گرانی میوه در فصل تابستان

چشممان به جمال مبارک هلوهای تپل و چاق و چله روشن باد. هستیم و خوب تماشا می کنیم هلوی وارداتی هر دانه اش حدود ۱۳۳۰ تومان که به واحد پول رایج مان می شود سیزده هزار و سیصد ریال!

اگر وسعمان نمی رسد این نوع هلو خریداری کنیم اشکال ندارد. هلوی کمی لاغر نسبت به آن نوع مورد اشاره هم در دسترس است که هر عددش حدود ۴۳۰ تومان (چهار هزار و سیصدریال) قیمت دارد.

اما کلا این جور که واردکنندگان میوه جات خارجی در سرزمین پرذرع و کشت و باغ مان پیش می روند و بار کشتی های میوه های لوکس را از چهار سوی دنیا می آورند و در سطح کلان شهرها توزیع می کنند، اراضی مولد مرکبات کشور تا چند سال دیگر به سمت آسفالت کاری می روند! و همچون پاره ای از زمین های زنده و قابل کشت در نقاط کشاورزی، تبدیل به ویلا و برج و پاساژ و آپارتمان های عمدتا مجلل، خواهند شد!

کارشناسان معتقدند واردات بی رویه میوه نه تنها موجب ارزانی بازار عرضه و تقاضا نشده که خود عامل گرانی دو سه برابر تولیدات مشابه شده است. واردات پرحجم میوه نه تنها باعث تنظیم بازار و

ثبات قیمت هانشده که تولیدات داخلی را سایه زده است در دو شماره گزارش روز کیهان به واکاوی علت گرانی میوه و تأثیرات آن بر اقتصاد ملی و کشاورزی پرداخته ایم.

● این همه میوه با قیمت های سرسام آور

مرد میانسال از یک مغازه میوه فروشی شیک و شلوغ در یکی از خیابان های شرق تهران بیرون می آید. در یک کیسه نایلونی کوچک مقداری هلو و در کیسه دیگری دو عدد طالبی قرار داده و به راه خود ادامه می دهد.

دو سه قدم از مغازه دور می شود وسط پیاه رو می ایستد و فیش خریدش را نگاه می کند. جلو می روم .خود را «سرمدی» معرفی می کند .می پرسم: قیمت ها چطور است؟ زل زده به فیش. احساس می کنم فکرش جمع و جور نیست. بی آن که نگاهم کند کیسه هلو را مقابل صورتش بالا می آورد و دقیق نگاه می کند... نگاهش برمی گردد به فیش خریدش. مرا نگاه می کند. نرم و آرام می گوید: ببخشید، من عینکم همراهم نیست. شما ببینید بابت هلو چقدر نوشته شده است. فیش را می خوانم: نوشته شده: ۴۲۹۵ تومان. فیش را به دستش می دهم. می گوید: تعداد هلو را هم بشمارید... ده تاست؟- «بله ده تا هلو است. چه هلوهای بزرگی!» با عجله از جیب پیراهنش یک ماشین حساب کوچک بیرون می آورد. می گوید لطف کنید مبلغ هلو را تقسیم بر تعداد هلوها کنید... فوری تقسیم می کنم می گویم حدود ۴۲۹ می شود. (در واقع هر دانه هلو ۴۲۹ تومان)... حدقه چشمانش تا نهایت باز می شود. می گوید: «هر هلو...؟!» مات نگاهم می کند... برای چندمین بار کیسه هلو را سر دست بالا می آورد... سر تکان می دهد. دندان قورچه می رود، با لحن اسفناکی می گوید: عجب زمانه ای شده! این همه میوه داخلی و خارجی، چطور قیمت ها سرسام آور است؟ این قیمت میوه ها راست کار و وسع ما نیست. تازه این ارزانترین هلو بود.»

● ۳ تا هلو ۴۰۰۰ تومان!

