تئاتر و تربیت

نکاتی پیرامون تئاتر کودکان

کسی که دست اندرکار تئاتر کود کان است باید خود را وقف این هنر نماید. بدون شک اشخاص زیادی دراین رشته فعالیت می کنند که کار کردن در تئاتر کودکان را مناسب یا آسان می دانند ولی اکثریت را آنهایی تشکیل می دهند که زند گی خود را وقف آموزش و پرورش هنری کودکان کرده و از آرمانگرایی به دور هستند. در تئاتر کودکان فعالیتهایی از قبیل بازیگری، کارگردانی، نویسندگی و تهیه کنندگی بیش ازهر نوع دیگر تئاتر وجود دارد، زیرا هدف این است که چیزی برای کودکان ابداع شود. شاید به این دلیل که تئاتر کودکان در پیشرفت بشریت تأثیر دارد و بنابر این به نوعی جاودانه و فناناپذیر است. شاید هم تئاتر کودکان کوششی برای رهایی و نجات ارزشها و اصول اخلاقی، از اغتشاش تکنولوژی مدرن است و شاید کمک صمیمانه ای است به کودکان تا شخصیت خاص خویش را بیابند.

به هرحال نکته مهم این است که تئاتر کودکان بر مبنای فلسفه های دست اندرکاران این رشته، قویأ به پیش می رود. تئاتر کودکان چیست و چرا وجود دارد؟ تئاتر کودکان، تئاتری است که در آن هیچ تمایزی بر پایه طبقه اقتصادی، جنس، نژاد، مذهب یا ملیت وجود ندارد. تئاتر کودکان محلی است که اعضای مختلف تشکیل دهنده جمعیت، در آن حضور دارند. تئاتر کودکان برای تماشاگران خود، شادی می آفریند و به آنها کمک می کند تا انسانهای بهتری با شند. با تمام این تفاصیل به تئاتر کودکان توجه کمی می شود و از نظر حمایت و هزینه، مورد قضاوت دقیق قرار نمی گیرد. تئاتر کودکان وجهه کمی دارد و هنرمندان معدودی به آن روی می آورند، ادبیات نمایشی درخور توجهی ندارد. با این همه از نیرویی بالقوه برخوردار است که می تواند جمعیت را تحت تأثیر قرار دهد و سنت تئاتری جدیدی بنیان نهد. هدف این تئاتر چیست؟ چرا در مقابل تمامی سختیها تلاش می کند تماشاگران خود را پیدا کند؟ محدودیتها و امکانات آن کدام است؟

قسمتی از پیچیدگیهایی که حوزه فعالیتهای نمایشی برای کودکان و به وسیله کودکان را احاطه کرده است، به کاربرد اصطلاحات مربوط می شود. از نظر تئوری، تعلیم و تربیت هنری شامل چهار نوع ارائه از هنر می شود؛ درک، اجرا، تجزیه وتحلیل، آگاهیهای اجتماعی. درک هنری شامل واکنشهای بیننده به هنر است و هدف از آن گسترش فرهنگ و پختگی ذهنی این واکنشهاست، مانند دانش در پس پاسخها. اجرا، شامل آموختن فنونی است که به وسیله آنها کلیه رسانه های هنری ارائه می شوند. تجزیه و تحلیل، موشکافی هشیارانه یک تجربه خاص است که ناگزیر درک را به دنبال دارد و هدف از آن پیدا کردن ارتباط فلسفی آن تجربه است. بررسی هنری به عنوان یک پدیده اجتماعی، به کار گرفتن روانشناسی و تاریخ است و در واقع تمامی علوم اجتماعی را به کار می گیرد تا نقش هنر را در زندگی بشرمشخص کند.

بدون شک آموزش و پرورش هنری، بدون بررسی این چهار مسئله، کامل نخواهد بود. تئاتر به عنوان یکی از هنرها، باید از دیدگاه این چهار مسئله مورد بررسی قرار گیرد. البته باید سن، پختگی ذهنی علاقه مندان به تحصیل آن را نیز در نظر گرفت. به طور کلی این مفاهیم برای تعلیم و تربیت بزرگسالان به کار می روند.

اما در تئاتر، واژه ها و اصطلاحات دیگری نیز وجود دارند که در ارتباط با تعلیم و تربیت هنری کودکان به کار گرفته می شوند.

فن نمایش کودکان به طورکلی انواع تئاتر کودکان را دربر می گیرد که برای کودکان و به وسیله خود آنها اجرا می شود. فن نمایش کودکان شامل فن شبیه سازی خلاقه، تئاتر کودکان و تئاتر عروسکی و تئاتر تفریحی است. این واژه، کلاسهای رسمی بازیگری یا آموزش رسمی موارد مختلف چگونگی تهیه و ساخت یک نمایش برای کودکان را نیز دربر می گیرد. اما به ندرت شامل کلاسهای مربوط به آموزش تئاتر در مدارس و دبیرستانها می شود.

فن شبیه سازی خلاقه عبارت است ازفعالیتهای غیر رسمی که به وسیله آن کودکان به (بیان) خود از طریق تئاتر می پردازند، البته این کار با کمک راهنما یا مربی صورت می گیرد.

هدف از این نوع فعالیتها، اجرا نیست بلکه بیان تخیلات و تصورات خلاقه کودک، از طریق انضباط یک فرم هنری است. سایر اهداف این فن شامل تحول کودک سالم و کامل از طریق یک فرایند گروهی و ترویج نوعی درک از تئاتر است.

فن شبیه سازی خلاقه را به خاطر تکنیکهای مشابه بسیاری که با روان درمانی دارد، می توان با آن مرتبط دانست. از این فن همچنین می توان به عنوان بخشی از یک واحد آموزش و پرورش کلی استفاده کرد که طی آن کودک می تواند تجربیات خود را برای مثال در مورد علم اجتماع یا ادبیات به وسیله ایفای نقش و شبیه سازی شخصیتها یا موقعیتهایی که آموخته است، صورت واقعی ببخشد.

فن شبیه سازی خلاقه، برای درمان جامعه پذیری کودکانی که در برخورد با اجتماع، یا سخن گفتن، دچار اشکلاتی هستند، مفید است. از این فن همچنین می توان درآ موزش هنر نمایش به بزرگسالان نیز استفاده کرد. در این حالت فن شبیه سازی خلاقه مشابه بداهه سازی خواهد بود.

اساس فن شبیه سازی خلاقه در به کار بردن سئوالات مختلفی از سوی مربی است که راه پاسخ به آنها برای شرکت کنندگان باز گذاشته شود، تا بتوانند مشکلات به نمایش درآوردن سئوالات را از طریق خلاقه های خود حل کنند. مربی ماهر باعث می گردد که شرکت کنندگان جدأ از قوانین نمایشی ما نند ثبات شخصیتها، واقعی جلوه دادن شخصیتها، تأثیرگذاری نقشها بر یکدیگر، اجرا برای تما شاگر، اعتبا ری درونی پیدا کنند.

البته برای تماشاگر به ندرت جزء فن شبیه سازی خلاقه به حساب می آید. بازی سازی، فن شبیه سازی آموزشی و به صورت نمایش درآوردن داستان کم و بیش معادل عبا رت فن شبیه سازی خلاقه هستند که در ادبیات نمایشی کودکان وجود دارند.

مهیا شرفی