گوگل افیون توده هاست

گوگل در طول فعالیتش در کنار محصولات و خدمات اینترنتی محبوبی چون سایت دوست یابی اورکات, دسک تاپ گوگل, دفترچه و تقویم آن لاین و , همواره سعی کرده است تا بر کیفیت موتور جست وجوی اصلی اینترنتی خود نیز بیافزاید

شاید كم‌تر کسی را بتوان یافت که به‌طور روزمره با اینترنت سر و کار داشته باشد و گذارش به موتور جست‌وجوی گوگل نیفتاده باشد.

گوگل در طول فعالیتش در کنار محصولات و خدمات اینترنتی محبوبی چون سایت دوست‌یابی اورکات، دسک‌تاپ گوگل، دفترچه و تقویم آن‌لاین و ...، همواره سعی کرده است تا بر کیفیت موتور جست‌وجوی اصلی اینترنتی خود نیز بیافزاید.

با این حال این روزها بسیاری نیز در گوشه و کنار دنیا پیدا می‌شوند که گروه‌های اینترنتی ضدگوگل تشکیل داده‌اند.

● به کارکنان گوگل "گوگلر" لقب داده‌اند

انتقادات بر گوگل به دو دسته‌ی اساسی قابل تقسیم است، انتقادات بر شیوه‌ی کار موتورهای جست‌وجوی اینترنتی در یک دهه‌ی اخیر و انتقاداتی که بر عملکرد خود گوگل وارد شده‌اند.

موتور جست‌وجوی گوگل با روزانه حدود دویست میلیون بازدید کننده، پرطرفدارترین موتور جست‌وجوی اینترنتی در جهان است. برخی نظرسنجی‌ها و ارزیابی‌ها هم‌چنین گویای استفاده‌ی روزافزون گوگل در ایران به جای رقبای قدیمی‌تر چون یاهو! و با فاصله‌ای بسیار قابل توجه، ام‌اس‌ان است.

از جمله، نظرسنجی «ایران سئو» حاکی از آن است که بیش از ۶۸ درصد پاسخ‌گویان ایرانی گوگل را به یاهو! و یا سایر موتورهای جست‌وجو ترجیح داده‌اند.

یکی از دلایل اصلی این امر گذشته از جست‌وجوی بهتر و دقیق‌تر کلیدواژه‌ها در گوگل، عرضه‌ی سرویس محلی فارسی برای ایرانیان است که هرچند هنوز کامل نشده، ولی جست‌وجوی فارسی در اینترنت را سرعت داده است.

دیگر یافته‌های نظرسنجی‌های جهانی نیز حاکی از محبوبیت گوگل در میان کاربران اینترنت است. در تحقیق مؤسسه‌ی نظرسنجی «نیلسون» از یک میلیون کاربر اینترنت در جهان نزدیک به نیمی از آن‌ها اظهار داشته‌اند که روزانه از گوگل برای جست‌وجو در اینترنت استفاده می‌کنند؛ در حالی‌که تنها رقیب عمده‌ی فعلی این موتور جست‌وجوی محبوب، یاهو!، تنها ۲۳ درصد طرفدار دارد.

با این حال گوگل هنوز در رقابت با یاهو! که حدود ۳۵ درصد از بازار اطلاعات را در اختیار دارد و در رتبه‌ی نخست قرار دارد، راه درازی در پیش دارد.

طبق آخرین برآوردی که ماه پیش منتشر شد، گوگل تنها كم‌تر از نیم درصد از این بازار پرسود را در اختیار دارد.

با این حال گفته می شود مدیران گوگل پروژه‌های بلند پروازانه‌ی دیگری از تولید سیستم عامل و یا روانه‌ی بازار کردن تلفن‌های همراه دارای قابلیت جست‌وجو در گوگل و گفت‌‌وگو در «گوگل‌تاک» گرفته تا همکاری تحقیقاتی با ناسا را در دستور کار خود قرار داده‌اند.

با این‌که برخی از کارشناسان معتقدند گوگل در چند سال اخیر شیوه‌ی جست‌وجوی اینترنتی را متحول کرده است، اما برخی دیگر نیز معتقدند انحصار و سلطه‌ی گوگل بر این حیطه سبب می‌شود تا کاربران، ناخواسته به سوی سایت‌های خاصی هدایت شوند که این خود مانعی برای دستیابی به اطلاعات آزاد تلقی می‌شود!

