پراگ در آرزوی پاییزی بدون كمونیست ها

۱۵ سال پس از سقوط كمونیسم, جامعه چك هنوز درگیر بحث بر سر جایگاه كمونیست ها در صحنه سیاست ملی كشور است

موفقیت های حزب كمونیست بوهم موراوی (KSCM) هم با واكنش های تند گروه های مختلف در كشور مواجه شده است. این حزب، تنها حزب كمونیست اروپای شرقی است كه نام خود را تغییر نداده و به حزب سوسیال دموكرات مبدل نشده است و با این همه، این روزها به كامیابی رسیده است. پس از تبلیغات و اعلام های مكرر برای جلب مردم، ابداعات آزادیخواهانه مختلفی در كشور صورت گرفت و به ویژه قرار شد امسال پراگ شاهد «پاییزی بدون كمونیست ها» باشد كه اوج این حركت روز ۱۷ نوامبر و در سالگرد آغاز «انقلاب مخملی» صورت گرفت. تجمعی علیه بازگشت اعضای احزاب سابق بر سر قدرت و كسب پست های مهم برای این روز پیش بینی شده بود. این حركت نمادین، تداعی كننده تظاهرات ضدكمونیستی پاییز سال ۱۹۸۹ است كه به سركوبی شدید در خیابان ملی پراگ منجر شد. ضرب و شتم دانشجویان یك ماه پس از سقوط دیوار برلین در همان سال تجمعات عظیمی را شكل داد و در نهایت رژیم حاكم را متقاعد كرد مذاكرات برای انتقال قدرت به مخالفان، به رهبری نویسنده ای به نام واسلاو هاول را بپذیرد.

پیتر پلاكاك تاریخ نگار و از مبارزان سابق توضیح می دهد: «پس از آن ناراحت كننده ترین چیز انتخاب واسلاو كلاوس به ریاست جمهوری، آن هم با كمك آرای نمایندگان كمونیست بود. رئیس جدید دولت از آنها دعوت كرده بود كه به كاخ پراگ رفته و گفت وگوهای سیاسی ترتیب دهند.» پلاكاك یكی از بانیان طرح «ما با كمونیست ها حرف نمی زنیم» است. این طرح در بهار سال ۲۰۰۳ توسط روشنفكران و هنرمندان ارائه شد و جنبش آنها تاكنون بیش از ۲۰ هزار امضا جمع آوری كرده است. با این حال حزب كمونیست چك با اطمینان در جایگاه دومین حزب كشور پس از حزب فرالیبرال واسلاو كلاوس قرار دارد. این حزب حتی در انتخابات محلی و انتخابات سنا در روزهای ۵ و ۶ نوامبر از حزب حاكم فعلی یعنی حزب سوسیال دموكرات هم پیش افتاد و توانست ۲۰ درصد آرا را به دست آورد. در كمیته مركزی حزب آنها از خود دفاع كرده و در مورد احزاب دیگر می گویند: «آنها عصر و زمان را عوضی گرفته اند.» و بعد تاكید می كنند كه «حزب كمونیست به قوانین دموكراتیك احترام می گذارد و به هیچ وجه دوست ندارد به منع های موجود و سركوبی در دوران پس از جنگ بازگردد.»

هر چند طرح پلاكاك و دوستانش قرار است در جمع روشنفكران و هنرمندان باقی بماند و كنسرت ها و نمایش های مختلفی هم در راه رسیدن به هدف مورد نظر ترتیب داده می شود اما جوانان و به ویژه دانشجویان جوان كه رادیكال تر هم هستند گروهی غیررسمی به نام «فرزندان (یان) پالاچ» تشكیل داده اند. این نام برگرفته از نام دانشجویی است كه در ژانویه ۱۹۶۹ در اعتراض به حوادث بهار پراگ و تسلیم همشهری هایش قربانی شد.

