سهل انگاری و سخت گیری خانواده ۲ عامل مهم در بی رغبتی برخی نوجوانان در انجام تکالیف شرعی

تربیت کودکان موضوع بسیار مهم و حساسی است که از ابعاد مختلف به آن پرداخته می شود از جمله مباحثی که در زمینه تربیت فرزندان در خانواده های مسلمان مطرح است, چگونگی تربیت دینی کودکان و آماده کردن آنان برای انجام تکالیف شرعی ازجمله به جا آوردن نمازهای پنج گانه است

تربیت کودکان موضوع بسیار مهم و حساسی است که از ابعاد مختلف به آن پرداخته می شود. از جمله مباحثی که در زمینه تربیت فرزندان در خانواده های مسلمان مطرح است، چگونگی تربیت دینی کودکان و آماده کردن آنان برای انجام تکالیف شرعی ازجمله به جا آوردن نمازهای پنج گانه است.

نظر به اهمیت موضوع و توجهی که باید پدران و مادران نسبت به آموزش تکالیف دینی نوجوانان داشته باشند، با یکی از کارشناسان علوم تربیتی گفت وگویی انجام داده ایم تا راهگشای والدینی باشد که در خانواده نوجوان یا نوجوانانی دارند و در مسیر تربیت دینی فرزندانشان هنوز اول راه هستند. به عقیده این کارشناس اگر خانواده ، نوجوان خود را در انجام وظایف و تکالیف دینی سهل انگار می بیند ، باید دنبال علت باشد. عاطفه جغتایی کارشناس ارشد علوم تربیتی و مشاور و مدرس دانشگاه با اشاره به این که دوران نوجوانی زمانی است که فرد دچار هیجانات زودگذر می شود و از طرفی هنوز به دوره جوانی و پختگی نرسیده است، افزود: به همین دلیل نوجوان ممکن است دچار نوعی سردرگمی باشد. از این رو به خانواده ها توصیه می شود که در این دوران بیشتر مراقب فرزندان خود باشند زیرا ممکن است رغبت و گرایش نوجوان به مسائل شرعی کم رنگ شود.

وی با تاکید بر اهمیت انجام تکالیف شرعی ازجمله نماز افزود: انجام تکالیف شرعی ازجمله نماز که بر عهده انسان گذاشته شده است، عامل تطهیرکننده و آرام بخش روان است و گسترش فرهنگ عبادت به ویژه نماز باعث مصونیت فرد از انحراف می شود.

در واقع نماز به نوعی تجدیدنظر هرروزه در باورها و گرایش های انسانی است و به نوعی باعث استحکام خانواده، حفظ ارزش ها و شکوفایی استعدادها در خانواده وجامعه می شود.اما بعضی مواقع به دلیل وجود بعضی از عوامل انگیزه و گرایش نوجوانان به انجام تکالیف شرعی کم رنگ می شود.وی گفت: یکی از مسائلی که باعث سهل انگاری نوجوان در اقامه نماز می شود، عملکرد خانواده است.در بعضی از خانواده ها به دلیل کم توجهی به مسائل دینی و امور معنوی ، نوجوان نیز سهل انگار می شود یا در بعضی از خانواده ها با وجود آگاهی و اهمیت دادن به امور دینی، برای افزایش انگیزه و رغبت نوجوان نسبت به انجام امور معنوی و دینی تلاشی نمی شود.چه بسا در بسیاری از موارد دوگانگی در رفتار و گفتار والدین باعث سردرگمی نوجوان می شود.به عنوان مثال پدر و مادر با این که بر قبح دروغ و ناپسند بودن سهل انگاری در امور دینی آگاهی دارند، به راحتی دروغ می گویند یا در انجام تکالیف دینی کوتاهی می کنند.جغتایی با اشاره به این که تربیت به دو بخش جسمی و روحی - اخلاقی تقسیم می شود، می افزاید: بسیاری از والدین به پرورش جسمی نوجوان خود بیشتر از پرورش روحی او اهمیت می دهند. به عقیده این افراد نوجوان باید خود مسیرش را انتخاب کند و این موضوع باعث می شود نوجوان نسبت به انجام تکالیفش رغبتی نشان ندهد زیرا والدین یا توجه کافی ندارند یا لزومی برای آموزش آن به فرزندان خود نمی بینند.

در بعضی از خانواده ها نیز خشونت و سخت گیری والدین اثر منفی بر نوجوان می گذارد و این امر باعث می شود وی انگیزه اش را برای انجام تکالیف شرعی از دست بدهد.