● نارضایتی روزافزون کاربران از موتورهای جست‌وجو

با این‌که گوگل و یاهو! كم‌تر از ده سال است که کار اصلی خود را روی موتورهای جست‌وجو متمرکز کرده‌اند اما سابقه‌ی موتورهای جست‌وجو به حدود سیزده سال پیش می‌رسد.

کمی پس از آن‌که بهره‌برداری همگانی از اینترنت در آمریکا آغاز شد، اولین موتور جست‌وجوی اینترنتی با نام «وندکس» آغاز به کار کرد. اما اولین موتور جست‌وجوی اینترنتی معروف را دانشگاه «کارنگی ملون» (Carnegie Mellon) با عنوان لیکوس (Lycos) ساخت که تا چندی پیش به عنوان یکی از مراجع اینترنتی مورد استفاده‌ی کاربران اینترنت قرار می‌گرفت.

«آلتاویستا» دومین موتور جست‌وجوی محبوبی بود که پس از آن به کاربران اینترنت معرفی شد.

هم‌زمان با رشد سایت‌های اینترنتی، از تنها چند سایت در سال ۱۹۹۱ که متعلق به کاخ سفید و سازمان ملل بود، به میلیون‌ها سایت اینترنتی در پایان دهه‌ی نود، یاهو! به عنوان محبوب‌ترین موتور جست‌وجوی اینترنتی وارد بازار اطلاعات شد.

● گوگل به روایت آمار

- بیش از ۸۰ درصد کاربران اینترنت از خدمات گوگل استفاده می‌کنند

- بیش از ۴۵۱ میلیون بازدیدکننده در ماه

- زبان‌های پشتیانی‌کننده: ۱۰۹

- سرویس‌های اختصاصی برای زبان‌های خاص: ۳۵

- دامین‌ (قلمرو)های بین‌المللی: ۱۱۳

- بیش‌ترین زبان‌های به کار رفته در موتور جست‌وجو پس از انگلیسی: آلمانی، ژاپنی، اسپانیایی، فرانسوی

- کارمندان: ۶۷۹۰

- سود سهام در سال گذشته: ۶,۱۳۸,۵۶۰

- رشد سال گذشته: ۱۱۳ درصد

در سال ٢٠٠١، گوگل وارد این بازار شد و طی پنج سال توانست بخش مهمی از این بازار را تصاحب کند. شیوه‌ی کار موتور جست‌وجوی گوگل اصولاً بر مبنای رتبه‌بندی صفحات است. هر چه‌قدر به صفحه‌ای بیش‌تر لینک (پیوند) داده شده باشد، موتور جست‌وجو نتیجه می‌گیرد که آن صفحه از محبوبیت بیش‌تری برخوردار است و بنابراین آن را در صدر یافته‌های خود برای کاربران قرار می‌دهد.

شیوه‌ی یافتن صفحات اینترنتی با کلیدواژه‌ها توسط گوگل، مبتنی بر جست‌وجو های دایمی صفحات وب توسط نرم‌افزاری به نام «اسپایدر» است که هم‌چون برخی از کاربران اینترنت به وبگردی دایمی مشغول است. اسپایدر هم‌چنین به‌روز بودن سایت‌ها و ذخیره‌ی آن‌ها را نیز بر عهده دارد. در مرحله‌ی بعدی نرم‌افزار دیگری به نام «کراولر» تصمیم می‌گیرد که چه صفحاتی در سایت مورد نظر باید مورد توجه قرار گیرند.

در مرحله‌ی سوم، صفحات بر مبنای اطلاعات، جمع‌آوری، پردازش و بایگانی می‌شوندو سپس این اطلاعات فشرده و در پایگاه داده‌ها ذخیره می‌شوند.

سرانجام در آخرین مرحله، سیستم رتبه‌بندی وارد کار می‌شود و هم‌زمان با تقاضای کاربر، تمام صفحات مرتبط را مشخص و بر اساس رتبه‌بندی تنظیم و در كم‌تر از یک ثانیه آن را ارایه می‌دهد.

● شکاف دیجیتالی

با آن‌که برخی از نظرسنجی‌ها نشانگر آن است که با بهینه‌سازی ساز و کار موتورهای جست‌وجو در چند سال گذشته، میلیون‌ها کاربر اینترنت در سراسر جهان توانسته‌اند به اطلاعات روزمره‌ی خود دست یابند، اما اغلب این موتورهای جست‌وجو از این نظر که به سختی می‌توان اطلاعات علمی رایگان را در آن‌ها برای پژوهشگران و یا دانش‌جویان یافت، مورد انتقاد قرار می‌گیرند.

