امام جعفر صادق ع

مردی میانه بالا , سفید روی , پیچیده موی و پیوسته صورتشان چون آفتاب می درخشید در جوانی موهای سرشان سیاه و در پیری سفیدی موی سرشان بر وقار و هیبتشان افزوده بود

● مشخصات حضرت

▪ اسم : جعفر

▪ لقبها : صادق- مصدق - محقق - کاشف الحقایق - فاضل - طاهر - قائم - منجی - صابر

▪ كنیه : ابوعبدالله - ابواسماعیل - ابوموسی

▪ نام پدر : حضرت امام محمد باقر ( علیه السلام )

▪ نام مادر : فاطمه ( ام فروه ) دختر قاسم بن محمد بن ابی بكر

▪ زمان تولد : هفدهم ربیع الاول سال ۸۳ هجری

در روز جمعه یا دوشنبه ( بنا بر اختلاف ) در هنگام طلوع فجر مصادف با میلاد حضرت رسول . بعضی ولادت ایشان را روز سه شنبه هفتم رمضان و سال ولادت ایشان را نیز برخی سال ۸۰ هجری ذكر كرده اند . ( ۱ )

▪ محل تولد : مدینه منوره

▪ عمر شریفش : ۶۵ سال

▪ مدت امامت : ۳۴ سال

▪ زمان رحلت ( شهادت ) : ۲۵ شوال سال ۱۴۸ هجری درباره زمان شهادت نیز گروهی ماه شوال و دسته ای دیگر ۲۵ رجب را بیان كردند . ( ۲ )

▪ قاتل : منصور دوانیقی بوسیله زهر

▪ محل دفن : قبرستان بقیع

▪ زنان معروف حضرت : حمیده دختر صاعد مغربی ، فاطمه دختر حسین بن علی بن الحسین بن علی بن أبی طالب( علیهم السلام )

▪ فرزندان پسر : موسی ( علیه السلام ) - اسماعیل - عبدالله - افطح - اسحاق - محمد - عباس - علی

▪ فرزندان دختر : ام فروه - فاطمه - اسما كه اسماعیل ، عبدالله وام فروه مادرشان فاطمه دختر حسین بن علی بن حسین ( علیهما السلام )( نوه امام سجاد ) است . وامام موسی كاظم (علیه السلام) ، اسحاق و محمد كه مادرشان حمیده خاتون می باشد . وعباس ، علی ، اسماء و فاطمه كه هر یك از مادری به دنیا آمده اند .

▪ نقش روی انگشتر حضرت : ما شاء الله لا قوهٔ إلا بالله ، أستغفرالله .

▪ اصحاب معروف امام صادق (علیه السلام) : ابان بن تغلب - اسحاق بن عمار- برید - صفوان بن مهران - ابوحمزه ثمالی – حریر بن عبدالله سجستانی زراره بن اعین شیبانی - عبدالله بن ابی یعفور-عمران بن عبدالله اشعری قمی .

▪ روز زیارت ایشان : روزهای سه شنبه می باشد .

▪ رخسار حضرت : بیشتر شمایل آن حضرت مثل پدرشان امام باقر (علیه السلام) بود . جز آنكه كمی لاغرتر و بلند تر بودند .

مردی میانه بالا ، سفید روی ، پیچیده موی و پیوسته صورتشان چون آفتاب می درخشید . در جوانی موهای سرشان سیاه و در پیری سفیدی موی سرشان بر وقار و هیبتشان افزوده بود . بینی اش كشیده و وسط آن اندكی برآمده بود وبر گونه راستش خال سیاه رنگی داشت .

ریش مبارك آن جناب نه زیاد پرپشت و نه زیاد كم پشت بود . دندانهایش درشت و سفید بود ومیان دو دندان پیشین آن گرامی فاصله وجود داشت . بسیار لبخند می زد و چون نام پیامبر برده می شد رنگ از رخسارش تغییر می كرد .

● گوشه ای از حیات امام صادق ( علیه السلام )

پدرش ۲۶ ساله بود كه او زاده شد . دوازده تا ۱۵ سال بنابر اختلاف از عمر شریفش را درکنار جدش امام سجاد ( علیه السلام ) و نوزده سال را در كنار پدرش امام باقر ( علیه السلام ) گذراند .

پیامبر اكرم ( ص ) در خصوص انتخاب نام و لقب امام ششم فرموده است: وقتی كه فرزندم جعفر متولد شد نام اورا صادق بگذارید زیرا فرزند پنجمش جعفراست وادعای امامت می كند و او در نظر خداوند جعفر كذاب است .