بیرون بساط مغازه یک میوه فروشی در یکی از نقاط مرکزی تهران، مردی روی چارپایه ای نشسته و از کارتن محتوای انگور روی بساط می چیند. نگاهی به داخل مغازه می کنم، انواع میوه جات داخلی و وارداتی که بیشتر اتیکت نرخ دارند در داخل در معرض تماشا است. ته مغازه می بینم هلوهای بسیار بزرگ بدون اتیکت درون ظرف گذاشته شده است. تا بحال هلوی چنان بزرگ در مغازه های دیگر ندیده بودم. از مغازه دار می پرسم: وزن هر یک از آن هلوها چقدر است. با تبسمی می گوید: «سه تاشان یک کیلو است.» داخل مغازه می روم. از «محسن امینی» مغازه دار سؤال می کنم: این هلوها تولید کجاست؟ می گوید: «وارداتی از ترکیه و کیلویی چهار هزار تومان است. بعد یک نوع هلوی تولید داخلی را نشان می دهد به نام هلوی حاج کاظمی به نرخ هر کیلو سه هزار و پانصد تومان است.»

از این مغازه دار علت گرانی میوه را می پرسم. او توضیح می دهد که سرمای شدید اوایل سال جاری تا حدودی روی تولید میوه جات تأثیر گذاشت، پیش از عید مقداری میوه وارد شد، در همان حال سیب دماوند هر کیلو دو هزار تومان و سیب وارداتی در محل عمده فروشی هر کیلو سه هزار و سیصد بود که کیلویی حدود چهارهزار تومان عرضه می شد و روی قیمت محصولات داخلی اثر گذاشت.

● گرانی میوه وارداتی نرخ تولید داخلی را بالا برد

واردات میوه در چند ماهه گذشته قیمت تولیدات داخلی را افزایش داده است.

«محسن امینی» مغازه دار در یک راسته میوه فروشی است. او می گوید:«مثلا سیب وارداتی هر کیلو به قیمت چهار، تا چهار هزار و پانصد تومان باعث شد نرخ سیب ایرانی نسبت به آنچه قبلا به نرخ متعادل بود را بالا ببرد. در حالی که واردات امسال طبیعتا باید سبب ارزان شدن نرخ ها می شد که متأسفانه نتیجه معکوس داد و قیمت ها به اصطلاح بدتر شده است. از طرف دیگر واردات زمانی لازم است که تولید میوه جات داخلی کم باشد و موجب ایجاد توازن بین عرضه و مصرف شود.»

این فروشنده معتقد است که واردات میوه عامل گرانی حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد نرخ میوه جات داخلی در بازار عرضه نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته است.

● بازی با سرنوشت کشاورزی کشور

با «اکبرپور» حسابدار بازنشسته یک شرکت بافندگی، در محوطه یکی از میادین میوه و تره بار شهرداری، گفت وگو می کنم و از او درباره وضعیت نرخ میوه ها می پرسم. می گوید:«میوه در طول سال فراوان است. هر موقع به علت مسایل جوی که باعث کمبود محصولات باغی شده، از کشورهای دیگر وارد شده است. اما مسأله این است که قیمت میوه های وارداتی نه از جهت وسع مالی و نه از بابت طعم که با ذائقه مالی و خوراکی بسیاری سازگار نیست. الان واردات بی رویه میوه جای محصولات داخلی را گرفته در حالی که خبر داریم هیچ کمبودی در این باره وجود ندارد منتهی معلوم نیست چه دستهای پنهانی در کار است و چه افرادی در این مملکت دارند با واردات بیهوده و عمدتا غیرضروری با سرنوشت کشاورزی کشور بازی می کنند.»

وی می گوید: «براساس خبرهای اعلام شده هزاران تن انواع مرکبات وارد کرده اند. دولت چرا اجازه داده پول این جامعه به جیب یک مشت واردکننده و کشاورزان کشورهای دیگر برود در حالی که هر موقع تولید داخلی کم بوده دولت با واردات محدود، جبران کرده است. مشکل مهم در تجارت میوه نبود ضابطه و قاعده است که افزایش قیمت ها را به طرز سرسام آوری دامن زده است.»

