر کرد؛ آنقدر آرام و با طمانینه که سفر را به نظاره بنشینی. جاده کناره را می‌گویم. مسیر ساری و گنبد و در نهایت بجنورد؛ هر جا که آب باشد زندگی جریان دارد، آب مایع حیات است و نشاط و بهانه‌ای خوب برای سرزندگی و شکوفه زدن.

بعضی از استان‌ها برای ما بیشتر از این‌که آشنا باشند غریبه‌اند، مثل خراسان شمالی، کهگیلویه و بویراحمد و چهارمحال و بختیاری که اتفاقا می‌توان به بهشت تعبیرشان کرد. بهشت خدا در روی زمین درست با همان تعبیرات بهشتی جوی‌های روان، درختان سر به فلک کشیده، آوای خوش و نسیم مطبوع... .

ساری را که پشت سر بگذاری و گلستان و ترکمن صحرا را نیز، منظومه نقاشی طبیعت پیش رویت گشوده می‌شود. ابتدا یک سو سبزی جنگل است و سوی دیگر آبی دریا، آرام‌آرام دریا و جنگل که به پایان می‌رسد دشت نمایان می‌شود و بیش از همه پنبه و گندم و باز هم که جلوتر بروی آن‌گاه به خراسان شمالی می‌رسی ترکیبی از کوهستان، کوه‌های آلاداغ، رودخانه و دشت. مسیری در تاریخ؛ جاده ابریشم.

● خراسان شمالی؛ ریشه در تاریخ کهن

منطقه بجنورد و خراسان شمالی از جمله مناطقی هستند که ریشه در تاریخ کهن ادیان دارند از ایوب گرفته تا زرتشت و آیین مهر؛ چنار و سرو در آیین مهر جایگاه خاصی داشته است؛ بویژه درخت سرو که ایرانیان باستان معتقد بوده‌اند زرتشت درخت سرو را از بهشت هدیه آورده است و جای‌جای خراسان شمالی از اسفراین گرفته تا تمام روستاهای اطراف بجنورد و شیروان پر است از این درخت‌های دیرزیر به عنوان نماد قدمت این سرزمین.

● مینیاتوری از اقوام

خراسان شمالی را می‌توان مینیاتوری از اقوام دانست و وجود هر یک از اقوام کرد، ترک، بلوچ، کرمانج، عرب، لر، بلوچ و تات بخشی از زیبایی‌های این مینیاتور زیبا را برساخته است. مهاجرت بسیاری از اقوام به این منطقه مانند کرد، لر و بلوچ ریشه در مهاجرت‌های اجباری در طول تاریخ داشته است، اما وجود اقوامی مانند تات در این استان از سرمایه‌های معنوی گرانبهای این استان محسوب می‌شود.

تات‌ها اصالت آریایی دارند. در فرهنگ لغات کلمه «تات» و «تاجیک» به معنای غیرعرب و غیرترک به کار گرفته شده است، به همین دلیل به فارس‌های آذربایجان نیز تات می‌گفته‌اند. زبان تاتی ریشه در زبان دری دارد و در مناطقی مانند ماوراءالنهر، تاجیکستان و افغانستان کنونی کاربرد دارد و اصالت این قوم می‌تواند برای گردشگران فرهنگی و علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ ایران، حتی گردشگران خارجی جالب توجه باشد.

● روستاهای هدف گردشگری

تردیدی نیست که خراسان شمالی، هم به جهت اقلیم و هم به سبب تاریخ نهفته در آن از توان بالقوه خوبی برای جذب گردشگر برخوردار است؛ این در حالی است که به جز گردشگران خطه شمال شرق و یا گردشگران حرفه‌ای، عموم مردم کمتر به این استان سفر کرده‌اند. این امر دلایل مختلفی دارد، از جمله کمبود منابع و امکانات اقامتی، تسهیلات رفاهی و عدم تبلیغ مناسب برای معرفی جذابیت‌های این استان مرزی و....

در خراسان شمالی بیش از هزار روستا وجود دارد که بی‌تردید هر یک از آنها با توجه به اقلیم منحصر به فرد این استان، جذابیت‌های خاص خود را دارد؛ بنابراین چنانچه امکان سفر به هر یک از این روستاها برایتان میسر است این فرصت را از دست ندهید، اما در بین این روستاها ۷روستا به سبب ویژگی‌های منحصر به فردشان از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به عنوان روستای هدف گردشگری انتخاب شده است که در ادامه به صورت مختصر این روستاها را معرفی می‌کنیم:

● اسپیدان، روستایی بر فراز پلکان‌ها

اسپیدان را اگر بخواهیم با چند نماد بشناسیم، بی‌تردید مهم‌ترین نماد این روستای محصور در دره را می‌توانیم ساختار پلکانی روستا بدانیم؛ روستایی پلکانی که هر چهار طرف آن به مرز کوه پیوند خورده است.

