مردن با طعم گرما

چرا و چگونه اتفاق می افتد

ابتدا بهتر است درباره علایم گرمازدگی در افراد صحبت کنیم. گرمازدگی با این نشانه ها آغاز می شود؛ فرد عرق می‌کند و با این تعریق مقداری از مایعات، پتاسیم و سدیم بدن دفع می‌شود و شخص احساس ضعف عمومی، بی‌حالی و سرگیجه می‌کند...

ابتدا بهتر است درباره علایم گرمازدگی در افراد صحبت کنیم. گرمازدگی با این نشانه ها آغاز می شود؛ فرد عرق می‌کند و با این تعریق مقداری از مایعات، پتاسیم و سدیم بدن دفع می‌شود و شخص احساس ضعف عمومی، بی‌حالی و سرگیجه می‌کند. پس از مدتی اگر هنوز در معرض گرما و دچار تعریق باشد، کم‌کم دهان، پوست و حتی اشک چشم هم خشک می‌شود و بی‌حالی تشدید خواهد شد. ادامه این روند در نهایت بیهوشی را در پی خواهد داشت و باید او را به بیمارستان یا درمانگاه رساند در غیر این صورت حتی ممکن است باعث مرگ بیمار شود.

چون خون به اندام‌های مهمی مانند مغز، کبد، قلب و کلیه نمی‌رسد و مقدار زیادی آب از بدن دفع می‌شود که باعث مرگ خواهد شد. مرگ در اثر گرمازدگی در کشورهایی مانند عربستان دقیقا به همین دلیل زیاد دیده می‌شود.

● چرا برخی افراد بیشتر گرمازده می‌شوند؟

مرکز کنترل و تنظیم درجه حرارت در مغز است و اگر درجه حرارت محیط بالا رود، باعث می‌شود کولر بدن که همان تعریق است، راه بیفتد. وقتی کسی عرق می‌کند، به محض اینکه باد به او می‌خورد، خنک می‌شود ولی اگر درجه حرارت بسیار بالا رود، کنترل مرکز حرارت بدن هم نمی‌تواند موثر باشد بنابراین حرارت بدن بالا می‌رود و تمام فیزیولوژی بدن تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد. از طرفی بعضی افراد در برابر گرما مقاومت دارند و برخی نه؛ مثلا کودکان، سالمندان، افراد بیمار و... این افراد نباید در هوای گرم از خانه بیرون بروند و اگر مجبورند این کار را انجام دهند، باید لباسی روشن، کلاه و عینک استفاده کنند و بین فعالیت در هوای گرم، مدتی استراحت کنند و دوباره به کار خود ادامه دهند.

● چه گروه سنی‌ای بیشتر دچار گرمازدگی می‌شوند؟ چرا؟

بیماران، افراد مسن ۶۰ سال به بالا، کودکان و نوجوانان به گرما بسیار حساس هستند و بیشتر در معرض خطر گرمازدگی‌اند، چون رگ‌های بدن شان حالت ارتجاعی کمتری دارد و قدرت دفاعی بدن شان کم است. مثلا اگر آب بدن یک جوان کم شود، بدن سریع از آب بافت‌ها استفاده می‌کند ولی در یک فرد مسن اتفاق نمی‌افتد و امکان‌پذیر نیست یا اگر کسی بیمار باشد، قدرت دفاعی‌بدنش ضعیف است و نمی‌تواند چنین کاری انجام دهد.

● برای پیشگیری از گرمازدگی چه کنیم؟

کمتر در معرض نورآفتاب قرار بگیرید و اگر به دلیل شغل تان مجبور به انجام کار در هوای گرم هستید، حتما بین کار استراحت کنید.‌ اگر در هوای گرم حس ‌کردید زیاد عرق کرده و بی‌حال شده‌اید، سریع به مکانی خنک بروید و این کار را به تعویق نیندازید؛ چون ممکن است باعث شود بی‌حالی به حدی برسد که دیگر قادر به انجام کاری نباشید و خطر تهدیدتان کند.

● وقتی کسی گرمازده شد، چه کمکی می‌توانیم به او بکنیم؟

اگر فردی دچار گرمازد‌‌گی در مراحل اولیه بود، باید حتما مایعات خنک مصرف و در جایی خنک استراحت کند ولی اگر گرمازدگی آنقدر شدید بود که فرد محیط اطرافش را نمی‌شناخت، باید حتما او را به بیمارستان رساند تا تحت سرم‌تراپی و درمان‌های لازم قرار گیرد.

● گرمازدگی و دیابت

دکتر امیرضیایی

فوق تخصص غدد متابولیسم

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی قزوین

میزان ابتلا به گرمازدگی در مبتلایان به دیابت با دیگران هیچ تفاوتی ندارد، فقط کسانی که دیابتی هستند باید در هوای گرم مراقب باشند و آب بیشتری بنوشند چون اگر دچار گرما‌زدگی شوند، عوارض آن برایشان شدیدتر از افراد عادی خواهد بود؛ زیرا تعریق باعث می‌شود آب بدن کم ‌شود، قندخون بالا برود، خون غلیظ شود و ممکن است لخته به وجود آید و احتمال بروز خطرهایی مثل سکته‌ قلبی- مغزی در آنها بیشتر است. به همین دلیل اگر بیمار مبتلا به دیابت احساس کرد در هوای گرم دچار بی‌حالی، تعریق زیاد و گرمازدگی شده، باید فورا به مکانی خنک برود و آب و مایعات بنوشد تا حرارت بدن کم شود. اگر گرمازدگی شدید باشد، باید حتما وی را به بیمارستان رساند تا سرم به او وصل شود، چون آب بدنش را از دست داده و ممکن است دچار اختلال هوشیاری شده باشد و چنانچه اقدام‌های لازم سریع انجام نشود، امکان بروز خطرهای جدی وجود دارد.

دکتر ایرج خسرونیا

متخصص داخلی و رییس جامعه متخصصان داخلی ایران