این دانشجویان كه بسیار انتقام جوتر به نظر می رسند تمایلاتی راست گرایانه دارند. آنها به كرات جلسات سخنرانی سیاسی ترتیب می دهند و به طور اصولی اعضای رژیم سابق را كه هم اكنون مناصب مهمی در دست گرفته اند هدف قرار می دهند. كار آ نها از حد حرف فراتر رفته و در عمل هم مصمم بودن شان را ثابت كرده اند. به عنوان مثال آنها توانستند استانیسلاو گراس جوان نخست وزیر جدید و سوسیالیست كشورشان را وادار كنند عذر یكی از نزدیك ترین همكارانش را بخواهد چون او در سركوب تظاهرات های سال های ۱۹۸۸ و ۱۹۸۹ در قالب یك پلیس جوان واحدهای ضدشورش حضور داشت.

اولدریش توما مدیر موسسه تاریخ معاصر آكادمی علوم پراگ معتقد است: «این واكنش دیرهنگام نسبت به وجود حزب كمونیست و محبوبیت رو به رشد آن به نوعی درهم آمیختن دو عصر و دوره متفاوت است. در سال ،۱۹۸۹ یك میلیون نفر از مردم چك عضو حزب كمونیست بودند و واقعیت این است كه نمی شد یك شبه وضعیت را تغییر داد. حالا اینكه امروز بخواهیم وجود حزب كمونیست را ممنوع كنیم و سیاستمداران را به این دلیل كه در سال ۱۹۸۹ چنین كاری نكردند به باد انتقاد بگیریم، مرتكب نوعی استفاده ابزاری از گذشته برای رسیدن به اهداف سیاسی امروزمان شده ایم، هدفی كه یك بار مخالف با كلاوس است و بار دیگر مخالفت با گراس.»

یری پهه كارشناس مسائل سیاسی در عوض معتقد است جمهوری چك كه دارای چارچوب قضایی ضدكمونیست است و در این زمینه در میان كشورهای اروپای مركزی محكم ترین و سخت گیرانه ترین قوانین را دارد دچار «شیزوفرنی سیاسی» شده است. پهه كه سابقاً مشاور سیاسی واسلاو هاول بود می گوید: «در شرایطی كه رژیم و حزب كمونیست در قانونی جنایتكار معرفی شده اند، امروز حزب كمونیست روزهای آرامش بخشی را پشت سر می گذارد و تبدیل به حزبی شده كه معترضین به دولت به آن روی آورده اند. دلیل آن هم این است كه این حزب طرد شده و ۱۵ سال است كه اپوزیسیون به حساب می آید و به همین دلیل هم در مورد ناكامی ها و مشكلات به وجود آمده برای كشور مقصر به حساب نمی آید.»

پهه در ادامه خاطرنشان می كند: «این شیزوفرنی بار سنگینی را به زندگی سیاسی تحمیل و تشكیل دولتی پایدار و باثبات را با مشكلات جدی مواجه كرده است.» حزب كمونیست چك كه در هیچ ائتلافی جای ندارد هم اكنون یك پنجم كرسی های پارلمان را در اختیار گرفته است و از تشكیل دولتی چپ گرا ممانعت به عمل می آورد. به این ترتیب سوسیال دموكرات ها را مجبور می كند كه شركای راست گرای _ میانه رویی برای خود بیابند. پهه یادآوری می كند: «۶ سال است كه حزب سوسیال دموكرات با تغییر جایگاه قابل توجهی مواجه شده است و در نظرسنجی ها به نفع كمونیست ها به جایگاه بسیار پایین تری سقوط كرده است. این پدیده باعث شده است درصد مشاركت مردم در انتخابات به طرز قابل توجهی پایین بیاید، چون در شرایط پیش آمده فعلی مردم بین راست گراها و چپ گراها هیچ فرقی نمی بینند.» در انتخابات اخیر چك تنها ۲۹ درصد از واجدین شرایط به پای صندوق های رای رفتند.

منبع: لوموند