اسپیدان در ۴۵ کلیومتری جاده بجنورد به اسفراین قرار دارد و ویژگی دوم منحصر به فرد آن عبور رودخانه‌ اسپیدان از میان روستاست که خود علاوه بر رونق‌دادن به فضای روستا و آبیاری باغ‌های متعدد سبب جلب گردشگران نیز شده است و محصولات باغی و انواع خشکبار این باغات سوغات روستاست که در کنار صنایع‌دستی حاصل از هنر زنان اسپیدانی توجه هر گردشگری را به خود جلب می‌کند.

آبشار هنرور از دیگر جاذبه‌های این روستاست که در فاصله ۳ کیلومتری آن واقع شده و میعادگاهی است برای سیزدهم نوروز مردم بومی منطقه. مردم روستای اسپیدان شیعه مذهب هستند و حضور امامزاده محمد بن باقر فرزند امام موسی کاظم از مفاخر این روستا برای آنها محسوب می‌شود.

مردم اسپیدان به ترکی سخن می‌گویند و مردمان مهمان‌نوازی محسوب می‌شوند و در فصل‌های مسافرت مانند بهار و تابستان با اجاره دادن خانه‌های خود تلاش می‌کنند ضعف کمبود تاسیسات اقامتی را برای مهمانانی که به دامن طبیعت کوهستانی و بکر اسپیدان پناه آورده‌اند را جبران کنند.

وجود جنگل‌های تنک خزری، ارتفاعات پیرامون روستا را زیبایی خاصی بخشیده است. این ارتفاعات محل زیست انواع جانوران و پرندگان مانند آهو، کبک و گراز است و غار هنرور نیز در این منطقه آن را به مکانی برای علاقه‌مندان به غارنوردی تبدیل کرده است.

● فاروج، شهر آجیل

فاروج بین دو شهرستان شیروان و قوچان واقع شده است؛ مناسب بودن شرایط آب و هوایی این شهر در نهایت دره‌ای از جنگل‌های بادام و گردو شکل داده است و در نهایت به سبب همین تولیدات فاروج را به نام شهر آجیلی نیز می‌شناسند و علاوه بر گردو و بادام، کشمش بی‌دانه سلطانی این شهر دارای شهرت جهانی است. از میان ۷ روستای گردشگری خراسان شمالی، ۳ روستای آن از توابع فاروج محسوب می‌شوند؛ این روستاها عبارتند از: خسرویه، استاد و اسفجیر.

خسرویه در ۲۵ کیلومتری جنوب غربی فاروج در دل دره‌ای سبز از رشته کوه‌های زیبای شاه‌جهان قرار دارد. خسرویه از بسیاری جهات روستایی منحصر به فرد محسوب می‌شود از جمله این‌که عبور رودخانه کال‌خونی از میانه روستا آن را به دو بخش شرقی و غربی تقسیم کرده است. یخچال طبیعی کرکان از جمله جاذبه‌های طبیعی خسرویه است که همه ساله مشتاقان زیادی را به خود جلب می‌کند. از جمله آثار تاریخی این روستا می‌توان به امامزاده بابا و بی‌بی قلعه سنگی و سنگ قبرهای گورستان قدیمی با خط ثلث جلی با قدمت بیش از ۷۰۰ سال و ۲ صندق منبت‌کاری شده امامزاده اشاره نمود که حکایت از قدمت روستا دارد.

روستای استاد در۳۰ کیلومتری جنوب غرب فاروج نیز از دیگر روستاهای گردشگری این استان است که علاوه بر آب و هوای معتدل و کوهستانی، به جهت تاریخی نیز حائز اهمیت است و بیانگر تاریخ کهن این منطقه از پیش از اسلام تا دوره‌های مختلف پس از اسلام مانند سامانیان و صفویه است. آثار تاریخی همچون برج حصار، قلعه کهنه، مسجد جامع، حمام قدیمی و بنای امامزاده اولیا از جمله آثاری هستند که هم‌اکنون در این روستا قابل بازدیدند و در نهایت این روستا به جهت صنایع‌دستی نیز حائز اهمیت است و صنعت قالیبافی از جمله صنایع رایج این روستاست. همچنین ورزش‌هایی مانند کشتی باچوخه نیز از جمله ورزش‌های بومی این روستا محسوب می‌شود؛ کشک، گردو و کشمش مهم‌ترین سوغات استاد است و اگر علاقه‌مند به غذاهای محلی نیز هستید بد نیست بدانید حلیم با نان محلی مهم‌ترین غذای محلی این روستاست که جذابیت زیادی برای گردشگران دارد.

