وصیت نامه ای برای پدران آمریكایی

با نگاهی به ۹ رمان قبلی كورمك مك كارتی كه هركدام جوایز ادبی بسیاری از جمله جایزه «كتاب ملی آمریكا» و جایزه «منتقدان ادبی» این كشور را به خود اختصاص داده, «جاده» را می توان در سبكی تحت عنوان «درام مذهبی» نوعی شاهكار این نویسنده تلقی كرد

با نگاهی به ۹ رمان قبلی كورمك مك كارتی كه هركدام جوایز ادبی بسیاری از جمله جایزه «كتاب ملی آمریكا» و جایزه «منتقدان ادبی» این كشور را به خود اختصاص داده، «جاده» را می توان در سبكی تحت عنوان «درام مذهبی» نوعی شاهكار این نویسنده تلقی كرد.

دربخش ادبیات جایزه پولیتزر ۲۰۰۷ و درشاخه بهترین اثر داستانی، رمان «جاده» نوشته «كورمك مك كارتی» - نویسنده ۷۳ ساله آمریكایی- توانست جایزه پولیترز را به دست آورد. این اولین جایزه پولیتزر برای نویسنده ای است كه بسیاری او را به خاطر رمان های «تمام اسب های زیبا» و «ظهر خونین» وارث سبك ویلیام فاكنر می دانند. این نویسنده پیش از این نیز جایزه انجمن ملی منتقدان كتاب آمریكایی را دریافت كرده است.

«پدر و پسری در سال های جنگ های داخلی آمریكا، سفری به ظاهر بی انتها را به اطراف كشور آغاز می كنند... هیچ قدرت و تلاشی نمی تواند از پراكنده شدن خاكسترهای به جا مانده از جنگ در سرزمینی غارت شده جلوگیری كند. هوا برای شكستن سنگ خارا به اندازه كافی سرد است و آسمان تاریك، دانه های برف را در این تاریكی روی گونه های مردمان و سلاح های زنگ زده شان فرو می ریزد. مقصد پدر وپسر ساحل است. درحالی كه آنجا نمی دانند چه سرنوشتی در انتظارشان است. با لباس هایی مندرس و كهنه همراه با خوراكی كه هیچ اثری در زند ماندن آنهاندارد... و این درحالی است كه غیر از تپانچه ای قدیمی چیزی برای دفاع از خود در مقابل

دار و دسته های غیرقانونی آمریكایی ندارند.»

ده سال از پایان تاریخ گذشته است. در اثر حادثه ای، شهرها ویران شده اند. طبیعت مرده و همه جا را خاكستر پوشانده است. پدر و پسر خردسالش در چنین شرایطی عزم سفر می كنند، با این امید كه خود را از ساحل شرقی به ساحل جنوب غربی آمریكا برسانند. در پاره ای از رمان (ص ۵۱-۵۶) نویسنده به خودكشی همسر مرد و مادر فرزندش می پردازد كه ده سال پیش، پس از به دنیا آمدن تنها فرزند آنان، اتفاق افتاده است. دراین رمان آغاز هر راه، پایان همان راه می تواند بود. تنها مرگ قطعیت دارد و تنها مرگ است كه از یك معنا برخوردار است.

به نوشته میكائیل گاب. ن منتقد آمریكایی نیویورك تایمز «جاده» داستان عمیق جابجایی و سفری پر از خطر را به طرز ماهرانه و حزن انگیزی روایت می كند؛ طوری كه با اغراق قابل ملاحظه ای و آینده ای مبهم و تاریك، همراه با ناامیدی را برای مخاطب به تصویر می كشد و دراین دنیای تاریك، پدر و پسری درجریان سفری به ناكجاآباد، به عشق پنهان نسبت به یكدیگر پی می برند و با داشتن روحیات و دنیاهای متفاوت تا لحظه آخر عاشق هم می مانند.

جاده اگر چه در فضایی وحشتناك و پر از تنش اتفاق می افتد كه اتفاقات اطراف چیزی جز خون و ویرانه به جای نمی گذارد، ولی در كنار نقل حوادث خونین و غیرانسانی در بطن داستان، خود را بر پایه میل به روایت داستان و چگونگی زنده ماندن و زندگی دونفر درمیان ویرانه ها قرار می دهد. در حقیقت جاده را با داستان های خونین و حادثه های پی درپی اش، اگرچه در برهه ای از زمان بتوان در زمره آثار داستانی- حادثه ای قرار داد؛ ولی با توجه به آثار قبلی مك كارتی، اثر جدید این نویسنده را شاید بتوان در دنبال كارهای ناتورالیستی (طبیعت گرایی) نویسنده بزرگی چون جك لندن و حتی سبك داستان های رابینسون كروزوئه جای داد.

