تبلیغ کتاب کودک در برنامه های کودک

مدیر انتشارات قدیانی از تبلیغ غیرمستقیم کتابخوانی و برنامه های کتاب محور سیما می گوید

نادر قدیانی، یکی از مدیران پیشکسوت چاپ و انتشار ادبیات کودک و نوجوان است که سال‌هاست در این عرصه حضور داشته است. او حدود ۴۵ سال پیش در تهران کتابفروشی داشته و پس از انقلاب اسلامی وارد دنیای نشر شده و مدیریت انتشارات قدیانی را به عهده گرفته است و در اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران به عنوان رئیس این اتحادیه مشغول به فعالیت است. او در گفت‌وگو با قاب کوچک درباره شیوه‌های مختلف تبلیغات کتاب و همچنین بهره‌برداری از ظرفیت گسترده رسانه ملی توضیحاتی ارائه کرد که متن کامل این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.

به نظر شما تعرفه تبلیغات کتاب‌ در رسانه ملی باید برحسب چه معیارهایی مشخص شود؟

در ۳۰ سال گذشته دغدغه همیشگی ما ناشران بویژه ناشرانی که در حوزه کتاب‌های عمومی، کودک و نوجوان کار می‌کنند نداشتن نقدینگی کافی برای تبلیغات بوده است و عملا ناشران عمومی و تخصصی به حاشیه رانده شده‌اند، در حالی که وضع نابسامان اقتصاد کاغذ و همچنین گرانی آن سبب شده تیراژها بسیار پایین بیایند، اما این ‌که آقای ضرغامی دستور تبلیغات کتاب را با یک تخفیف ویژه صادر کرده‌اند جای تشکر دارد. معتقدم باید تعرفه تبلیغات کتاب‌های عمومی و ناشران خصوصی را به حدود صفر برساند تا ناشران بتوانند در عرصه رسانه ملی دیده شوند و ما با گذشت زمان شاهد افزایش کتابخوانی در سطح جامعه باشیم.

در صورت برطرف شدن موانع، این طرح چه ویژگی‌های مثبتی خواهد داشت؟

مردم ما علاقه خود را به کتاب با حضور چشمگیر هر سالشان در نمایشگاه کتاب بخوبی نشان داده‌اند، اما چرا ما در طول سال تیراژهای پایینی داریم؟ همچنان فضایی برای عرضه کتاب در محله‌ها وجود ندارد، تا ما در محله‌ها و خیابان‌های فرعی که خانواده‌ها بیشتر در آنها رفت و آمد می‌کنند کتابفروشی‌هایی هر چند کوچک نداشته باشیم باز هم سرانه خرید و مطالعه کتاب در طول سال پایین خواهد بود، بنابراین یک رسانه عمومی مانند تلویزیون می‌تواند با معرفی کتاب‌ها تاثیر بسزایی در افزایش گرایش خانواده‌ها به خرید و مطالعه کتاب داشته باشد. دوست دارم این سوال را از رئیس‌جمهوری آینده بپرسم که نگاه شما به مقوله کتابخوانی چیست؟ و برای بالا رفتن تیراژ و در دسترس بودنشان چه برنامه‌ای دارید. اتحادیه ناشران طرحی داده‌اند که در کنار ساخت مجتمع‌های مسکونی، یک کتابفروشی بسیار کوچک حتی به اندازه شش متر در هر محله احداث کنند آیا موافقت خواهید کرد؟ آیا با کاربری فرهنگی که بتوان همه‌جا براحتی کتابفروشی احداث کرد موافق هستند؟

شما چه راه‌هایی را برای تبلیغ کتاب موثرتر می‌دانید؟

معتقدم تبلیغ و معرفی کتاب‌ها نباید در ساعت کم بیننده باشد مثلا تبلیغ کتاب برای کودکان در برنامه‌های کودک به صورت شفاف و با قید نام ناشر، نویسنده، تصویرساز و موضوع کتاب صورت گیرد یا در برنامه‌های عمومی کتاب‌هایی در رابطه با خانواده معرفی شوند.

تا قبل از تصویب این طرح، تبلیغ کتاب از طریق تلویزیون، ذهن شما را مشغول کرده بود؟

همیشه این موضوع در ذهن ما ناشرها بوده است و کتاب‌هایمان را برای معرفی به برنامه‌های کتاب‌محور تلویزیون هدیه داده‌ایم تا هر چند پراکنده و کوتاه معرفی شوند که این معرفی‌های مقطعی نیز جای تشکر و قدردانی دارد.

تبلیغ کتاب در قالب برنامه‌های کتاب‌محور را ترجیح می‌دهید یا آگهی‌های بازرگانی؟

کتاب با کالاهای مصرفی تفاوت بسیار دارد و به نظرم نمی‌توان کتاب را در کنار چیپس و پفک تبلیغ کرد، هر چند باید صبور بود تا این طرح عملی شود و اگر به نتیجه نرسید آن‌گاه شیوه‌ دیگری پیشنهاد کرد. در کل برنامه‌های فرهنگی که رویکرد آنها کتاب است می‌توانند تاثیرات خوبی در افزایش گرایش به کتاب داشته باشند.

چرا فکر می‌کنید کتاب ضربه می‌خورد؟ ما که تاکنون این مساله را تجربه نکرده‌ایم؟

اما مشابه آن را بسیار داشته‌ایم. اگر دقت کرده باشید برخی سوپرمارکت‌هایی که کتاب را هم به فروش گذاشته‌اند در فروش موفق نبوده‌اند مگر آن که یک فروشگاه بزرگ بخش مناسبی را به فروش کتاب اختصاص دهد. اصولا میان جذابیت‌های بصری کالاهای امروزی، کتاب بسختی مورد توجه قرار می‌گیرد و این امر به لحاظ روان‌شناسی ثابت شده است.

