روحانی ایدئولوگ

مرتضی مطهری در ۱۳ بهمن ۱۲۹۸ در فریمان واقع در ۷۵ کیلومتری شهر مشهد در یک خانواده روحانی چشم به جهان گشود. در کودکی برای فراگیری دروس ابتدایی به مکتبخانه رفت. در سن ۱۲ سالگی به …

مرتضی مطهری در ۱۳ بهمن ۱۲۹۸ در فریمان واقع در ۷۵ کیلومتری شهر مشهد در یک خانواده روحانی چشم به جهان گشود. در کودکی برای فراگیری دروس ابتدایی به مکتبخانه رفت. در سن ۱۲ سالگی به حوزه علمیه مشهد رفت و به تحصیل مقدمات علوم اسلامی اشتغال ورزید. در سال ۱۳۱۶ به‌رغم مبارزه شدید رضاشاه پهلوی با روحانیت، و با وجود مخالفت دوستان و نزدیکان، برای تکمیل تحصیلات خود عازم حوزه علمیه قم شد. مطهری در سال ۱۳۳۱ از قم به تهران مهاجرت کرد، و در این شهر به تدریس در مدرسه مروی و تالیف و سخنرانی‌های تحقیقی پرداخت. در سال ۱۳۳۴ اولین جلسه تفسیر انجمن اسلامی دانشجویان توسط مطهری تشکیل شد، و در همان سال تدریس خود را در دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران آغاز کرد. در سال‌های ۱۳۳۷ و ۱۳۳۸ و پس از تشکیل انجمن اسلامی پزشکان، مطهری به یکی از سخنرانان اصلی این انجمن تبدیل شد. وی در طول سال‌های ۱۳۴۰ تا ۱۳۵۰ سخنران منحصر‌به‌فرد این انجمن بود. مطهری در ساعت ۱ بعد از نیمه شب روز چهارشنبه ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ به دنبال یک سخنرانی مهیج علیه شخص شاه به وسیله پلیس دستگیر، و پس از انتقال به زندان موقت شهربانی به همراه تعدادی از روحانیون تهران زندانی شد. او پس از ۴۳ روز به دنبال مهاجرت علمای شهرستان‌ها به تهران و فشار مردم، به همراه سایر روحانیون از زندان آزاد شد. پس از تشکیل هیات‌های موتلفه اسلامی، مطهری از سوی امام خمینی به همراه چند نفر دیگر از شخصیت‌های روحانی عهده‌دار رهبری این هیات‌ها گشت. پس از ترور حسنعلی منصور نخست وزیر وقت توسط محمد بخارایی، کادر رهبری هیات‌های موتلفه شناسایی و دستگیر شد. ولی از آنجایی که قاضی پرونده این گروه مدتی در قم نزد مطهری تحصیل کرده بود، به ایشان پیغام می‌فرستد که «حق استادی را به جا آوردم» و بدین‌ترتیب مطهری از مهلکه جان سالم بدر برد.

پس از حادثه ترور حسنعلی منصور، وی به تالیف کتاب در موضوعات مورد نیاز جامعه و ایراد سخنرانی در دانشگاه‌ها، انجمن اسلامی، نهضت اسلامی پزشکان، مسجد هدایت و مسجد جامع نارمک ادامه داد. به‌طور کلی او به یک نهضت اسلامی معتقد بود و برای اسلامی کردن محتوای نهضت تلاش‌های ایدئولوژیک بسیاری نمود. از جمله مهمترین این اقدامات می‌توان به کمک به تاسیس حسینیه ارشاد در سال ۱۳۴۶ اشاره کرد. پس از مدتی اما با بالا گرفتن انتقادات مطهری نسبت به دکتر علی شریعتی و محبوبیت شریعتی در حسینیه ارشاد و به علت اختلاف‌نظر با برخی از اعضای هیات مدیره، از عضویت در هیات مدیره آن موسسه استعفا داد و آنجا را ترک گفت. مطهری در سال ۱۳۴۸ به خاطر صدور اعلامیه‌ای با امضای وی و علامه طباطبایی و سیدابوالفضل مجتهدزنجانی مبنی بر جمع اعانه برای کمک به آوارگان فلسطینی و اعلام آن طی یک سخنرانی ضداسرائیلی در حسینیه ارشاد دستگیر شد و مدت کوتاهی در زندان تک‌سلولی به سربرد. او از سال ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۱ برنامه‌های تبلیغی مسجدالجواد را زیر نظر داشت و غالبا خود سخنران اصلی بود تا اینکه آن مسجد و به دنبال آن حسینیه ارشاد تعطیل شد و بار دیگر مطهری دستگیر و مدتی در بازداشت قرار گرفت. مطهری در حدود سال ۱۳۵۳ ممنوع‌المنبر شد و این ممنوعیت تا پیروزی انقلاب نیز ادامه داشت. مرتضی مطهری در طول زندگی‌اش در تلاش برای ارائه یک ایدئولوژی اسلامی بود و در سال‌های ۱۳۵۱ تا ۱۳۵۷ به خاطر افزایش تبلیغات گروه‌های چپ و پدید آمدن گروه‌های مسلمان چپ مطهری دیگران را از همکاری با سازمان «مجاهدین خلق ایران» باز می‌داشت. تلاش‌های مطهری اما بدآنجا انجامید که او را به عنوان ایدئولوگ انقلاب اسلامی ایران بشناسند.

گرچه ارتباط مرتضی مطهری با آیت‌الله خمینی پس از تبعید ایشان از ایران نیز استمرار داشته‌است ولی در سال ۱۳۵۵ موفق گردید مسافرتی به نجف نموده و ضمن دیدار با امام خمینی درباره مسائل مهم نهضت و حوزه‌های علمیه با وی مشورت نماید. پس از فوت سیدمصطفی خمینی و آغاز دوره جدید نهضت اسلامی، مطهری به‌طور تمام‌وقت در خدمت نهضت قرار گرفت و در دوران اقامت امام خمینی در پاریس نیز سفری به آن شهر کرد. در همین سفر بود که امام خمینی وی را مسوول تشکیل شورای انقلاب کرد. او بدین‌ترتیب پس از انقلاب نیز در مقام رئیس شورای انقلاب ظاهر شد. مرتضی مطهری اما بعد از ظهر روز سه‌شنبه ۱۱ اردیبهشت ۱۳۵۸ به همراه گروهی از رجال سیاسی انقلابی در جلسه‌ای در منزل دکتر یدالله سحابی شرکت کرد. پس از پایان جلسه، در تاریکی شب و هنگام خروج وی از محل جلسه بود که او هدف گلوله یکی از افراد گروه فرقان قرار گرفت، و پس از انتقال به بیمارستان طرفه به شهادت رسید.