جدال میان معنویت راستین و دروغین

اگر سالها پیش برخی از اندیشمندان غربی دم از عبور از دین و انگارهای فرامادی می زدند امروز تجربه نیز نشان داده است که انفکاک انسان از اسطوره ها موجب از هم پاشیده شدن ساختارهای اجتماعی و قوام آن خواهد شد

اگر سالها پیش برخی از اندیشمندان غربی دم از عبور از دین و انگارهای فرامادی می زدند امروز تجربه نیز نشان داده است که انفکاک انسان از اسطوره ها موجب از هم پاشیده شدن ساختارهای اجتماعی و قوام آن خواهد شد. به عبارت دیگر غربی‌ها امروز به این نقطه رسیده اند که انسان بدون دلبستگی های

فرا‌مادی قادر به ادامه حیات نیست و جدا کردن وی از معنویت به منزله سقوط وی در نگرانی ها ، اضطراب ها و خشونت هاست. از این روست که هم اکنون باز ندای بازگشت به معنویت در غرب پسا مدرن شنیده می شود. البته غرب همچنان معنویت را به معنای اتصال میان بنده و خالق قبول ندارد بلکه از آن به عنوان چسبی برای ساختارهای اجتماعی بهره می برد.

اما به نظر می رسد که در میانه جنگ نرم و غفلت مسئولین فرهنگی شاهد نفوذ معنویت کاذب به کشور هستیم. به عبارت دیگر موج گرایش به عرفان های کاذب و معنویت های تصنعی در کشور ما نیز بازخورد داشته است و این در حالی است که نگاه دین مبین اسلام به عرفان کاملا شاذ ، پرطراوت و فعال است و اساسا این دین به عرفان را در حد کمال به همراه دارد. بسیاری از صاحب نظران معتقدند دین مبین اسلام پاسخی جامع به نیازهای بشر است. یعنی اسلام می تواند به نیازهای انسان مدرنی که در قرن بیست و یکم زندگی می کند پاسخ دهد.اسلام برنامه بسیار جامعی را برای سعادت دنیوی و اخروی هر انسانی ارائه کرده است ونمی توان گفت مثلا این دین برای مسئله معنویت‌انسان‌ها پاسخی ندارد.به نظر یکی از نقاط قوت دین مبین اسلام همین بعد معنوی آن است و اگر ما در این زمینه دچار غفلت شویم آن‌گاه در ساحت های دیگر نیز با مشکل روبه‌رو خواهیم بود.

در دین اسلام انسان به عنوان خلیفه الله معرفی شده است که توانایی دخل و تصرف در همه چیز را دارد.انسان از نگاه اسلام موجودی است که با عبودیت‌می تواند به ربوبیت دست پیدا کند. از امام صادق(ع) نقل شده است: «اَلعُبُودِیَّةُ جَوهَرٌ کُنهُهَا الرُّبُوبِیَّة؛ عبادت کردن جوهری است که ذات آن ربوبیّت است.یعنی اگر فردی به معنای واقعی کلمه مسلمان و مومن شود می تواند پروردگاری کند . شاید هیچ کدام از این عرفان های نو‌ظهور چنین ادعایی را بتوانند مطرح کنند. از سوی دیگر دین مبین اسلام در ساحت معنویت بسیار لذت گراست . ملاقات پروردگار که همانا سعادت آدمی در آن است عین لذت است.قران کریم در سوره انشقاق می فرماید

«یا ایها الانسان انک کادح الی ربک کدحاً فملاقیه »یعنی معنای زنگی انسان ملاقات پروردگار خالق تمام هستی است. این طرز نگاه کردن به زندگی بسیار به انسان امید می دهد و انسان را سراسر شوق و لذت می کند.اما باید دانست دشمنان با درک وضعیت و شاکله مبانی دینی در کشور راهکار تازه ای برای مقابله با انقلاب و یا بهتر بگوییم مبارزه با ارزش های دینی آغازکرده اند و آن دامن زدن به مسئله معنویت بدون شریعت است .البته منبع اصلی این تفکر در غرب است . پس از دوران مدرنیته و پست مدرنیته انسان سعی دارد بار دیگر به سمت دین و معنویت بازگردد و صاحب‌نظران علوم اجتماعی غرب نیز به خوبی به این نکته پی‌برده‌اند اما مسئله اصلی اینجاست که کالاهایی که غرب در ویترین معنویت قرار داده است کالاهایی تقلبی هستند.

اگرچه رنگ و بوی این کالاها همان رنگ و بوی معنویت را دارد اما ماهیت آنها الوهیت ندارد . رواج عرفان های کاذب ، شیطان‌پرستی ، خرافه‌گرایی ، نهییلیسم و ... را می توان از جمله تجویزات غرب برای تلاطم روحی و روانی انسان معاصر دانست که البته به نحوی نیز جواب داده است .البته شواهد و قراینی نیز از رسوخ این نوع اندیشه ها در میان جوانان دیده می شود. چنانچه امروز اگرپای صحبت جوانان بنشینید به هیچ نحو آنان اخلاقیات را نفی نمی‌کنند بلکه این تقیدات دینی است که آماج انتقاد قرار می‌گیرد. به عبارت بهتر دشمنان هم اکنون در پی آنند تا به نحوی جوانان را به سمت معنویت بدون شریعت سوق دهند. البته این نوع از معنویات را تنها نباید در عرفان های کاذب جستجو کرد بلکه عده ای سعی دارند اسلام را نیز در همین بسته بندی به مردم ارائه کنند .بر فرض که شخصی بدون شریعت معنویت را کسب کرد و یا بدون دین اخلاق خوب را یاد گرفت اما این به منزله آن نیست که این معنویت و یا اخلاق خوب ارزشمند است .

چه بسیار منافقینی که یادگرفته اند اخلاق خوبی داشته باشند و دورویی خویش را پشت لبخندهای تصنعی مخفی کردند. از این روست که باید توجه داشت اسلام واقعی، اسلامی خدامحور است و تمام معنا و اخلاقیات نیز در ذیل همین بندگی برای خدا تجلی‌می یابد و لذا معنویتی که برآمده از غیر دین یعنی غیر از راه حرکت به سوی قرب الهی باشد با ممشای نبوی و علوی سنخیتی ندارد.

طهورا مهدوی