ابن بابویه و قطب راوندی روایت كرده اند : كه از حضرت امام زین العابدین (علیه السلام) پرسیدند كه امام بعد از تو كیست ؟

فرمود : محمد باقر شكافنده علوم است . پرسیدند كه : بعد از اوامام كه خواهد بود ؟ گفت : جعفر كه نام اونزد اهل آسمانها صادق است.امام ششم شیعیان و رئیس مذهب تشیع درسال ۱۱۴ هجری قمری در سن ۳۱ سالگی به امامت رسید و ردای ولایت بردوش گرفت.

دوران امامت آن امام ۳۴ سال بوده كه با اواخر حكومت امویان واوایل حكومت عباسیان مصادف می باشد .

كه حدود هجده سال آن ( ۱۳۲-۱۱۴ ) همزمان با حكومت امویان و شانزده سال آن ( ۱۴۸-۱۳۲ هٔ ) همزمان با حكومت عباسیان بود .

آن حضرت با پنج تن از خلفای بنی امیه - هشام بن عبدالملی ( ۱۲۵-۱۰۵ ه. ق ) ، ولید بن یزید بن عبدالملی ( ۱۲۶-۱۲۵ ه. ق ) ، یزید بن ولید بن عبدالملی ( ۱۲۶ ه. ق ) ، ابراهیم بن ولید (۱۲۶ ه. ق"( به مدت ۷۰ روز )) و مروان بن محمد ملقب به حمار ( ۱۳۲-۱۲۶ ه.ق ) و دو تن از خلفای بنی عباس ابوالعباس ( عبدالله بن محمد ) معروف به سفاح ( ۱۳۲- ۱۳۶ ( ۱۳۷ ) ه. ق ) و ابوجعفر معروف به منصور دوانیقی ( ۱۵۸-۱۳۶ ( ۱۳۷ ) ه. ق ) معاصر بود .

در یك دسته بندی ، زندگانی امام جعفر صادق ( علیه السلام ) می توان به سه دسته كلی تقسیم نمود :

۱) زندگانی امام در دوره امام سجاد و امام باقر ( علیهما السلام ) كه تقریبا نیمی از مر حضرت را به خود اختصاص می دهد . در این دوره ( ۸۳-۱۱۴ ) امام صادق ( علیه السلام ) از علم و تقوی و كمال و فضیلت آنان در حد كافی بهره مند شد .

۲) قسمت دوم زندگی امام جعفر صادق( علیه السلام ) ازسال ۱۱۴ هجری تا ۱۴۰ هجری می باشد . دراین دوره امام از فرصت مناسبی كه بوجود آمده ، استفاده نمود و مكتب جعفری را به تكامل رساند . در این مدت ، ۴۰۰۰ دانشمند تحویل جامعه داد و علوم و فنون بسیاری را كه جامعه آن روز تشنه آن بود ، به جامعه اسلامی ارزانی داشت .

۳) هشت سال آخرامام( علیه السلام ) قسمت سوم زندگی امام را تشكیل می دهد . دراین دوره ، امام بسیار تحت فشار و اختناق حكومت منصور عباسی قرار داشت . در این دوره امام دائما تحت نظر بود و مكتب جعفری عملا تعطیل گردید عصر امام صادق ( علیه السلام )

عصر امام صادق( علیه السلام ) یكی از طوفانیترین ادوارتاریخ اسلام است كه ازیك سواغتشاشها و انقلابهای پیاپی گروههای مختلف ، بویژه از طرف خونخواهان امام حسین (علیه السلام ) رخ میداد ، كه انقلاب ابو سلمه در كوفه و ابو مسلم در خراسان و ایران از مهمترین آنها بوده است .

و از دیگر سو عصر برخورد مكتبها و ایدهئولوژیها و عصر تضاد افكار فلسفی و كلامی مختلف بود كه از برخورد امت اسلام با مردم كشورهای فتح شده و نیز روابط مراكز اسلامی با دنیای خارج ، به وجود آمده و در مسلمانان نیز شور و هیجانی برای فهمیدن وپژوهش پدید آورده بود .

عصری كه كوچكترین كم كاری یا عدم بیداری و تحرك پاسدار راستین اسلام یعنی امام ( علیه السلام ) ، موجب نابودی دین و پوسیدگی تعلیمات حیاتبخش اسلام ، هم از درون و هم از بیرون میشد .

زمان امام صادق(علیه السلام) ، زمان تزلزل حكومت بنی امیه و فزونی قدرت بنی عباس بود واین دوگروه مدتی درحال كشمكش و مبارزه با یكدیگر بودند .