● بازار بدون کنترل و نظارت در دست باندهای مافیایی

هموارسازی های بستر واردات بدون رویه میوه و درنگ کارشناسانه موازنه های اقتصادی و عرضه و تقاضا در کشور عمدتا و مشخصا از حدود یکدهه پیش روند صعودی پیدا کرد که موجب تحکیم فعالیت های مافیایی این بخش اقتصادی شود. سرشاخه های بافت خورده باندهای مافیایی در بازار میوه، از فرصت های لازم و به دلایل کمبود مقطعی؛ خشکسالی و سرمازدگی محصولات داخلی، سوءاستفاده می کنند و در مقاطعی که نیاز چندانی به واردات میوه نداریم کشتی های تجاری انواع میوه های خارجی و تجملاتی را وارد بازار عرضه می کنند که این کار آنها از یک طرف فروش محصولات داخلی را به حاشیه می برد و از طرف دیگر به گرانی میوه آن هم در وسط تابستان دامن می زند.

از جمله پیامدهای دیگر این واردات بی حساب و کتاب ایجاد بازار بدون کنترل و نظارت تنگاتنگ در قیمت های خارج از ضابطه و ایضا همانطور که اشاره شد تأثیرگذاری ناخواسته و غیرمتعارف بر نرخ های متعادل فرآورده های زراعی کشور است. براساس آمار و اطلاعات منتشره رسمی طی چهار ماه نخست سال جاری (۱۳۸۸) بیش از ۳۰۸ هزار و ۵۰۰ تن انواع میوه از ۱۰ کشور و سه کشور امارات، ترکیه و مصر به عنوان عمده ترین صادرکننده به ایران، وارد کشورمان شده است. برای این حجم از واردات، بیش از ۱۴۵ میلیون و ۶۰۰ هزار دلار ارز کشور هزینه خرید شده است. واردات با چنین میزانی، واکنش هایی از جانب فعالان اقتصادی و صاحب نظران، عمده و خرده فروشان و مصرف کنندگان را برتابانده است. شاکله بازتاب ها محور افزایش نرخ محصولات زراعی داخلی، سایه زدن بر موقعیت و سرنوشت آینده کشاورزی، سوءاستفاده از تعرفه واردات و اجحاف در حق سبد اقتصادی قشر آسیب پذیر جامعه است.

«علی نجف لو» راننده مسافربر، می گوید: «بنویسید بسیاری از مردم حتی توان خرید همین میوه های درجه ۳ میدان ها را ندارند. آن ها که هزاران تن میوه خارجی وارد کشور می کنند دلشان برای مردم نمی سوزد بلکه فکر منفعت خودشان هستند. الآن با آوردن همه نوع میوه خارجی از آناناس بگیر تا لیموترش و پرتقال و هلو و... با قیمت های چندهزاری، می بینیم نرخ ها در مغازه ها و حتی میدان های شهرداری سر به فلک می زند و قشر آسیب پذیر را در حسرت خوردن میوه تازه آن هم در فصل تابستان ناکام می گذارد.»

● بازتاب واردات از نگاه فعالان اقتصادی

برخی از فعالان و کارشناسان اقتصادی معتقدند شیوه های متداول تنظیم بازار عرضه و تقاضا و کنترل و نظارت بر چرخه اقتصادی کشاورزی به شکل آنچه طی سال های دور و نزدیک سیر صعودی واردات بی رویه را ترسیم کرده و نوسان نبض قیمت ها را