علت این است که عملکرد آن‌ها بر اساس سیستم رتبه‌بندی سبب می‌شود تا ابتدا ده‌ها، صدها و گاه هزاران سایت بر اساس سلیقه‌های عامه‌ی کاربران فهرست شوند و نه بر اساس محتوای آن‌ها. اغلب نظرسنجی‌ها هم‌چنین نشان می‌دهد که بسیاری از کاربران تنها به مشاهده‌ی صفحه‌ی اول فهرست جست‌وجو می‌پردازند.

از سوی دیگر، بهره‌وری رایگان از بسیاری از مقالات و یا یافته‌های علمی فهرست شده توسط گوگل یا موتورهای جست‌وجوی دیگر برای محققان کشورهای در حال توسعه به دلیل مجانی نبودن آن‌ها امکان‌پذیر نیست.

دکتر یحیی کمالی‌پور، استاد و مدیر دپارتمان ارتباطات دانشگاه پوردیو، در این باره به سایت بی‌بی‌سی فارسی می گوید: "این مشکل در کشورهای در حال توسعه بیش‌تر به چشم می‌خورد، در حالی‌که در کشورهای توسعه یافته علاوه بر موتورهای جست‌وجوی سودمندی چون Lexus-Nexus یا کتابخانه‌های اینترنتی، بسیاری از دانشگاه‌ها، مراکز و پورتال‌های اینترنتی را برای رفع نیاز دانش‌جویان و پژوهشگران ایجاد کرده‌اند، اما نه تنها فاصله‌ای عظیم بین کشورهای در حال توسعه و کشورهای توسعه یافته در این زمینه وجود دارد بلکه اصولاً در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، فرهنگ و دانش بهره‌وری از شبکه‌ی جهانی کامپیوتری را نیاموخته‌اند که این یکی از دلایل شکاف دیجیتالی در دنیا است."

بسیاری از تحلیل‌گران ارتباطات معتقدند که با سپری شدن نزدیک به یک دهه از عمر موتورهای جست‌وجوی همگانی در اینترنت، اکنون هر روز بیش‌تر ما با این واقعیت روبرو می‌شویم که موتورهای جست‌وجوی کنونی پاسخ‌گوی همه‌ی نیازهای کاربران نیستند.

یکی دیگر از مشکلات موتورهای جست‌وجو، نتایج متفاوتی است که هر یک از آن‌ها بر اساس ساختار پردازشی خود از کلیدواژه‌ها ارایه می‌دهند.

● نتایج متفاوت

دکتر کلاید بنتلی، استاد روزنامه‌نگاری دانشگاه میسوری، در این باره چنین می‌گوید: "گوناگونی غریب نتایج موتورهای جست‌وجو در باره‌ی یک واژه چیزی است که من همیشه در کلاس‌های درسم با یک آزمون عینی مورد بحث قرار می‌دهم. من همیشه از پنج، شش نفر از دانش‌جویانی که با لپ‌تاپ از اینترنت بی‌سیم سر کلاس استفاده می‌کنند، می‌خواهم که یک کلیدواژه‌ی خاص مثل همگرایی رسانه‌ای را توسط موتورهای مختلف جست‌وجو کنند."

هر موتور جست‌وجو نتایج کاملاً متفاوتی از یک مورد جست‌وجو ارایه می‌کند.

"وقتی من به آن‌ها می‌گویم: "برو"، آن‌ها روی Enter کلیک می‌کنند. پس از آن‌که نتایج ظاهر شدند من از هر یك از آن‌ها می‌خواهم که چهار سایت نخستی که توسط این موتورهای جست‌وجو فهرست‌بندی شده‌اند را بخوانند؛ اغلب دانش‌جویانم از این‌که هر موتور جست‌وجویی نتایج کاملاً متفاوتی ارایه کرده است شگفت‌زده می شوند."

دکتر بنتلی با اشاره به واکنش دانش‌جویان ادامه می‌دهد: "اغلب دانش‌جویان می‌گویند: ما انتظار داشتیم گوگل همه چیز را پیدا کند!"

