آب، عزیزتر از نفت

هرچند بحران مالی جهان و کاهش متوالی قیمت نفت، چند ماه است که در کانون توجه مردم سرتاسر جهان قرار گرفته و تبدیل به معضلی بین‌المللی شده است، ولی بدون تردید می‌توان گفت که طلیعه …

هرچند بحران مالی جهان و کاهش متوالی قیمت نفت، چند ماه است که در کانون توجه مردم سرتاسر جهان قرار گرفته و تبدیل به معضلی بین‌المللی شده است، ولی بدون تردید می‌توان گفت که طلیعه بحران جدیدی - بحران آب - در راه است که حل و رفع آن حتی با تزریق میلیاردها دلار به شریان بازارهای مالی و کاهش تولید نفت نیز امکان‌پذیر نخواهد بود.

کمبود آب که در گذشته به علت کم بودن جمعیت، به اندازه امروز محسوس نبوده، هم‌اکنون با افزایش روزافزون جمعیت جهان و نیاز بشر به غذای بیشتر، بیش از گذشته در حال نمایش عوارض خطرناک خود است. براساس محاسبات پروفسور آندره بنه دک، محقق برجسته کانادایی، بحران آب آشامیدنی جهان، بسیار عمیق‌تر از آن چیزی است که اغلب کارشناسان تخمین می‌زنند. بنابر اظهارات کارشناسان، با تداوم بی‌توجهی به چنین بحرانی، جهان طی دهه‌های آینده ممکن است با نسل جدیدی از میلیون‌ها آواره (در واقع آواره‌های زیست محیطی) مواجه شود که در تلاش برای جست‌وجوی آب و غذا، به ناچار سرزمین‌های خود را ترک کرده و بدین ترتیب موازنه زیست محیطی را در کشورهای میزبان به مخاطره می‌اندازند. این در حالی است که بروز خشکسالی‌ها، معضلات اجتماعی، تورم و رکود اقتصادی وضعیت کشورها را آن قدر آسیب‌پذیر می‌نماید که اگر الگوی مصرف آب بهبود نیابد، در آینده نزدیک، بسیاری از کشاورزان در کل قاره‌ها، توانایی تولید مواد غذایی کافی را نخواهند داشت.

بانک سرمایه‌گذاری گلدمن سَکس - یکی از بزرگترین بانک‌های اروپا - پیش‌بینی می‌کند که مصرف جهانی آب، هر ۲۰ سال ۲ برابر می‌شود. این در حالی است که آب بر خلاف نفت که چند سالی است محققان در پی یافتن جانشین مناسبی برای آن هستند، هیچ جایگزینی ندارد. در واقع می‌توان گفت که تغییرات آب و هوایی، در حال دگرگون کردن الگوی دسترسی به آب سالم است که بنابر اظهارات کارشناسان و دانشمندان، در نهایت می‌تواند منجر به خشکسالی‌های شدید و متناوب گردد. پرسشی که ممکن است در اینجا به ذهن خطور کند، این است که چطور جهانی که برای مواجهه با هر بحران، راه‌حلی می‌یابد، تاکنون برای مقابله با بحران کمبود آب که آینده بشریت را تهدید می‌کند، اقدامی جدّی نکرده است؟

مدیریت غلط

هر چند کارشناسان در پاسخ به این پرسش، به مسایلی نظیر مدیریت غلط و عدم استفاده صحیح از ذخایر طبیعی آب اشاره می‌کنند، ولی کشورهای صنعتی هم به شدت در بروز بحران آب در جهان مقصرند. عرضه یارانه‌های سخاوتمندانه در آمریکا به منظور تولید سوخت‌های زیستی سبب افزایش تولید و برداشت محصولاتی شده که در مقایسه با سایر محصولات کشاورزی، به مصرف آب بیشتری نیاز دارند. در سایر مناطق جهان نیز با اختصاص یارانه‌های کلان برای آب، فرهنگ مصرف بی‌رویه آب را که با قیمت بسیار ارزانی در اختیار‌ مصرف‌کننده قرار گرفته، ترویج می‌کنند. لزوم توجه به بحران آب، وقتی مهمتر می‌شود که بدانیم کمبود آب، صنعت و رشد اقتصادی جهان را نیز تهدید می‌کند.

بنابر گزارش بانک جی‌پی‌مورگان که حساب‌های ۵ شرکت بزرگ نستله، یونی لور، کوکاکولا، اَنهویزر و دانون را نگهداری می‌کند، سالانه این ۵ شرکت، بیش از ۵۷۵ میلیارد لیتر آب مصرف می‌کنند و این در حالی است که مصرف انرژی نیز به شدت نیازمند مصرف آب است. آمارها نشان می‌دهند که در آمریکا سالانه ۴۰ درصد آب به دست آمده از بستر دریاچه‌ها و سفره‌های آب زیرزمینی، برای خنک کردن تأسیسات کارخانه‌های‌ صنعتی و مراکز تولید انرژی مصرف می‌شود. با در نظر گرفتن این موضوع که کمبود آب، اثرات جانبی و غیرمستقیم دیگری از قبیل:

تشدید فقر و گرسنگی

تخریب اکوسیستم

بیابان‌زایی

را در پی دارد و حتی صلح جهانی را نیز در معرض تهدید قرار می‌دهد، اگر دولت‌ها و نهادهای مختلف جهانی از هم‌اکنون در تلاش برای پیدا کردن راه‌حلی برای این معضل نباشند، تا سال ۲۰۳۰ که دو سوم جمعیت جهان شهرنشین می‌شوند، دیگر فرصتی برای رفع این بحران باقی نخواهد ماند و معلوم نیست که آن گاه بشریت با چه مشکلاتی مواجه خواهد شد!

جهان قبل از این که بتواند به اهداف دیگر توسعه نایل آید، باید راه‌حلی مناسب برای رفع بحران جهانی آب پیدا کند. در چنین شرایطی، اگر بگوییم که آب، نفت قرن ۲۱ است، هیچ بیراه نگفته‌ایم.