در دست گرفته است نه تنها سود برای کشور و جامعه ندارد بلکه فرهنگ مصرف میوه خارجی را پرورش می دهد. آنان بر این نظرند که گستره کشاورزی ایران حتی در شرایطی نامساعد جوی و خسارات آب و هوایی تولید برای مصارف داخلی داشته و دارد. آنگاه که کمبودی باشد و یا موقعیت های زمانی مثل مصرف شب عید، واردات دو سه نوع میوه که بیشتر مورد مصرف عمومی دارد امری طبیعی و یک عرف بین المللی است که موازنه بازار را تحقق می بخشد لیکن در شرایطی که چنان مسایل و موقعیتی وجود ندارد، واردات پرحجم انواع میوه نه به صلاح کشاورزان و نه به سود مصرف کنندگان است. بلکه فقط جیب عده ای سودجو را پر می کند. این روش های فرصت طلبانه عده ای سودجو، نظم متعادل نرخ ها در بازار را بهم می ریزند و نوعی آشفتگی روانی در عرصه دادوستدهای جامعه نیز

به بار می آورند. چنان فضایی مفاهیم اهداف تنظیم خرید و فروش میوه جات و حمایت از میلیو ن ها خانواده مصرف کننده را خدشه دار می کند و هر آنچه مسئولان ذیربط در نظام مندی بازار برنامه ریزی کرده اند در سایه قرار می گیرد.»

● نبود سیاست خاص و مدون

«مهدی زاده» عضو هیئت مدیره اتحادیه صادرکنندگان میوه، به عنوان یکی از کارشناسان صاحب نظر در اقتصاد کشاورزی می گوید: «مهمترین اشکال این است که وزارتخانه های بازرگانی و جهاد کشاورزی سیاست خاص و مدونی در جهت مقابله با واردات بی رویه میوه و محصولات کشاورزی و حمایت از تولید داخلی ندارند.» به گفته وی وزارتخانه های مذکور می توانند با تغییر تعرفه از واردات میوه های خارج از فصل و یا میوه هایی که در داخل تولید می شود، جلوگیری کنند. میوه های بسیار گران قیمت خارجی در بازار از یک سو و واردات میوه های خارج از فصل از سوی دیگر، بیانگر این واقعیت است که سیاست های اقتصادی ما در راستای اصلاح الگوی مصرف نیست زیرا مردم را به سمت مصرف محصولات لوکس و گران قیمت خارجی هدایت می کند. از طرفی هم نیازی به واردات میوه های خارج از فصل نداریم و واردات بی رویه یکی از بزرگترین موانع بر سر راه تولید و اشتغال است.

گفته های این عضو هیئت مدیره اتحادیه صادرکنندگان میوه، به نقل از خبرگزاری موج، چنین ادامه می یابد: «سیاست های اقتصادی و تعیین تعرفه در ایران به زیان بخش های تولید و اشتغال است. با این روش ها نمی توانیم به استقلال اقتصادی و رشد صادرات غیرنفتی دست بیابیم.»

وی همچنین ضمن تأکید بر ضرورت برنامه ریزی در زمینه واردات، گفته است ما با واردات مخالف نیستیم اما باید واردات به زیان بخش تولید و اشتغال تمام نشود. وی می گوید: «با توجه به پتانسیل ایران در تولید محصولات کشاورزی، باید واردات میوه صرفا برای تنظیم بازار شب عید انجام شود البته نحوه واردات و عرضه میوه های وارداتی نیز باید تحت نظارت صورت بگیرد.»