از زمان هشام بن عبدالملی ، تبلیغات و مبارزات سیاسی عباسیان آغاز گردید و در سال ۱۲۹ وارد مرحله مبارزه مسلحانه و عملیات نظامی گردید و سرانجام در سال ۱۳۲ به پیروزی رسید . بنی امیه در این مدت ، گرفتار مشكلات سیاسی فراوانی بودند ، لذا فرصت فشار و اختناق نسبت به شیعیان را نداشتند .

عباسیان نیز چون از دستیابی به قدرت در پوشش شعار طرفداری از خاندان پیامبرو گرفتن انتقام خون آنان عمل می كردند ، فشاری از طرف آنان مطرح نبود . از اینرو این دوران ، دوران آرامش و آزادی نسبی امام صادق ( علیه السلام ) و شیعیان بود و آن حضرت از این فرصت استفاده كرده و تلاش فرهنگی وسیعی را آغاز كرد .

پیشوای ششم در چنین دورانی به فكر نجات افكار توده مسلمان ازالحاد وبدبینی وكفر و نیز مانع انحراف اصول و معارف اسلامی از مسیر راستین بود ، و از توجیهات غلط و وارونه دستورات دین كه به وسیله خلفای وقت صورت می گرفت جلوگیری می كرد .

اینجا بود كه امام( علیه السلام ) دشواری فراوان در پیش ومسئولیت عظیم بر دوش داشت . امام صادق ( علیه السلام ) در ظلمت بحرانها و آشوبها دنیای شیعه را به فروغ تعاعلیم خویش روشنی بخشید و حقیقت اسلام را از آلایش انحرافات وگزند فریبكاران حفظ نمود . او آن قدر فقه و دانش اهل بیت را گسترش داد و زمینه ترویج احكام و بسط كلام شیعی را فراهم ساختكه مذهب شیعه به نام او به عنوان مذهب جعفری شهرت یافت . آن اندازه كه دانشمندان و راویان از دانش امام بهره مند برده واز ایشان حرف و حدیث نقل كرده اند از هیچ یك از دیگرائمه نقل نكرده اند .

لیكن طولی نكشید كه بنی عباس پس از تحكیم پاییهای حكومت و نفوذ خود ، همان شیوه ستم و فشار بنی امیه را پیش گرفتند و حتی از آنان هم گوی سبقت را ربودند .

وضع به حدی ناگوار وشد كه همگی یاران امام ( علیه السلام ) را در معرض خطر مرگ قرار می داد ، چنانچه زبده هایشان جزو لیست سیاه مرگ بودند .

امام صادق ( علیه السلام ) كه همواره مبارزی نستوه و خستگی ناپذیر وانقلابی بنیادی درمیدان فكر و عمل بوده ، كاری كه امام حسین (علیه السلام ) به صورت قیام خونین انجام داد ، وی قیام خود را درلباس تدریس وتأسیس مكتب وانسان سازی انجام داد و جهادی راستین كرد .

رحلت امام را به سبب مسمومیت دانسته اند . از ارتكاب این جنایت را كه منصور درتوان خود نمی دید به جعفر بن سلیمان پسر عموی خویش و والی وقت مدینه محول كرد .

فرزند برومندش امام موسی بن جعفر( علیه السلام ) او را دو جامه سفید مصری كه درآن احرام می بست ودر پیراهنی مه می پوشید ودرعمامه ای كه ازامام زین العابدین(علیه السلام ) به او رسیده بود ، كفن نمود و بر آن نماز خواند واو رادر بقیع در كنار قبر پدربزرگوارش سید الساجدین( علیه السلام ) به خاك سپرد .

● شخصیت علمی امام صادق ( علیه السلام )

در دوره امامت امام صادق ( علیه السلام ) مسلمانان بیش از پیش به علم و دانش روی آوردند و در بیشتر شهرهای قلمرو اسلام بویژه در مدینه ، مكه ، كوفه ، بصره و ... مجالس درس و مناظره های علمی دایر واز رونق خاصی برخوردار گردید .

در این زمان با استفاده از فرصت به دست آمده امام صادق( علیه السلام ) توانست نهضت علمی فرهنگی پدرش امام باقر( علیه السلام ) را ادامه داده و علوم و معارف اهل بیت را بیان كرده در همه جا منتشر كند . سفرهای اجباری و اختیاری امام به عراق و به شهرهای حیره ، هاشمیه و كوفه و برخورد با اربابان دیگر مذاهب فقهی وكلامی نقش بسزایی در معرفی علوم اهل بیت و گسترش آن در جامعه داشت .