در واقع این روش باعث ایجاد نوعی اجبار ناخوشایند می شود که کودک و نوجوان را با اجبار وادار به خواندن نماز می کند اما او با انجام تکالیف مذهبی احساس خوبی پیدا نمی کند.چنان که امام صادق(ع) می فرمایند: سخت گیری در مسلمان شدن موجب می شود که فرد تازه مسلمان از اسلام خود دست بردارد.

بنابراین والدین باید طعم شیرین انجام واجبات را از کودکی به فرزندشان بچشانند تا او با رغبت و اراده خود وظایفش را انجام دهد.از طرفی در بعضی دیگر از خانواده ها آموزش های نادرستی داده می شود و عقاید دینی را با خرافات همراه می کنند و کودک را با ترس وادار به انجام واجبات شرعی می کنند؛ این موضوع نیز باعث بی رغبتی و کم شدن انگیزه نوجوان در درازمدت خواهد شد.

وی عواملی از قبیل نامناسب بودن مکان برپایی نماز در مدارس و یا مسجد محله، کثیف بودن مکان نماز، طولانی شدن نماز، نارسایی صدا و یا احیانا رفتار نامناسب امام جماعت را در بی رغبت شدن نوجوانان به اقامه نماز موثر عنوان می کند و می افزاید: اگر اهمیت و فلسفه انجام تکالیف شرعی برای نوجوان روشن نشود و نوجوان در حاشیه موضوعاتی را آموخته باشد و اگرخانواده و جامعه خود را مسئول آموزش نوجوان ندانند و در این زمینه سرمایه گذاری نشود، بدون شک نمی توان انتظار داشت که نوجوانان نسبت به انجام واجبات شرعی به خصوص نماز مقید باشند؛ به خصوص اگر نوجوان از نظر شخصیتی نیز فردی کم توجه و سهل انگار باشد و یا به عنوان مثال بازی و سرگرمی را به نماز اول وقت ترجیح دهد، این بی رغبتی مضاعف خواهد شد.

● راهکارها

وی با اشاره به این که تشویق نوجوان به انجام تکالیف شرعی در افزایش انگیزه او موثر خواهد بود، می افزاید: تهیه هدیه کوچکی برای نوجوان نمازگزار و اظهار رضایت از وی برای ترغیب نوجوان به انجام تکالیف شرعی موثر است.والدین می توانند با برنامه ریزی مناسب هر از چندگاه در منزل نماز جماعت برگزار کنند تا نوجوان یاد بگیرد و کم کم در نماز دسته جمعی خانواده شرکت کند.از طرفی مربیان تربیتی در مدارس نیز می توانند برای تشویق نوجوان به اقامه نماز کمک کنند.وقتی مربی در کنار نوجوان در صف نماز شرکت می کند، این امر به نوعی باعث ترغیب دانش آموزان به اقامه نماز می شود.

از طرفی برگزاری برنامه های فرهنگی مناسب در مدرسه، رسانه و... و تکریم شخصیت نوجوانان ساعی در امر یادگیری احکام و واجبات شرعی نیز به تقویت انگیزه نوجوانان کمک می کند.تعامل و برقراری ارتباط صمیمانه با روحانی محل یا اعضای خانواده که بتوانند با نوجوان رابطه صمیمانه و دوستانه ای برقرار کنند نیز باعث افزایش علاقه مندی او می شود.از آن جا که نوجوان از گروه های همسال خود بسیار تاثیرپذیر است باید در انتخاب دوستان به او کمک کنیم تا با افراد مومن و نمازگزار ارتباط و دوستی برقرار کند.از طرفی تعامل و گفت وگوی مربیان مدارس با دانش آموزان و الگوی عملی که خانواده در اختیار نوجوان می گذارد نیز از عوامل تاثیرگذار در این زمینه است.

● فعالیت‌های مذهبی موجب افزایش نشاط فردی می‌شود

یکی از عوامل موثر در ایجاد نشاط، ایمان و مذهب است. روانشناسان معتقدند بین سطح نشاط و میزان اعتقاد به باورها و ارزش‌های دینی، رابطه معنا داری وجود دارد. به باور آن‌ها زمانی که باورهای دینی منجر به رفتارهای دینی می‌شوند، میزان آن رابطه بیشتر می‌شود.آن‌ها در تبیین این یافته تاکید می‌کنند که باورها و رفتارهای دینی به منزله نوعی مکانیسم انضباطی عمل می‌کند که از یک سو موجب افزایش سطح عمق پذیری در برابر استرس‌های زندگی روزمره می‌شود. از سوی دیگر، انجام اعمالی که با میل و رغبت درونی صورت می‌گیرد موجب ایجاد خرسندی و رضایت خاطر می‌شود.به نقل از برنا از آنجا که فرد با ایمان دارای ارتباطات و اعتقادات معنوی است، کمتر احساس رهاشدگی، پوچی و تنهایی می‌کند.

نویسنده: رمضانی