سرطان هم موروثی می​شود

سرطان بیماری ای است که در نتیجه تقسیم و تکثیر غیرعادی سلول های بدن ایجاد می شود و از تجمع این سلول ها توده ای تشکیل می شود که به رشد غیرعادی خود ادامه داده, بافت های سالم بدن را نیز هدف قرار می دهد و از بین می برد

سرطان بیماری‌ای است که در نتیجه تقسیم و تکثیر غیرعادی سلول‌های بدن ایجاد می‌شود و از تجمع این سلول‌ها توده‌ای تشکیل می‌شود که به رشد غیرعادی خود ادامه داده، بافت‌های سالم بدن را نیز هدف قرار می‌دهد و از بین می‌برد.

سلول های سرطانی برخلاف سلول های عادی دیگر قادر به رشد و تقسیم سلولی نخواهند بود. البته علت تغییر رفتار سلول های سرطانی مشخص نیست، اما متخصصان بر این باورند که عوامل ژنتیک یا عوامل دیگری مانند ویروس ها و مواد سرطان زا می تواند در ایجاد چنین تغییراتی در بدن نقش بسیار مهمی داشته باشد.

بیشتر سرطان ها ارثی است و در ایجاد اختلال در یک یا چند ژن ریشه دارد. سرطان پستان نیز از جمله بیماری های سرطانی است که زمینه وراثتی دارد. بر این اساس اگر پدر و مادر فردی ژن معیوب این بیماری را داشته باشد فرد ناقل این بیماری محسوب می شود. بنابراین در ۵۰ تا ۸۰ درصد موارد این احتمال وجود دارد که او نیز در طول زندگی به این سرطان مبتلا شود. خوشبختانه امروز برنامه های متعددی وجود دارد که می تواند در شناسایی افراد ناقل و پیشگیری از ابتلا به بیماری تاثیرگذار باشد. به همین علت، سرطان پستان یکی از پیشگیرانه ترین سرطان های توارثی شناخته شده است.

سبک زندگی، سرطان های توارثی را تشدید می کند

با توجه به اهمیت این موضوع، محققان و متخصصان پژوهشکده سرطان پستان جهاد دانشگاهی تصمیم گرفته اند با هدف ارائه آخرین دستاوردهای پژوهشی و تحقیقاتی از خبرگان و اندیشمندان این حوزه از سراسر دنیا دعوت کنند در جلساتی که روش های مختلف پیشگیری از بیماری های سرطانی مختلف را مورد بررسی قرار می دهد، حضور پیدا کرده و نتایج آخرین بررسی ها در کشورهای مختلف را ارائه کنند. نخستین نشست از این مجموعه نشست ها با عنوان سرطان های توارثی با سخنرانی پروفسور Hans Vasen از دانشگاه Leiden هلند در تالار لاله بیمارستان امام خمینی تهران برگزار شد. در این همایش پروفسور هنس واسن، مدیر پزشکی سازمان سرطان های توارثی هلند ـ که در زمینه غربالگری سرطان های توارثی تخصص دارد ـ با تاکید بر اثرگذار بودن سبک زندگی بر سرطان های توارثی یادآور شد: بهترین راه پیشگیری از سرطان های توارثی غربالگری و تاکید بیشتر بر خانواده هایی است که احتمال ابتلا به این بیماری در آنها بیشتر است.

این متخصص با اشاره به شیوع بیماری های سرطانی در ایران گفت: در پیشگیری از سرطانی هایی که ریشه وراثتی دارد در نخستین قدم می توان بر تغذیه مناسب تاکید کرد. در اقدامات بعدی سبک زندگی افراد و داشتن فعالیت فیزیکی می تواند عامل پیشگیری کننده مهمی به شمار آید. استعمال دخانیات و نوشیدنی های الکلی از عواملی است که می تواند در افزایش احتمال ابتلا به سرطان های توارثی تاثیرگذار باشد. بنابراین توصیه می شود افرادی که در خانواده آنها سابقه ابتلا به سرطان ها و بویژه سرطان های توارثی وجود دارد، تحت غربالگری قرار گیرند تا بر اساس راهکارهای لازم، چگونگی پیشگیری یا به تعویق انداختن بیماری در این گروه از افراد مورد توجه قرار گیرد. هرچه تعداد افراد مبتلا به سرطان در میان اقوام و بستگان فردی بیشتر باشد، ضرورت پیشگیری از ابتلا به این بیماری در دیگر اعضای خانواده و بستگان بیشتر خواهد بود.