● روئین، روستای شکوفه‌های سیب و قدمت تاریخ

روئین از بسیاری جهات یگانه است. آب و هوای مطبوع آن در دامنه جنوبی آلاداغ موقعیت خاصی به این روستای واقع شده در ۲۴ کیلومتری شمال شهرستان اسفراین داده است. پلکانی بودن خانه‌های این روستا و واقع شدن در دره‌ای با شیبی به نسبت تند در میانه ارتفاعات سر به فلک کشیده آلاداغ، زیبایی مسحورکننده‌ای به این روستا داده است.

وجود باغ‌های انبوه میوه بهار و تابستانی متفاوت برای این روستا ترسیم می‌کند و از آنجا که خداوند طبیعت را بر این سرزمین تمام کرده است فراوانی شکوفه‌های سیب در فروردین ماه جلوه‌ای رویایی به کوچه باغ‌های گره خورده در دل کوه روئین می‌دهد که به همین سبب روئین را به روستای شکوفه‌های سیب نیز می‌شناسند.

روئین ۵۰۰ سال قدمت دارد که بافت قدیمی روستا، بارگاه امامزاده اسحاق و تپه‌های باستانی می‌توانند گویای این مدعا باشند. روئین همچنین دارای رودخانه‌ای است که از داخل روستا می‌گذرد و منجر به رونق کشاورزی، باغداری، دامداری و زنبورداری در این روستا شده است. صنایع‌دستی نظیر چادرشب‌بافی و پارچه‌بافی نیز از هنرهای رایج زنان روستای روئین است.

این آبادی از آنجا که نسبت به روستاهای دیگر بلندتر و سرسبزتر است به روئین معروف است. مردم این روستا در اعیاد مذهبی با برپایی مراسم جشن در میدان مرکزی روستا به شادمانی پرداخته و هنگام تحویل سال نو نیز روئینی‌ها آداب خاص خود را دارند؛ مراسم شب یلدا و چهارشنبه پایان سال نیز در این روستا رونق خاصی دارد و همچنین ورزش‌های محلی خراسان مانند کشتی باچوخه نیز در این روستا بسیار مورد توجه مردان و جوانان است.

پر به جاست که بگوییم روئین به سبب همه نصیبش از طبیعت کوهستان و رودخانه و همچنین قدمت تاریخی‌اش می‌تواند به قطب گردشگری مهمی تبدیل شود.

● گیفان، روستای ایوب پیامبر

دره گیفان و روستای گیفان در فاصله حدود ۹۰ کیلومتری شمال بجنورد به خودی خود یک قطب گردشگری است که البته این روستای آرمیده بر بستر جاده تاریخی ابریشم.

گیفان از آب و دشت و جلگه و استعداد برای کشاورزی هیچ کم ندارد، به همین سبب کشاورزان گیفانی از این دشت حاصلخیز سالی دوبار محصول برداشت می‌کنند؛ اما فراتر از اینها در دل طبیعت گیفان آب‌گرمی وجود دارد با دمای ثابت ۴۷ درجه سانتی‌گراد و این دما با تنظیمات درونی خود حوضچه‌های آب گرم و آب سرد منطقه تنظیم می‌شود.

بعد دیگر آب‌گرم گیفان به بعد تاریخ ادیان آن برمی‌گردد. برخی از اهالی محلی و حتی مورخان معتقدند قبری که در فاصله حدود ۳۰۰ متری این آب گرم وجود دارد متعلق به حضرت ایوب است، اما سایر مورخان با رد تعلق این قبر به حضرت ایوب معتقدند که حضرت ایوب برای معالجه بیماریش در این آب‌گرم خود را شستشو داده و بسیاری را عقیده بر این است که این آب‌گرم هنگامی پدید آمده است که حضرت ایوب در این نقطه عصای خود را بر زمین زد و از این محل آب جوشید؛ در هر صورت همه این جذابیت‌ها باعث شده است که سالانه تعداد زیادی گردشگر جذب گیفان شوند و از طبیعت و آب‌گرم آن استفاده کنند.

گیفان از جمله مناطقی است که در مسیر جاده ابریشم قرار داشته است، اما متاسفانه هم‌اکنون به دلیل نبود جاده مناسب دسترسی به آن با مشکل روبرو شده است و همه ساله تعدادی از گردشگران به سبب غیراستاندارد بودن جاده آن جان خود را از دست می‌دهند.

● آغاز سفر

خراسان شمالی سرزمین بکری است که بسیاری آب و هوای آن را به آب و هوای مدیترانه‌ای تشبیه می‌کنند، سرزمین اقوام، ادیان، درخت‌های سربه فلک‌کشیده، آرامش آرمیده در پس رودخانه‌های جاری، سرزمین موسیقی اصیل خراسانی، سرزمین کشتی‌های بومی و سرزمینی که باید سفر کرد تا بتوان آن را درک کرد؛ همه اینها فقط داستانی بود از واقعیتی بزرگ که ما را انتظار می‌کشد.

مریم چهار بالش