● نیاز به مدیریت هوشمند و فرایندنگر

«کمالی» کارشناس امور بازرگانی معتقد است نظام وارداتی و تنظیم بازار تجاری در هر بخش قبل از هر اقدام نیازمند مدیریت هوشمند و فرایندنگر است. وی می گوید: «در بخش واردات میوه ظاهرا چندان تابع تعادل بخشی بین نیاز و مصرف، نرخ ها و کنترل گردش کار نیستیم. نمونه تازه و بارز این وضعیت، همین واردات چند صد هزار تنی انواع مرکبات است. شاید یک دلیل دستگاه های صدور مجوز واردات، سرما و بارندگی اوایل امسال بوده است. اگر آن واقعه طبیعی و زیان به تولیدات تنها علت این موضوع باشد، لازم است خلأ همان نوع محصولات را با واردات کافی پر کرد نه آن که عده ای از آن فرصت سوء برداشت کنند و انواع میوه وارد کنند و با نرخ های بعضا تعجب آمیز توزیع شود. بعد هم مشاهد می کنیم خودمان میوه فصل را چندان کم نداریم. مورد دیگر اثر واردات بی رویه میوه، بهم ریختگی نرخ محصولات داخلی است به این نحو که بعضا تولیدکننده و یا برخی عمده و خرده فروشان در مقایسه نرخ های بالای وارداتی با قیمت های متعادل تولید داخلی، دچار نوعی تب و تاب بالا بردن بهای میوه جات داخلی می شوند. همچنان که درحال حاضر میوه وارداتی با قیمت های هر کیلو ۳، ۴ هزار تومانی نرخ های متعادل داخلی را بالا برده است. مثلا انگور داخلی درحال حاضر که فصل فراوانی چیدن و عرضه است کیلویی ۱۸۰۰ تا ۲۵۰۰ تومان فروخته می شود.»

کنترل و نظارت پایدار، دقیق و کارشناسانه در هر بخش تولیدی و اقتصادی امری حیاتی و ضروری به نظر می رسد و چنانچه در این زمینه کوتاهی صورت گیرد تنظیم متعادل عرضه، مصرف و تعیین نرخ ها گسیخته می شود و آشفتگی بازار جریان سیالی می گردد که اهداف و برنامه ریزی های مدیریت کلان را می تواند به جانب رسوب سوق دهد. در وضعیت کنونی بازار میوه جات علی رغم واردات کلان و بی رویه بودن میوه های خارجی می توان خلأ سیستم نظارتی متمرکز را احساس کرد. یک نمونه از ضعف انسجام در پروسه بازار میوه، تفاوت نظر و توجیه برخی افراد به این واقعیت است که معتقدند قیمت ها با ورود میوه خارجی، افزایش نیافته و واردات، نرخ های داخلی را بالا نبرده است! اما عده ای دیگر ورود میوه های خارجی را باعث تضعیف بن مایه های کشاورزی کشور می دانند و معتقدند که عامل اصلی گرانی میوه، واردات غیرضروری محصولات باغی است.

لیست دو روز نرخ عرف میوه و صیفی جات میدان مرکزی را که با قیمت های خرده فروشی در مغازه ها مطابقت می دهیم، دقیقا اختلاف قیمت ها کاملا شفاف می شود و نیز آن که واردات نقشی نه در کاهش که در بالا رفتن نرخ های داخلی دارد در لیست های مذکور همچنین ذکر شده است که «قیمت عرف میوه و صیفی جات از کف الی سقف به عنوان مظنه اعلام می گردد. این قیمت ها به عنوان نرخ تلقی نمی گردد چون انواع و تنوع میوه و درجات مختلف آن غیرقابل نرخ گذاری است.»

● نقش واسطه ها و دلالان

در بحث علل گرانی قیمت میوه، جدای از تأثیرات جوی و مقطعی و غیر از عاملان واردات بی رویه میوه، واسطه ها نیز به عنوان حلقه میانی بین واردکنندگان و مصرف کنندگان، در افزایش نرخ ها نقش مؤثر دارند. حال چنانچه در سیر عرضه و مصرف، مشکل سرمازدگی به تولیدات

باغی- صیفی هم پیش آید، آن زمان، بهترین فرصت هم برای واردکننده و هم واسطه های بازار میوه جات، طلایی می شود. نمونه آن را در واردات با تعرفه صفر(چهار درصدی) در شب عید امسال شاهد بودیم که به علت سرمازدگی بخشی از محصولات باغی میوه های انباری و سردخانه ای دلال ها با نرخ های آزاد و البته گران وارد بازار میوه شد.

ورود میوه جات طی چهار ماه گذشته به رغم وجود میوه تولید داخل، قیمت ها را دچار آشفتگی کرده و تنظیم بازار را، آن هم در ایام منتهی به ایام ماه مبارک رمضان آشفته کرده است.

