خطر تلویزیون های سه بعدی

استفاده از این تلویزیون های جدید به کودکان, سالمندان, زنان باردار و مبتلایان به صرع توصیه نمی شود

این روزها تلویزیون‌های سه بعدی از محصولات جدید بازار هستند و شرکت‌های مختلف تبلیغات فراوانی برای فروش تلویزیون‌های سه‌بعدی خود می‌کنند و حتی در مراکز خرید از مردم می‌خواهند برای امتحان این تکنولوژی خاص، عینک‌های مخصوصی به چشم بزنند و برای یک بار هم که شده، این تکنولوژی را تجربه کنند...

آنچه سبب شد این موضوع را برای بحث در «زندگی ایمن» این هفته انتخاب کنیم، اخطار جدید شرکت سامسونگ در رابطه با منع استفاده از این محصول است. این شرکت با توجه به اینکه خود تولیدکننده تلویزیون‌های سه‌بعدی است، به این موضوع اشاره کرده که نمی‌خواهد این تکنولوژی جدید به جای فراهم‌آوردن راحتی برای مخاطبان، آنها را دچار آسیب کند. به همین دلیل، استفاده از آن را به کودکان،‌ سالمندان، زنان باردار و مبتلایان به صرع و سکته توصیه نمی‌کند. اما دلیل این اخطار چیست؟

نتایج بررسی‌های گروهی از محققان نشان داده که تماشای تلویزیون سه‌بعدی می‌تواند سبب بروز حالت تهوع، استفراغ و گرفتگی عضلات شود. تماشای این تلویزیون‌ها، فشار غیرمعمولی را به بدن وارد می‌کند و به میزان شدیدی چشم‌ها و مغز را دچار آشفتگی و پریشانی می‌کند و می‌تواند باعث بروز حمله و غش در مبتلایان به صرع شود. طبق آمار، برخی افراد با تماشای برنامه در این تلویزیون‌ها دچار مشکلاتی همچون صرع، مشکل تخمین فاصله، سرگیجه، تهوع، انقباض عضلات، تشنج و حرکات غیرارادی مانند تکان‌های ناگهانی چشم و عضلات بدن می‌شوند. در این میان کودکان، سالمندان، زنان باردار، مبتلایان به صرع و سکته بیشتر در معرض خطر هستند. به همین دلیل توصیه می‌شود این دسته از افراد بین زمان‌های تماشای تلویزیون سه‌بعدی استراحت‌های کوتاه داشته باشند و از فاصله مناسب به تلویزیون نگاه کنند.

● طرز کار تلویزیون سه‌بعدی

آیا تا به حال فکر کرده‌اید که چرا وقتی به اجسام واقعی نگاه می‌کنیم آنها را سه‌بعدی می‌بینیم ولی تصویر همان اجسام در تلویزیون دوبعدی است؟ تنها تحریک محیطی که باعث ایجاد تصاویر در مغز می‌شود، نور است. وقتی جسمی در دوردست قرار دارد، بازتاب شعاع‌های نوری که از آن به چشم‌های ما می‌رسد، با یکدیگر موازی هستند. ولی وقتی همان جسم نزدیک می‌شود این شعاع‌ها دیگر موازی نیستند. این خطوط از اجسامی که در نزدیکی چشم‌ ما هستند، به‌طور همگرا گسیل می‌شوند و چشم ما برای دیدن آنها باید کمی تغییر حالت دهد. هرچه یک شی‌ء به ما نزدیک‌تر می‌شود، چشم ۲ حرکت طبیعی انجام می‌دهد؛ اول اینکه کره چشم حرکت دورانی به سمت بینی پیدا می‌کند. دوم اینکه خمیدگی چشم تحت فشاری قرار می‌گیرد که در اثر آن شکل آن متناسب با وضعیت می‌شود تا بتواند بر هدف تمرکز کند. این تغییرات توسط مغز کنترل شده و میزان تغییرات آن نیز ثبت می‌شود. همین اطلاعات به مغز کمک می‌کند تا فاصله اجسام تا چشم را تخمین بزند. ایده کلیدی پخش تصاویر سه‌بعدی هم دقیقا از همین عملکرد مغز و چشم گرفته شده است. در تلویزیون سه‌بعدی سعی می‌شود تصاویری ارایه شود که برای هر چشم در محل متفاوتی قرار داشته باشد تا مغز آنها را به صورت غیرمسطح و عمق‌دار تشخیص دهد. برای این منظور از عینک‌های مخصوصی استفاده می‌شود.

