ادب آموزی از سیره پیامبر ص

تربیت اسلامی و اخلاق مکتبی همه دستورها و باید و نبایدهایش ادب آموزی است, بنابراین کسی که پایبند تعالیم دین نباشد از حوزه ادب به وادی بی ادبی پای نهاده است

تربیت اسلامی‌و اخلاق مکتبی همه دستورها و باید و نبایدهایش ادب‌آموزی است، بنابراین کسی که پایبند تعالیم دین نباشد از حوزه ادب به وادی بی‌ادبی پای نهاده است. یکی از قیمتی‌ترین سرمایه‌ها و میراث‌های حیات آدمی‌ادب است، حتی بالاتر از ثروت و سرمایه است. وقتی سخن از ادب به میان می‌آید، نوعی رفتار خاص و سنجیده با افراد پیرامون از کوچک و بزرگ و آشنا و بیگانه در نظر می‌آید. این رفتار که از تربیت شایسته نشات می‌گیرد، به نحو سخن گفتن، راه رفتن، معاشرت، نگاه، درخواست، سوال،جواب و...مربوط می‌شود.امام صادق(ع) می‌فرماید: پدرم مرا به سه نکته ادب کرد؛ فرمود هر کس با رفیق بد همنشینی کند، سالم نمی‌ماند و هر کس که مراقب و مفید به گفتارش نباشد پشیمان می‌گردد و هر کس به جاهای بد، رفت و آمد کند متهم می‌شود.ادب به خودی خود یک ارزش اخلاقی و اجتماعی است و ارزش آفرین هم برای فرزندان و هم برای اولیا که تربیت کننده آنانند.

ادب خودش یک سرمایه است و هر سرمایه‌ای بدون آن بی‌بهاست. مدالی است بر سینه صاحبش که چشمها و دلها را خیره و فریفته می‌سازد.حسب و نسب انسان هم با ادب ارج می‌یابد.شرافت نسب و اعتبار خانوادگی و آبرو و وجهه اجتماع، بدون داشتن ادب آرایشی سطحی بر چهره‌ای زشت است. حضرت امیر(ع) می‌فرماید: با بی‌ادبی،هیچ شرافتی نیست.کسی که بی‌اصل و نسب و حسب باشد اگر ادب داشته باشد شرافت می‌یابد. ادب حتی نسب و تبار نامناسب را هم می‌پوشاند. کلام امیر(ع) چنین است؛ حُسْنُ الادب یسْتُرُ قُبْحَ النسَبَ.

● نشانه‌ها و جلوه‌ها

هر یک از ادب و بی‌ادبی نشانه‌هایی دارد. شناخت ادب هم جز با توجه به نمودهای بی‌ادبی میسر نمی‌گردد.این نمودها و نشانه‌ها و علائم، هم در گفتار نمایان است،هم در رفتار و برخورد. کسی که در برخورد با افراد، حاضر نیست از آنان با عظمت و تکریم یاد کند و مدام به استهزا دیگران و غیبت آنان مشغول است، آنکه یاوه دیگران را با یاوه و دشنامشان را با دشنامی‌زشت تر پاسخ می‌دهد آنکه در مجالس و محافل و صفها، رعایت حق دیگران و نظم و مقررات و سکوت و نوبت را نمی‌کند، آنکه حاضر نیست به حرف دیگران گوش دهد که در گفت‌وگو و بحث، داد می‌زند و گلو پاره می‌کند و جانب انصاف و حق را مراعات نمی‌کند اینها همه نشانه‌هایی از فقدان ادب است.از آن سو، مراعات ادب در خوردن، آشامیدن، لباس پوشیدن یا لخت بودن، خلال کردن، دهن دره، سرفه، عطسه و... نشان ادب است.

بی‌ادبی، بی‌اعتنایی به حقوق و شخصیت وحرمت انسانهاست. اگر کسی هنگام عطسه آب دهان به صورت و سفره بیفکند، یا به جای تقدیم دو دستی نامه و وسیله و ابزار آن را پرت کند یا حتی یک دستی بدهد، یا هنگام مطالعه و استراحت شما سرو صدا کند یا هنگام خلوت سرزده وارد اتاقتان شود و اجازه ورود نگیرد، اینها نمونه‌ای از مراعات نکردن ادب اجتماعی است.جالب این است که اسلام برای همه این موارد دستور العمل دارد. تربیت اسلامی‌و اخلاق مکتبی همه دستورها و باید و نبایدهایش ادب آموزی است. کسی که پای بند تعالیم دین نباشد از حوزه ادب به وادی بی‌ادبی پای نهاده است.رفتار نیک دیگران بر انسان تاثیر مثبت می‌گذارد. این امری روشن و طبیعی است. ناپسندیهای اخلاقی مردم نیز تاثیر سو می‌گذارد. این هم عادی است. هنر انسانهای فرزانه و هوشمند آن است که از رفتارهای ناپسند دیگران هم عبرت و درس می‌آموزند.هم نیکان الگوی نیکی اند، هم بدان سرمشق بدی برای غافلان، اما عاقل‌تر کسی است که از بدیها راه خوبیها را می‌آموزد. این همان لقمانی است که از فرزانگی او سرچشمه می‌گیرد و به قول سعدی شیرین سخن؛ لقمان را گفتند ادب از که آموختی؟ گفت از بی‌ادبان که هر چه از ایشان در نظرم ناپسند آمد از فعل آن پرهیز کردم. نشست و برخاست و انس و معاشرت با افراد مودب،خلق و خوی و رفتارمان را به زینت ادب می‌آراید.

● از ادب پیامبر(ص)

رسول اکرم(ص) که اسوه ایمان و الگوی اخلاق و ادب و رفتار نیکو است خود را ادب کرده پروردگار دانسته و می‌فرماید: پروردگارم مرا ادب کرد و نیکو ادب کرد. سیره پیامبر یک کتاب آموزی است. رفتار پیامبر، نمونه عالی اخلاقی و معاشرت والاست. به چندنمونه از ادب پیامبر با دیگران اشاره می‌کنیم.رسول خدا(ص) با هرکس که روبه رو می‌شد هم به کوچک و هم به بزرگ سلام و مصافحه می‌کرد، هیچ گاه دست خود را عقب نمی‌کشید، تا طرف مقابل دست خود را بکشد.از روز بعثت تا دم مرگ هرگز در حال تکیه دادن غذا نخورد، زانوهایش را پیش اشخاص باز نمی‌کرد و بیرون نمی‌آورد، هیچ کس را ملامت و سرزنش نمی‌کرد و در پی کشف اسرار دیگران نبود. هنگام نگاه به صورت کسی خیره نمی‌شد با چشم و ابرو به کسی اشاره نمی‌کرد، بسیار با حیا بود.در نتیجه می‌توان گفت ادب در معاشرت میزان رشد و شعور انسان است و هر کس به اندازه‌ای می‌ارزد که ادب دارد. عیار سنجش قیمت انسانی افراد، ادب آنان است.ادب داشتن نشانه ایمان و وسیله تقرب به خدا و محبوبیت نزد خالق و خلق است، چرا از سنت رسول خدا(ص) و سیره اولیا ادب نیاموزیم. ادب در گفتار و کردار در خانه و جامعه، با کوچک و بزرگ، با خودی و غریبه در همه جا....و با همگان.

منابع در دفتر روزنامه محفوظ است