بدین صورت سیاست گذاری ها در سایه تمایلات واردکنندگان و دلال ها کمرنگ می شود و از همه مهمتر مردمی که به دنبال خرید میوه برای افطار و سحرهای ماه مبارک رمضان هستند با تورم سرسام آور روبرو هستند و هنوز مشخص نیست که چاره کار کجاست؟

چندی پیش بازرگانی استان تهران درباره نرخ میوه جات اعلام کرد قیمت میوه تابع عرضه و تقاضا است و دولت هیچ نقشی در قیمت گذاری ندارد و برای قیمت گذاری میوه، اصل کشاورز و حق العمل کار است و در برابر تقاضای بازار به عنوان نرخگذاری، کنترل بعدی صورت می گیرد. به نقل از بازرگانی تهران، میوه دولتی نیست و محصولی است که سیستم کشاورزی تولید آن را انجام می دهد و بازرسان وزارت بازرگانی با استناد به تعیین قیمت میوه در میادین مرکزی میوه و احتساب سود براساس ضوابط، نحوه توزیع و قیمت را کنترل می کنند.»

خلیل خراسانی، شهروندی که شغل آزاد دارد، می گوید: اول باید از مسئولان مربوطه پرسید در فصل تولید و وفور میوه جات داخلی چه نیازی به واردات میوه جات خارجی و بعضا خارج از فصل است؟ به گفته او، این اقدام نشانه ضعف در نظارت بر محصولات باغی است. همه می دانیم در کشور چهار فصل ما و با پیشرفت های مکانیزه تقریبا در تمام دوازده ماه سال همه نوع محصولات زراعی در دسترس همگان قرار دارد مگر حوادث طبیعی رخ دهد و چند قلم از تولیدات آسیب کلی ببینند. این شهروند می گوید: «من اعتقاد دارم بی توجهی یا کم اعتنایی به انجام برنامه ریزی سنجیده و آینده نگر از یک طرف و به ویژه عملکرد واردکنندگان میوه نوعی سنگ اندازی سر راه تولید و توان کشاورزی است. هر قدر این روش ها ادامه یابد به همان نسبت سود کلان نصیب واردکنندگان میوه می شود و زیانش به مصرف کنندگان می رسد ضمن این که سلیقه و عادت مصرف کنندگان میوه های وارداتی خصوصا در بچه ها متداول خواهد شد.»

«محسن امینی» میوه فروش، در ادامه صحبت های قبلی خود معتقد است که گران شدن نرخ میوه باعث ضرر فروشنده می شود و دلیلش عمدتا روی واردات است.

او ظرف (سبد) پلاستیکی سخت و مقاوم جای میوه خارجی را نشان می دهد و می گوید: «این ظرف به قیمت میوه درونش محاسبه می شود. در واقع به عنوان میوه حساب می شود.» او همچنین یک دانه هلوی سنگین وزن وارداتی را برمی دارد و می گوید: «اگر تنها یک هلو در ظرف لک بردارد و یا لهیده شود، با توجه به قیمت آن، ضرر قابل توجه است اما اگر نرخ ها ارزان و مناسب باشند، ارزش خسارت کمتر می شود و قابل توجه نیست.»

نگاه دیگر این فروشنده در خصوص واردات متوجه این نکته می شود که مسئولان ذیربط به گونه ای بر روی واردات میوه نظارت و قیمت ها را کنترل کنند که روی نرخ میوه جات ایرانی تأثیر منفی نگذارد و گران نشود. از او می پرسم: اصولا استقبال مصرف کنندگان از میوه های خارجی چطور است؟ پاسخ می دهد: «اوایل، میوه های وارداتی کم و بیش مورد استقبال برخی از مردم واقع می شد. با ادامه واردات، کم کم اشتیاق شان کاهش یافت چون میوه های وارداتی طعم و کیفیت میوه جات ایرانی را ندارند.»

● اتحادیه بارفروشان: میوه گران نیست!

