چالش های توسعه فناوری اطلاعات در روستاها

یکی از مهم ترین عوامل رشد اقتصادی, ارتباطات از راه دور می باشد افزایش تقاضا برای استفاده از فناوری های نوین نظیر تلفن همراه و اینترنت, حتی در کشورهای فقیر, بیانگر اهمیت این فناوری در توسعه اقتصادی و اجتماعی در جهان امروزی است

یکی از مهم‌ترین عوامل رشد اقتصادی، ارتباطات از راه دور می‌باشد. افزایش تقاضا برای استفاده از فناوری‌های نوین نظیر تلفن همراه و اینترنت، حتی در کشورهای فقیر، بیانگر اهمیت این فناوری در توسعه اقتصادی و اجتماعی در جهان امروزی است.

اختلاف و شکاف دیجیتالی عمیقی بین کشورهای توسعه‌یافته و کشورهای در حال توسعه، وجود دارد. حتی در کشورهای توسعه‌یافته، این اختلاف بین مناطق شهری و روستائی، زیاد است.

در کشورهای در حال توسعه، این شکاف، به مراتب بیشتر می‌شود. این اختلافات ناشی از سطوح مختلف تکنولوژی موجود در این کشورها می‌باشد. عدم وجود بستر مخابراتی مناسب در روستاها، توسعه ICT را با مشکل جدی مواجه ساخته است. از طرفی به خاطر پراکندگی و دوری روستاها از مراکز ISP و هزینه‌های بالای نصب و راه‌اندازی و نگهداری تجهیزات آنها، توسعه این فناوری از طریق بخش خصوصی نیز مقرون به‌صرفه نمی‌باشد.

علاوه بر مشکلات مالی، مشکلات فنی نیز در توسعه ICT روستائی وجود دارد. چه روش‌هائی جهت کاهش هزینه‌های توسعه ICT روستائی وجود دارد؟ و سؤال مهم‌تر این است که چه مرجعی باید ICT روستائی را با این مشکل پیش‌رو، مدیریت کند؟ توسعه این فناوری با چه چالش‌هائی روبه‌رو است؟ جواب تمام این سؤالات در این مقاله روشن می‌شود.

● نقش ICT در توسعه روستائی

فناوری ارتباطات و اطلاعات نقش بسیار مهمی در شکوفائی و ارتقاء روستائیان در زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی دارد. اولین سؤالی که ممکن است در ذهن بعضی افراد خصوصاً مسئولین وجود داشته باشد، این است که برای چه ICT روستائی؟ مردم کم‌درآمد، کشاورزان و دامداران که در روستاها زندگی می‌کنند، چه نیازی به استفاده از تلفن، کامپیوتر و اینترنت دارند؟ ICT چه نقشی در بهبود اقتصاد آنها می‌تواند داشته باشد؟

در حالی‌که توسعه این فناوری در شهرها هنوز در ابتدای راه است، توسعه این تکنولوژی در روستاها چه توجیهی دارد؟ با توجه به اینکه بخش عظیمی از نیروهای مولد جامعه در روستاها زندگی می‌کنند خدمات‌رسانی دولت به این بخش از توزیع عادلانه‌ای برخوردار نمی‌باشد و روستائیان نسبت به شهرنشینان سهم کمتری در برنامه‌های توسعه‌ای دولت دارند. این موضوع یکی از مهم‌ترین دلایل مهاجرت بی‌رویه روستائیان به شهرها جهت دسترسی به امکانات شهری است.

همان‌طور که تلفن در تمام پیشرفت‌های اقتصادی سهیم بود، با داشتن اینترنت و اینترنت مردم در جوامع روستائی، اطلاعات مورد نیاز خود را از شبکه‌های محلی دریافت می‌کنند. مثلاً قیمت محصولات کشاورزی می‌تواند هر روزه در این شبکه‌ها قرار گیرد. کشاورزان به‌دلیل دوری مسافت روستاها و نداشتن اطلاعات کافی و دقیق از قیمت محصولات، دسترنج خود را به قیت ناچیزی، به واسطه‌هائی که از شهر آمده‌اند و تنها از یک موبایل بهره می‌گیرند می‌فروشند. ضرر و زیانی که به‌دلیل نداشتن اطلاعات بازار به کل کشاورزان یک کشور در سال وارد می‌شود، رقم قابل‌توجهی است.

