پنجشنبه, ۲۰ دی, ۱۴۰۳ / 9 January, 2025
مجله ویستا

سیاست و حکومت در قرآن


سیاست و حکومت در قرآن

قرآن کریم کتاب بی‌مانند خداوند است که بر پیامبر خاتم (ص) نازل شد و چراغ فرا روی انسانیت تا دامنه قیامت گردید، این کتاب خود را هدایتگر متقین و دربردارنده درمان دردها دانسته است، …

قرآن کریم کتاب بی‌مانند خداوند است که بر پیامبر خاتم (ص) نازل شد و چراغ فرا روی انسانیت تا دامنه قیامت گردید، این کتاب خود را هدایتگر متقین و دربردارنده درمان دردها دانسته است، کتابی است که معجزه بزرگ و جاوید پیامبر خاتم بوده و در همه عرصه‌ها از جمله در ارائه معارف و محتوای خود دارای اعجاز است. از این روی از دیرباز قرآن پژوهان و مفسران به زوایای این کتاب بزرگ نظر افکنده و هر یک عمری را به تحقیق در ساحل بی‌کران آن به سر برده‌اند. مفسرانی چون محمد عبده، سید محمد حسین طباطبایی، سید محمود طالقانی و ... به نحوی به معارف اجتماعی قرآن توجه نموده و به تناسب، به طرح مختلف بحث‌های دامنه‌داری پیرامون دیدگاه قرآن درباره اجتماع و سیاست و اقتصاد و فرهنگ ... پرداخته‌اند. یکی از این حوزه‌های اجتماعی حوزه سیاست و حکومت است که کتاب "سیاست و حکومت در قرآن" تالیف کاظم قاضی‌زاده متکفل توجه به این حوزه می‌باشد. عناوینی چون "نظام الحکم فی الاسلام" و "النظم السلامیه" در تالیفات اندیشوران عرب زبان قرن اخیر زیاد به چشم می‌خورد. در موضوعات ریزتر مربوط به سیاست و حکومت نیز تالیفات مستقلی دیده می‌شود. موضوعاتی چون "حاکمیت"، "شورا"، "خلافت"، "ملک"، "سیاست خارجی" و "عدالت اجتماعی" و ... از این موضوعات است.

در کتاب "حکومت و سیاست در قرآن" موضوع حکومت به تحقیق سپرده شده است. در فصل اول کتاب که با عنوان "مبانی حکومت اسلامی از نگاه قرآن" به نگارش درآمده، رابطه دین و سیاست به عنوان سنگ‌بنای ورود به مباحث حکومت اسلامی بررسی می‌شود و در این عرصه به دیدگاههای مختلف نظری اشاره شده است. دو سئوال اساسی فرا روی یک حکومت یعنی: "چه کسی باید حکومت کند" و "چگونه باید حکومت کند" مورد عنایت جدی مولف این کتاب است.

در پاسخ سئوال اول به تفصیل درباره منشاء مشروعیت دولت اسلامی از نگاه قرآن تحقیق شده و دوره‌های مختلف حضور انبیا، دوران پیامبر خاتم (ص)، زمان حضور امامان معصوم (ع) و عصر غیبت امام دوازدهم (عج) مورد اشاره واقع شده و ویژگی‌های حاکم در عصر غیبت تبیین شده است. در پاسخ به سئوال دوم، با استفاده از آیات شورا به مکانیسم تصمیم سازی‌های کلان اشاره کرده و به مقایسه نظام سیاسی اسلام با دیگر شیوه‌های تصمیم‌گیری پرداخته شده است. تحقیق پیرامون این موضوع، مطالب فصل چهارم این کتاب را تشکیل می‌دهد.‏فصل پنجم کتاب به تبیین شرایط، وظایف و اختیارات رئیس و کارگزاران دولت اسلامی پرداخته است. "حقوق و آزادی سیاسی" عنوان فصل ششم کتاب را تشکیل می‌دهد. در این فصل مبانی حقوق و آزادی سیاسی در قرآن و عرصه‌های مختلف آزادی از دیدگاه قرآن از جمله آزادی تفکر، آزادی عقیده و آزادی سیاسی مورد بحث واقع شده است.

فصل هفتم کتاب متکفل تبیین "عدالت اجتماعی" از دیدگاه قرآن کریم است. مؤلف محترم در این فصل جلوه‌های عدالت اجتماعی در قرآن و سیره علوی را به بحث می‌گذارد. فصل هشتم به روابط خارجی دولت اسلامی و طرح و بررسی نظریه‌های مطرح شده در این خصوص می‌پردازد. فصل نهم و پایانی کتاب اختصاص به نتیجه گیری و تحلیل دارد. مولف محترم در بخشی از این فصل می‌گوید: "مجموعه فصول هشتگانه تحقیق نشانگر آن است که حجم زیادی از آیات قرآن کریم می‌تواند در حوزه حکومت و سیاست مورد استناد قرار گیرد."

این کتاب در ۵۴۷ صفحه و به همت انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به چاپ رسیده است.