● سردرد و سرگیجه

طبق تحقیقی که اخیرا در هلث‌دی منتشر شده برای آنکه بفهمید چشمان سالمی دارید یا نه، کافی است یک فیلم سه‌بعدی تماشا کنید. اگر با تماشای فیلم سرتان گیج رفت، یعنی چشمانتان هنوز سالم است.

در فیلم‌های سه‌بعدی برای ایجاد تصاویر با عمق متفاوت از عینک‌های مخصوص کمک می‌گیرند که هریک تصویری متفاوت برای هر چشم پخش می‌کند.

تمرکز هر چشم روی این تصاویر متفاوت به این معنی است که میزان تقعر و نقطه تمرکز هر چشم با دیگری نمی‌خواند و در نتیجه مغز در تحلیل ثبت اطلاعات سردرگم می‌شود. همین امر علت سردرد و سرگیجه است. از سوی دیگر برخلاف حالت طبیعی با نزدیک شدن یک شیء به پرده سینما و تلویزیون، چشم به جای دو حالت طبیعی توضیح داده شده تنها حالت اول یعنی بازگشت کره چشم به سمت داخل را اجرا می‌کند و این امر سبب یک لحظه تاری موقت می‌شود.

● عوارض تلویزیون‌های سه‌بعدی برای تماشاچی

هرچه فاصله ۲ دوربین حین فیلم‌برداری یک فیلم سه‌بعدی از هم دورتر باشد، عمق و ژرفای فیلم نهایی بیشتر و در نتیجه فیلم موفقیت‌آمیزتر خواهد بود. این موضوع اگرچه به نفع کارگردان است اما هرچه فاصله ۲ دوربین از هم بیشتر باشد، به هم پیوند دادن ۲ نما برای تماشاچی سخت‌تر است. محققان می‌گویند دلیل اصلی درد و خستگی چشم در تماشاچیان فیلم‌های سه‌بعدی این است که بیننده ۲ تصویر مبهم با فرکانس بالای ۱۰۰ تا ۲۰۰ هرتز یکی برای چشم راست و یکی برای چشم چپ را دریافت می‌کند. این تصویرها به شکل متناوب برای چشم راست و چپ ارسال می‌شود و چشم‌ها باید مرتبا خود را با تنوع تصاویر وفق دهند. این در حالی است که مغز آنها را به صورت پیاپی جمع‌آوری کرده و سعی می‌کند یک تصویر واحد تعریف کند. این تضاد در کار مغز و چشم است که سبب خستگی و استرس چشم و مغز می‌شود. متخصصان معتقدند تماشای طولانی‌مدت و ناصحیح این نوع فیلم‌ها می‌تواند نه تنها سبب خستگی چشم، بلکه در طولانی‌مدت سبب مشکلات دید شود. تماشای این‌گونه فیلم‌ها در کودکانی که بینایی‌شان در حال تکامل است هم می‌تواند مشکل‌ساز باشد.

● چه بایدکرد؟

اگر می‌خواهید فیلم سه‌بعدی تماشا کنید، در درجه اول باید فاصله مناسب تا تلویزیون را رعایت و اتاق را تاریک کنید. برای طولانی‌مدت نیز نباید پای برنامه‌ تلویزیونی بنشینید و باید هرازگاهی چند دقیقه به خود استراحت بدهید.

محمدرضا علیزاده