رئیس اتحادیه بارفروشان میدان مرکزی، معتقد است میوه گران نیست! می گویم میوه هلوی وارداتی هر کیلو چهار هزار تومان به دست مصرف کننده می رسد. یا پرتقال بالای سه هزار تومان در مغازه خرده فروشی عرضه می شود. می گوید: «الان بهترین پرتقال خارجی در میدان هرکیلو ۱۵۰۰-۱۶۰۰ تومان است.» می گویم: شما نرخ عمده فروشی در میدان را می گویید... و بعد به عوامل ایجاد کمبود میوه جات امسال اشاره می کند. اما تنها سؤالم از «علی اکبر مطلبی» این است: به نظر شما علت گرانی میوه چیست؟ وی پاسخش را با خشکسالی باغات و یا سرمازدگی میوه جات طی ۴-۳ سال گذشته و سرمازدگی اوایل امسال، شروع می کند و در این ارتباط، قوس سرمازدگی محصولات امسال را از شاهرود تا تهران و کرج، شهریار و قزوین تا آذربایجان، ترسیم می کند که در نتیجه باعث کم باری میوه جات شده است. ادامه می دهد: «شهریار به تنهایی کل ایران را میوه می داد ولی امسال کم بار است. شاهرود پارسال زردآلوی مصرف تهران را تامین می کرد اما امسال، اینطور نیست.

میوه تولید شمال هم خوب بود.»

«مطلبی» درباره موضوع قیمت ها و گرانی مورد پرسشم، با بیان این که «ما حق العمل کار هستیم» به رده بندی نوع و کیفیت میوه ها در قالب «کف» و «سقف» در میدان اشاره می کند و توضیح می دهد «کف» شامل بارهای درجه ۲ و ۳ و «سقف»، میوه های سوپر (بهترین) را دربرمی گیرد. در ادامه اظهار می دارد: «ما به تمام میوه فروشی ها فاکتور می دهیم. میوه فروش خرده فروش هم باید به مشتری فاکتور بدهد.» می پرسم تعیین نرخ های خرده فروشی چگونه است؟ می گوید: «خرده فروشی ها اتحادیه دارند و وزارت بازرگانی برای آن ها درصدی سود فروش تعیین می کند.» حین این گفت وگو، یک جمعبندی اندک از نظرات شنیده شده می کنم و آن این که عوامل جوی باعث کاهش تولید شده و این کاهش در هر حال می تواند روی مصرف اثرگذار باشد و توازن بین عرضه و تقاضا، روی قیمت ها تاثیرگذار است. لذا می گویم: به هر حال نرخ ها در مغازه ها بالا است و خصوصا میوه های وارداتی، و این را برخی فعالان اقتصادی، مردم و حتی خود میوه فروشان هم می گویند. رئیس اتحادیه بارفروشان میدان مرکزی، به عنوان پاسخ اظهار می دارد: «الان بهترین پرتقال خارجی در میدان هر کیلو ۱۵۰۰-۱۶۰۰ تومان است.» می گویم: مشاهده می شود قیمت پرتقال متوسط در برخی مغازه ها بالای ۳۰۰۰ تومان است. می گوید: «ما به نرخ و فروش مغازه ها کاری نداریم!» وی اما همچنان تاکید می کند علت و عامل گرانی میوه کمبود و سرمازدگی است ضمن آن که هزینه های متعدد کشاورزان تولیدکننده از آبیاری و سم و کود تا هرس درخت و کارگر، ظرف، کرایه حمل تا میدان، جاری است.» سپس می افزاید: «بنویسید امسال تعرفه ها بالا رفته اما قیمت میوه خارجی بالا نرفته است.» و اما حرف آخر ایشان همچنان جمله «میوه گران نیست!» است لیکن این را هم اضافه می کند: «اما بعضی وقت ها مصرف زیاد میوه مثل شب عید و مناسبت های دیگر، چند روزی روی قیمت ها تاثیر می گذارند.»