تجربه‌ی دکتر بنتلی را می توان با یک آزمون آماری دیگر مورد بررسی قرار داد. این آزمون علاوه بر گوناگونی یافته‌ها نشانگر ضعف عمومی این موتورهای جست‌وجو برای پردازش اطلاعات به زبان فارسی که گفته می شود از حدود چند هزار صفحه در دهه‌ی میلادی گذشته به میلیون‌ها صفحه‌ی اینترنتی به زبان فارسی در اواسط دهه‌ی فعلی رسیده، نیز هست.

به همین منظور یافته‌های سه موتور جست‌وجوی محبوب در باره‌ی شخص معروفی به نام ...، که موضوعی تخصصی نیست را مورد مقایسه قرار می‌دهیم.

در این مقایسه، گوگل بیش از ده هزار صفحه مرتبط با این نام را فهرست کرده است، درحالی‌که یاهو! فقط حدود هزار و صد صفحه و ام‌اس‌ان حدود نهصد صفحه را پیدا کرده‌اند.

در مورد صفحات فارسی تفاوت چشمگیرتر است. در حالی‌که گوگل ١١٣ صفحه را ثبت کرده است، یاهو! با چهل یافته كم‌تر از نیمی از نتایج گوگل و ام‌اس‌ان با فقط چهارده یافته حدود یک هشتم نتایج گوگل را به دست آورده‌اند.

● کاربران ایرانی و گوگل

نارضایتی برخی از کاربران فارسی زبان اینترنت از نتایج یافته‌ها در گوگل که خدمات گوگل فارسی آن دو سالی است در کنار سی و چهار سایت محلی دیگر گوگل راه‌اندازی شده، سبب شده است تا محبوب‌ترین موتور جست‌وجوی وب کارآمدی‌های محدوتری در مقایسه با جست‌وجو به زبان‌های دیگر به ویژه انگلیسی، داشته باشد. ولی «اما لیناکر» از بخش ارتباطات شرکت گوگل در این باره می‌گوید: "گوگل ضمن توجه به خواسته‌های مخاطبان محلی به گرایش‌های مشتریانش در سطح جهانی توجه دارد و از همین رو کار روی بهینه‌سازی هر دوی این خدمات را تواماً ادامه می‌دهد.»

وقتی از «اما لیناکر» در باره‌ی امکان توجه جدی‌ تر به سرویس فارسی گوگل سؤال شد، وی پاسخ می دهد: "گوگل در حال حاضر برنامه‌ی خاصی برای گسترش سرویس فارسی‌اش ندارد. اما می کوشد تا با این مخاطبان از طریق سرویس محلی خود در ارتباط دایم باشد."

«اما لیناکر» بخشی از نارضایتی کاربران ایرانی از نتایج جست‌وجوهای خود به زبان فارسی در گوگل را ناشی از رعایت نکردن قواعد دقیق جست‌وجوی اینترنتی توسط بسیاری از آن‌ها می‌داند و می‌گوید: "گوگل همواره تلاش می‌کند تا از روش‌ها و شیوه‌های تازه‌ای برای کمک به جست‌وجوی کاربران اینترنت استفاده کند و از سوی دیگر کاربران نیز می‌کوشند تا با استفاده از آن بهترین نتایج را به دست بیاورند. به این ترتیب ما امیدواریم که رضایت تعداد بیش‌تری از کاربران فارسی زبان اینترنتی را به دست بیاوریم."

یافته‌ها نشان می‌دهد که بهره‌وری از اینترنت به زبان فارسی در سال‌های گذشته رشد بسیاری داشته است و تخمین زده می‌شود که حدود یک صدم کاربران اینترنت در جهان به زبان فارسی در اینترنت ارتباط برقرار می‌کنند که بخش مهمی از این تعداد که بیش از هفت میلیون نفر برآورده می شوند در ایران ساکن هستند.

از سوی دیگر بسیاری از مؤسسات دولتی و یا خصوصی به دنبال ایجاد سرویس‌های جست‌وجو یا پورتال فارسی هستند که تازه‌ترین مدعی در این زمینه، مؤسسه‌ی سروش در صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران است که قصد دارد با استفاده از تجربه‌ی كشور چین، یک پورتال ملی برای کنترل و عرضه‌ی اطلاعات در اینترنت برای مخاطبان ایران به راه بیندازد تا شاید این مؤسسات بتوانند با خدمات جانبی خود رقیبی برای گوگل در جست‌وجوی فارسی محسوب شوند.

---