برنامه‌های کتاب‌محور تلویزیون را چطور ارزیابی می‌کنید؟

انصافا رسانه ملی در چند سال گذشته برنامه‌های کتاب‌محور خوبی ارائه کرده و بویژه برنامه‌های شبکه چهار در این زمینه قابل توجه است. اما تبلیغ کتاب عملا وجود نداشته یا تنها به یکسری ناشران خاص می‌پرداخته‌اند. البته من به تبلیغ غیرمستقیم اعتقاد بیشتری دارم. یادم هست در یک فیلم چند بار به یک کتاب اشاره شد و طی چند روز تیراژ آن افزایش یافت. بهتر است در برنامه‌ها و سریال‌های تلویزیونی هدیه دادن کتاب رواج پیدا کند، چرا که به مرور فرهنگسازی خواهد شد. اگر رسانه‌ها تنها فرهنگ هدیه کتاب را در جامعه باب کنند اتفاق بزرگی در عرصه کتاب رخ داده است.

برخی می‌گویند تبلیغ کتاب در کشور کم است، اما تبلیغ کتاب کودک و نوجوان بسیار اندک است. دلیلش چیست؟

مجله کیهان بچه‌ها برای همه بچه‌های قدیم و جدید نامی آشناست. امروز شاید این مجله جزو مجله‌های اول نباشد، اما آن روزها بود. کیهان بچه‌ها از همان روزهای نخست تاسیس به معرفی کتاب بهاء می‌داد و همچنان نیز همان‌گونه است.

معرفی کتاب از سوی مطبوعات پراکنده صورت می‌گیرد ولی نوع نگاه مطبوعات، تبلیغ و معرفی آنها از کتاب متفاوت است. معتقدم مسئولان مطبوعات و رسانه‌ها و حتی خبرنگاران در ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی می‌توانند نقش بسزایی در جامعه ایفا کنند، اما برخی از آنها به این امر بی‌توجه هستند.

چندی پیش یکی از خبرنگاران مجله‌ای درباره موضوع یکی از کتاب‌های قدیانی با مترجم اثر مصاحبه‌ای گرفته بود که در این گزارش نامی از این انتشارات نبود. حتی خبرنگار وقتی عکس کتاب را در کنار خبر کار کرده بود آرم انتشارات قدیانی را از روی جلد پاک کرده بود. واقعا این سوال مطرح می‌شود که هدف خبرنگار از این کار چه بوده است؟

فروشگاه مرکزی شهر کتاب به برگزاری مراسم فهرست «لاک‌پشت پرنده» پرداخت و در این شرایط بحرانی نشر، بیش از ۱۵۰ نویسنده را گردهم آورد. این مدیر با یکی از خبرگزاری‌ها درباره کتاب‌های پیشنهادی این فهرست مصاحبه کرده بود که در آن روزها، روزنامه‌ای که مصاحبه فوق را چاپ کرد، هر چه نام قدیانی بیان شده بود را پاک کرده بود. هنوز علل این کارهای بی‌اصل و اساس را نمی‌فهمم.

برای نهادینه شدن فرهنگ کتابخوانی در نسل‌های آینده و جوانان چه راهکارهایی را پیشنهاد می‌کنید؟

به نظرم همان تبلیغ غیرمستقیم بهترین شیوه برای افزایش گرایش به کتاب است؛ مثلا در یک سریال کتابی در قفسه کتاب‌هاست که نام آن و نویسنده‌اش بوضوح دیده می‌شود و ناخواسته توجه مخاطب به سمت کتاب جلب می‌شود.

در تبلیغ کتاب باید چه ریزه‌کاری‌هایی را مورد توجه قرار داد؟

فهم و شناخت این ریزکاری‌ها نیازمند استفاده از کارشناسان مرتبط است. افرادی که در این عرصه صاحب‌نظر هستند و می‌توانند جریان تبلیغ را طوری هدایت کنند که جذب مخاطب را به همراه داشته باشد.

سخن پایانی شما با رئیس رسانه ملی چیست؟

بنده به رئیس رسانه ملی آقای ضرغامی می‌گویم شما که در تمام این سال‌ها دغدغه‌های فرهنگی بسیاری داشته‌اید آیا تاکنون فکر کرده‌اید با توجه به رقم‌های بسیار بالای تبلیغات در تلویزیون این ۳۰ درصدی که ناشران باید بپردازند چقدر می‌شود؟ آیا ناشران ما می‌توانند از پس چنین هزینه‌ای برآیند؟ آیا یک ناشر خصوصی که مثلا کتابی را با موضوع دفاع‌ مقدس تنها در ۱۰۰۰ نسخه به چاپ می‌رساند، می‌تواند تیزر تبلیغاتی کتابش را برای تلویزیون بسازد؟ قیمت برخی از کتاب‌های کودک ۱۰۰۰ تومان است، یعنی اگر ناشر کل کتاب‌ها را هم بفروشد پولش به یک میلیون تومان هم نخواهد رسید، آن‌وقت چطور می‌تواند برای چنین کتابی که بسیار هم ارزشمند است در تلویزیون تبلیغ کند؛ بنابراین تنها راه، تبلیغ رایگان آنهاست. همچنین کتاب‌ها باید پی در پی و مداوم تبلیغ شوند نه این‌ که فقط روزی چند تبلیغ داشته باشیم تا به مرور به نتیجه مورد نظر دست یابیم.

مریم احمدی