در این شهرها گروههای مختلف برای فراگیری دانش نزد آن حضرت می آمدند و از دریای دانش او بهره مند می بردند . برخورد وی با گروههای مختلف مردم سبب شد كه آوازه شهرتش در دانش و بینش دینی ، علم و تقوی ، سخاوت و جود وكرم و ...

در تمام قلمرو اسلام طنین انداز شود و مردم از هر سو برای استفاده از دانش بیكران وی رو سوی كنند . در این دوره علوم و فلسفه ایرانی ، هندی و یونانی به حوزه اسلامی راه یافت و بازار ترجمه علوم گوناگون از زبانهای مختلف به زبان عربی گرم و پررونق گردید .

همچنین مكتبهای كلامی و فرقه مذهبی و فقهی در این عصر پایه گذاری شد .

امام صادق ( علیه السلام ) با تمام جریانهای فكری و عقیدتی آن روز برخورد كرده و موضوع اسلام و تشیع را در برابر آنها روشن ساخته و برتری بینش اسلام تشیعی را ثابت كرده است .

مناظرات امام صادق (علیه السلام) با اربابان دانشهای گوناگون چون پزشكان ، فقیهان ، منجمان ، متكلمان ، صوفیان و... بویژه مناظرات وی با ابوحنیفه مشهور و در منابع شیعه و سنی ثبت است .

شاگردان امام باقر (علیه السلام) پس از درگذشت آن حضرت به گرد شمع وجود امام صادق( علیه السلام ) حلقه زدند .

امام ( علیه السلام ) نیز با جذب شاگردان جدید به تأسیس یك نهضت عظیم فكری و فرهنگی و بالنده مبادرات ورزید ، به گونه ای كه طولی نكشید مسجد نبوی در مدینه منوره و مسجد كوفه در شهر كوفه به دانشگاهی عظیم تبدیل شد . درگیری شدید بین بنی عباس و بنی امیه ، آنان را آن چنان به خود مشغول كرده بود ، كه فرصتی طلایی برای امام صادق ( علیه السلام ) و یارانش به دست آمد .

آن حضرت با استفاده از این فرصت به بازسازی و نوسازی فرهنگ ناب اسلام پرداخت و شیفتگان مكتب حق از اطراف و اكناف ، از بصره ، كوفه ، واسط ، یمن و نقاط مختلف حجاز به مركز اسلام ؛ یعنی مدینه ، سرازیر شدند وچون پروانگی دلباخته به گرد شمع وجود امام صادق ( علیه السلام ) تجمع كردند .

امام صادق ( علیه السلام ) هر یك از شاگردان خود را رشته های كه با ذوق و قریحه او سازگار بود ، تشویق و تعلیم می نمود و در نتیجه ، هر كدام از آنها در یك یا دو رشته از علوم مانند : حدیث ، تفسیر ، فقه و كلام ، تخصص پیدا می كردند .

دردانشگاهی كه امام بوجود آورده بود شاگردان بزرگ و برجسته ای همچون هشام بن حكم- محمد بن مسلم- ابان بن تغلب- هشام بن سالم - مومن الطاق - مفصل بن عمر - جابر بن حیان و... تربیت كرد كه هر یك از آنها شخصیتهای بزرگ علمی و چهره های درخشانی بودند كه خدمات شایانی انجام دادند . به عنوان نمونه هشام بن حكم ۳۱ جلد كتاب و جابر بن حیان بیش از ۲۰۰ جلد در زمینه علوم گوناگون بخصوص رشته های عقلی طبیعی و شیمی كتاب نوشته است و به عنوان بدر علم شیمی مشهور است .

دانشمندان علم حدیث شمار كسانی را كه مورد اعتماد بوده اند - راویان ثقه - و از آن حضرت نقل كرده اند تا چهار هزار نفر را نوشته اند .

شاگردان دانشگاه امام منحصر به شیعیان نبوده بلكه پیروان اهل تسنن نیز از مكتب آن حضرت برخوردار می شدند .

بزرگان اهل سنت چون مالی بن انس ، ابوحنیفه ، سفیان ثوری ، سفیان بن عیینه ، ابن جریح ، روح ابن قاسم و... ریزه خوار خوان دانش بیكران او بودند . ابو حنیفه كه دو سال شاگرد امام بود این دوره را پایه علوم و دانش خود معرفی كرده می گوید : اگر آن دو سال نبود " نعمان " از بین رفته بود .