از دیگر موارد می‌توان به برنامه‌های ترویجی وزارت جهاد کشاورزی اشاره کرد، که در صورت بهره‌گیری از تکنولوژی ICT می‌تواند سریع‌تر و با بازدهی بیشتری به کشاورزان و روستائیان منتقل گردد. همچنین شرکت‌های تعاونی روستائی که خود روستائیان سهامدار آن هستند، می‌توانند با بهره‌گیری از ICT روستائی سرویس‌دهی بهتر و بیشتری برای روستائیان داشته باشند، می‌توانند به‌عنوان یک مرجع حمایت‌کننده و سرمایه‌گذار توسعه فناوری روستائی عمل کنند.

فناوری اطلاعات و ارتباطات در توسعه روستاها از جنبه‌های اجتماعی و فرهنگی نیز قابل بحث است. با ایجاد آموزش از راه دور در سطوح مختلف تحصیلی می‌توان مشکلات آموزشی روستائیان را حل کرد. در درازمدت با فراهم شدن تحصیلات دانشگاهی مجازی و انتقال شعب دانشگاه پیام نور در روستاها، سطح تحصیلات عالی روستائیان، بالا رفته و نیروهای متخصص مورد نیاز روستاها از میان نخبگان روستائی تربیت شده و فرصت‌های شغلی در زمینه‌های مختلف برای روستائیان فراهم می‌شود و به تبع آن معضلاتی نظیر سیل مهاجرت روستائیان، بیکاری و نظایر آن در روستاها ریشه‌کن می‌گردد.

از لحاظ بهداشتی نیز اینترنت نقش به‌سزائی در آگاهی و آموزش روستائیان ایفاء می‌کند. به‌عنوان مثال در بیماری سندرم شدید تنفسی موسوم به سارس در چین در سال گذشته اولین منبع اطلاع‌رسانی و پیشگیری، شبکه‌های محلی و اینترنت بودند. با ایجاد کلینیک‌های ONLINE توسط شبکه‌های بهداشتی و دامپزشکی روستائی، می‌توان سطح آگاهی‌های بهداشتی را در جوامع روستائی بالا برد.

چالش‌های توسعه ICT در روستاها

برای تبدیل یک جامعه سنتی به یک جامعه مدرن مشکلات زیادی وجود دارد. با ورود یک فناوری جدید در یک جامعه کوچک روستائی، تغییرات و دگرگونی‌های زیادی در آن جامعه به‌وجود می‌آید. در صورتی‌که مردم آن جامعه این فناوری جدید را برای خود مفید ندانند، یا احساس کنند که با فرهنگ و هویت روستائی و ارزش‌های ملی و مذهبی آنها منافات دارد، در برابر ورود این فناوری مقاومت می‌کنند.

در توسعه فناوری ارتباطات و اطلاعات در روستاها نیز اولین قدم فرهنگ‌سازی و آگاهی دادن به روستائیان در جهت پذیرش و استقبال آنها از این فناوری نوین می‌باشد. برای رسیدن به این هدف، آموزش‌های عمومی از طریق رسانه‌ها و تشریح مزایای استفاده از این فناوری تأثیر آن در بهبود زندگی روزمره روستائیان، نقش مهمی دارد. همچنین دستگاه‌های دولتی چون وزارت جهاد کشاورزی و آموزش و پرورش که ارتباط بیشتری با بخش روستائی دارند، در پیشبرد این اهداف مؤثرتر می‌باشند.

عموماً هر فناوری جدیدی که در جهت پیشرفت و رفاه جوامع به‌وجود می‌آید، از مرز شهرها فراتر نمی‌رود و معمولاً برای روستاها در برنامه‌های توسعه‌ای سهم کمتری اختصاص می‌دهند.

فقدان سیاست کلی در جهت توسعه فناوری اطلاعات در روستاها به‌عنوان بخش عظیمی از نیروهای مولد جامعه و نبودن بستر مخابراتی مناسب جهت تبادل اطلاعات در روستاها از مهم‌ترین چالش‌های توسعه این فناوری در روستاها می‌باشد در صورتی‌که برنامه منسجمی از سوی برنامه‌ریزان کشور در جهت بسترسازی توسعه فناوری اطلاعات رد روستاها صورت نگیرد در کوتاه‌مدت تحقق دولت الکترونیکی که بخش روستائی نیز یکی از اجزاء آن است، میسر نخواهد شد.

---