در اصل مك كارتی به طور ماهرانه ای جنگ و خون را در طبیعت و روابط خالص انسانی آمیخته و اثری شگفت انگیز پدید آورده است. استقامت انسان و سرسختی طبیعت در داستان مك كارتی با لطافت به یكدیگر گره می خورد و داستانی مانند جاده را پدید می آورد. درجاده، مك كارتی مجبور است به طور صادقانه ای در نقش یك استاد تاریخ، سنت دیرینه خشونت و میل به خونریزی در نزد آمریكایی ها را برای روایت داستانش به تصویر بكشد و وقتی داستان عشق و حماسه پسری شجاع و پدری دلسوز و فداكار را نقل می كند، سعی كند در میان جنگ های ترس و وحشت آنگلوساكسون ها، حوادث یونان باستان را در اذهان مخاطب تداعی كند. و البته از سویی از آینده ای گنگ و تاریك هشدار دهد و ازطرف دیگر داستان فداكاری پدر و شجاعت پسر را با روایت هایی مثل ادیسه و آشیل تروا، مقایسه كند تا هم از خونسردی گروهی از جامعه درمقابل معضلات اجتماعی شكایت كرده باشد و هم بتواند زمینه ای برای جریان سازی اخلاقی در جامعه فاسد آمریكایی فراهم كند.

جاده در حقیقت وصیت نامه ای برای پدران و مادران آمریكایی وهشداری جدی برای توجه به آینده و سرنوشت فرزندانشان است. مك كارتی با زبان تشبیه و استعاره، جایی كه احساس گناه پدر و حزن و اندوه او را به خاطر ترك پسرش در خرابه های دنیایی مكار و بی رحم، پررنگ جلوه می دهد، سعی دارد جاده را به جایی غیر از ناكجاآباد سوق دهد؛ تا هم از عقده های درونی خود كاسته باشد و هم بتواند آموزه های اخلاقی درك شده توسط شخص خود را درقالب داستانش به مخاطب انتقال دهد.

البته استعمال سبك مذهبی شبیه همان گونه كه در كتاب های مكاشفه عهد عتیق یوحنا، مشاهده می كنیم؛ در مورد كتاب بدون شك زیبایی مثل جاده، كمی سخت به نظر می رسد، ولی این مطلب چیزی از مهارت مك كارتی در استفاده از فرهنگ لغات كتاب های مقدس كم نمی كند. نویسنده به راحتی خود را در نقش نقاشی ماهر قرار داده است و تمام احساساتی كه باید، به مخاطب منتقل می كند. به طور حتم، مك كارتی در نوشتن این اثر به سطحی بالاتر از احساس پنج گانه، دست یافته است و حاصل این سطح، جاده ای كویری شده است كه حتی درون سردترین قلب ها را گرم خواهدكرد.

عشق میان پدر و پسر یكی از عمیق ترین روابط بشری است كه مك كارتی به خوبی آن را از درون انسان به روی كاغذ آورده است.

«جاده» كتابی مدافع احساسات بشری درمقابل هرچیزی است كه شبیه سنگ های سیاه و سخت و وحشت و اندوه است. اگرچه در جامعه امروز آمریكایی، فاجعه به هیچ وجه آنقدر كه در «جاده» واقعی، جسمانی و ملموس جلوه می نماید، بروز نمی یابد. دراین مسیر، مك كارتی خود را به عنوان آخرین بازمانده نسل فریادهای در گلو مانده دنیایی پر از سكوت، معرفی می كند؛ كه اگرچه از سبكی تقریبا مدرن بهره گرفته است ولی به طور حتم، ادبیات نوشته های او با آثار نسل گذشته ادبیات آمریكا، یعنی همینگوی و فاكنر مقایسه می شود. مك كارتی نیز مانند این بزرگان در نوشته هایش با حفظ سطح ادبی لغات، بدون تغییر مسیر ذرات و جزئیات داستان، هدفی بالاتر را دنبال می كند.

«استیو اریكسون» تحلیل گر «لس آنجلس تایمز» معتقد است: جاده را باید یكی از بهترین و شاید پرتحرك ترین و احتمالا شخصی ترین رمان و یا داستان زندگی مك كارتی برشمرد. لحظه به لحظه داستان «جاده» مملو از معماهایی است كه همانقدر كه در نظر یك فرد معمولی، سطحی و پیش پاافتاده می نماید، به همان اندازه نیز حداقل در جامعه كنونی آمریكا ناگفته مانده است. جاده به قدری دو پهلو و ماهرانه روایت شده كه به راحتی شخصیت پدر و پسر را در حوادث مختلف در دو سوی مرزی از واقعیت و خیال قرار می دهد؛ كه نویسنده گاهی آنها را مرموز و گاهی واقعی و معمولی نشان می دهد.

میكا ئیل گاب .ن

---