پروفسور هنس واسن، با اشاره به نتایج به دست آمده از تحقیقات انجام شده روی تعدادی از خانواده ها در کشور هلند افزود: بهترین راه پیشگیری از سرطان های توارثی پیشگیری اولیه است. سرطان پستان، معده و روده بزرگ از شایع ترین سرطان های توارثی است و سرطان پستان در مقایسه با دیگر سرطان های توارثی در سطح دنیا شیوع بیشتری دارد. هدف اصل ما شناسایی افراد مستعد ابتلا به سرطان و پیشگیری از ابتلا به بیماری در مراحل اولیه است. گرچه در سرطان های توارثی ژنتیک حرف اول را می زند، اما سبک زندگی چندان بی تاثیر نیست. بنابراین می توان از تغییر در سبک زندگی به عنوان یک ابزار پیشگیرانه استفاده کرد.

غربالگری، بهترین روش پیشگیری

سرطان های ارثی نه تنها در کشور ما، بلکه در همه دنیا موضوع مهمی است. وقتی در خانواده ای شیوع سرطان زیاد می شود، این اتفاق اطرافیان و پزشک را دچار شک و تردید می کند که ممکن است این سرطان منشأ ارثی داشته باشد. دکتر لیلا فرهمند، سرپرست گروه ژنتیک پژوهشکده سرطان پستان در حاشیه این همایش با تاکید بر ضرورت ریشه یابی سرطان های توارثی گفت: در گذشته وقتی می دیدند در خانواده ای چند نفر به یک بیماری مبتلا شده اند، نخستین چیزی که به ذهن می رسید این بود که ممکن است این بیماری ارثی باشد. آنچه در دنیای امروز مطرح شده و مورد توجه قرار گرفته، این است که پیش از این که سرطان های ارثی به نسل های بعدی منتقل شود، باید بتوانیم آن را تشخیص دهیم و از ایجاد آن جلوگیری کنیم. در جستجو برای تعیین عوامل موثر بر ابتلا به سرطان پستان ژن هایی موسوم به BRCA۱ و BRCA۲ شناسایی شده که در بروز سرطان پستان نقش مهمی دارند. بر اساس دستور العمل ارائه شده وقتی در خانواده ای احتمال بروز موتاسیون یا جهش ژنتیک در این دو ژن مطرح می شود، افراد خانواده برای بررسی و شناسایی افرادی که حامل این جهش های ژنی باشند، به مراکز مشاوره ژنتیک و مراکزی که در کنترل بروز سرطان ها همکاری می کنند، ارجاع داده می شوند.

به گفته فرهمند، این افراد در نخستین قدم باید به مشاوره ژنتیک مراجعه کنند تا بررسی لازم روی آنها انجام گیرد و در صورت نیاز آزمایش های ژنتیک نیز انجام شود. در آخرین مرحله مجموعه دستور العمل هایی در نظر گرفته می شود تا بروز سرطان در این فرد کنترل شود. در حقیقت در این افراد جهش ژنتیک ایجاد شده و این راهکارها با هدف جلوگیری از بروز سرطان مورد توجه قرار می گیرد. به این ترتیب احتمال بروز سرطان در افراد بررسی و تصمیم گرفته می شود از چه روش های پیشگیرانه ای استفاده شود.

این امکان در پژوهشکده سرطان پستان جهاد دانشگاهی وجود دارد و افرادی که پزشک پس از بررسی شجره نامه آنها به این نتیجه برسد که احتمال ابتلا به سرطان های توارثی وجود دارد، تحت آزمایش های ژنتیکی قرار می گیرند و در نهایت، دستور العملی به عنوان روش پیشگیرانه پیشنهاد می شود. فرهمند با اشاره به سرطان پستان به عنوان شایع ترین سرطان توارثی در سطح دنیا گفت: در ایران این سرطان شایع ترین سرطان در بین خانم هاست و به همین دلیل ضرورت دارد خانواده ها یی که در آنها سابقه ابتلا به این بیماری وجود دارد، تحت بررسی قرار گیرند تا در صورت نیاز و به پیشنهاد پزشک، مراحل بعدی را پشت سرگذارند. مشاوره ژنتیک در این فرآیند یک مرحله تخصصی است. این متخصص با توجه با سابقه خانوادگی فرد احتمالاتی را پیش بینی می کند و ادامه کار به دیگر متخصصان ارجاع داده می شود. اگر خانمی قبل از چهل سالگی به سرطان پستان مبتلا شده باشد، به دخترهای خانواده پیشنهاد می شود از نظر ژنتیک مورد بررسی قرار گیرند تا احتمال بروز سرطان در آنها پیگیری شود. اگر در خانواده ای بررسی لازم انجام شود و با توجه به نتیجه مشاوره، احتمال خطر از ۸۵ درصد بیشتر باشد، ماستکتومی یا برداشتن کامل بافت سینه می تواند اقدام پیشگیرانه مناسبی برای جلوگیری از مواجهه با پیامدهای این بیماری باشد.

وی در پایان یادآور شد: افراد در معرض خطر تا زمانی که به پزشک مراجعه نکنند، قابل شناسایی نخواهند بود و به همین دلیل گفته می شود، غربالگری و مراجعه به مشاور از روش های خوب پیشگیرانه است.

فرانک فراهانی جم