● واردات باعث ارزانی میوه نشده است

از یک میوه فروش به نام «قربانی» در یکی از محله های قدیمی، نظرش را درباره وضعیت قیمت میوه جات می پرسم. او چنین جواب می دهد: «نرخ میوه های وارداتی گران است.» مثال می زند: «گلابی وارداتی با ظرف هر کیلو ۳۳۰۰تومان، هلو هم با ظرف هر کیلو ۳۰۰۰ تومان خرید دارم. حال قیمت ظرف را روی قیمت میوه خالص مثلا هلو حساب کنیم، قیمت تمام شده هر کیلو این میوه به حدود ۴۰۰۰ تومان می رسد. یا نرخ هر کیلو پرتقال قبل از واردات ۲۰۰۰ تومان بود. پس از واردات، ۲۵۰۰تومان شد. بنابراین، واردات باعث ارزانی میوه جات ایرانی نشده است.» این فروشنده در پاسخ به این سئوال که قیمت میوه های داخلی هم نسبت به پارسال، افزایش پیدا کرده است، می گوید: «میوه داخلی حدود ۴۰-۳۰ درصد بالا رفته است و علت گران شدن آن به خاطر سرمازدگی و رگبار اوایل سال جاری است.»

قیمت میوه های امسال در مقایسه با سال گذشته (۱۳۸۷) پنجاه درصد گران تر است. دلیل این افزایش، بی رویگی و نرخ بالای واردات میوه است. در این میان، میزان تعرفه ها تاثیر گذارند اما این اوصاف در حالی است که اصلا در موقعیت کنونی نیاز به واردات میوه نبوده و تولیدات داخلی برای مصرف کافی است.

از «علی حاج فتحعلی» دبیر اتحادیه بارفروشان میدان تهران، می پرسم واردات میوه های خارجی چه اثراتی در نرخ ها و تامین و نیاز مصرف دارد و گرانی میوه جات به چه علت است؟ پاسخ وی حاکی از آن است که تولید میوه داخلی جوابگوی مصرف کنندگان است، اگرچه متاسفانه میوه وارداتی ذائقه مردم را تغییر می دهد اما درباره قیمت میوه های وارداتی باید گفت که تنها در ماه های اسفند و فروردین میزان تعرفه واردات، پایین است و به حداقل می رسد و از همین رو میوه با نرخ ارزان به دست مصرف کنندگان می رسد. بعد از مدت مذکور، تعرفه ها افزایش می یابد که به بیش از ۵ الی ۱۰برابر تعرفه شب عید می رسد. طبعا بر همین روند، قیمت میوه های وارداتی بالا می رود که این افزایش بر روی میوه جات داخلی هم اثر می گذارد.»

- نظارت بر نرخ ها به چه طریق صورت می گیرد؟ دبیر اتحادیه بارفروشان میدان مرکزی تهران، چنین توضیح می دهد که میوه و صیفی جات در داخل میدان قیمت گذاری و توسط ماموران نظارت می شود و صدور فاکتور در محل های خروجی انجام می گردد. وی ادامه می دهد: «قیمت عرف میوه و صیفی جات از کف: - حداقل قیمت- الی سقف:- نهایت- به عنوان مظنه اعلام می شود. این قیمت ها به عنوان نرخ تلقی نمی شوند چون انواع و تنوع میوه و درجات مختلف آن غیرقابل نرخگذاری است. اما نظارت و بازرسی خارج از میدان به عهده اتحادیه خرده فروشان میوه و وزارت بازرگانی است. در عین حال گفته می شود نرخ ها و نبض بازار در اختیار واردکنندگان و صادرکنندگان و خود اتحادیه است.

از «حاج فتحعلی» وضعیت قیمت میوه جات امسال را در قیاس با نرخ پارسال، جویا می شوم. پاسخ شان این است: «قیمت ها نسبت به سال گذشته مقداری گرانتر شده است. پنجاه درصد علتش ممکن است به خاطر واردات بی رویه میوه جات است چون قیمت میوه وارداتی بالا است.»

حسن آقایی