گردشگری داخلی در ایران

در جهان امروزی, ملل زیادی به نقش والای صنعت گردشگری واقف هستند و اعتقاد دارند که سفر و گردشگری بعنوان یکی از صنایع بزرگ می تواند از نظر تولید اشتغال و در آمد زایی در یک ناحیه بسیار حائز اهمیت واقع شود

در جهان امروزی، ملل زیادی به نقش والای صنعت گردشگری واقف هستند و اعتقاد دارند که سفر و گردشگری بعنوان یکی از صنایع بزرگ می تواند از نظر تولید اشتغال و در آمد زایی در یک ناحیه بسیار حائز اهمیت واقع شود، ایران کشور غنی از آثار بی مانند فرهنگی و تمدن کهن که از این حیث جایگاه شاخصی را در سطح جهانی برخوردار است از نظر شرایط اقلیمی نیز به سبب شرایط جغرافیایی در دنیا بعنوان سرزمین چهار فصل مطرح است، قریب ۷۶ سال است که در ایران گردشگری بصورت سازمان یافته و تحت نظارت هدفمند قرار دارد واز حکومت گذشته تا پیروزی انقلاب اسلامی تحت عناوینی نظیر اداره جلب سیاحان خارجی ،شورای جهانگردی، اداره امور جهانگردی ،سازمان جلب سیاحان ،وزارت اطلاعات و جهانگردی ،معاونت امور سیاحتی و زیارتی وزارت ارشاد اسلامی، سازمان ایرانگردی و جهانگردی و در سال ۱۳۸۲ با تصویب قانون تشکیل سازمان میراث فرهنگی و گردشگری توسط نمایندگان مجلس شورای اسلامی سازمان ایرانگردی و جهانگردی و سازمان میراث فرهنگی سابق با کلیه اختیارات، تعهدات، امکانات، نیروی انسانی و... از بدنه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی جدا و زیر نظر ریاست جمهوری تحت عنوان "سازمان میراث فرهنگی و گردشگری" فعالیت خود را آغاز کرد در تاریخ ۱۶ فروردین ۱۳۸۵ شورای عالی اداری کشور در یکصدمین جلسه خود، سازمان صنایع دستی کشور را از وزارت صنایع و معادن با کلیه اختیارات، تعهدات، امکانات، نیروی انسانی و غیره جدا و به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری الحاق کرد تا این سازمان تحت عنوان "سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری" به فعالیت خود ادامه دهد،پس این پیشینه بیانگر این است که از دیر باز صنعت گردشگری همواره مطرح و مورد اهتمام بوده است.

یکی از وظایف مهم سازمان متولی علاوه بر عهده دار بودن وظایف عدیده راهکارهای تشویقی به منظور رواج و توسعه گردشگری داخلی است، صنعت گردشگری از نظر ارائه دهندگان خدمات در قیاس با صنایع دیگر از تنوع زیادی بر خوردار است که از آن جمله می توان به دفاتر خدمات مسافرتی و گردشگری،حمل ونقل ( که خود در تنوع ریلی، جاده ای، هوایی و دریایی قراردارد)، واحدهای اقامتی (نظیر هتل ها، هتل آپارتمانها، متلها، مهمانپذیر ها)، رستوران ها و واحدهای پذیرایی بین راهی، فروشندگان صنایع دستی و نیز راهنمایان گردشگری نام برد. با عنایت به اینکه در سنوات اخیر بار ها طرحهایی نظیر سفرهای ارزان قیمت، سفر کارت ملی و غیره از طرف سازمان متولی مطرح گردیده ولی یا بصورت مقطعی اجرا شده و یا اینکه نتوانسته جایگاه واقعی طرح را مطرح سازد. اگر بخواهیم عدم گسترش فرهنگ سفرهای داخلی را دربین مردم کنکاش کنیم و به دنبال علل عدم پیشرفت واقعی در این مباحث بگردیم با کمی تامل و دقت به نتایج مهمی دست می یابیم.

اگر افزایش دفاتر گردشگری در سطح کشور خود به منزله سر آغاز بستر سازی برای جذب گردشگر بالاخص گردشگر ورودی به کشور باشد، در آن روی سکه نیز می تواند پیامدهای منفی و مضری نیز در بر داشته باشد منجمله می توان به پراکندگی و تقسیم حجم مسافران در دفاتر مختلف اشاره کرد که این نکته نیز همانند فعل آن می تواند تبعات مثبت و منفی را در بر داشته باشد.

در دیدگاه مثبت گرایانه، ایجاد شغل ، ایجادرقابت بین دفاتر را در بر دارد ولی در نقطه معکوس آن باتوجه به اینکه تعداد دفاتر اضافه شده با تقاضاهای ارائه شده در زمینه سفر تطابقی ندارد ونیز کارهای زیر ساختی نظیر افزایش واحدهای اقامتی و تعدد شرایط حمل و نقل صورت نگرفته است، منجر به آن شده که دفاتر مسافرتی و گردشگری نیز با توجه به پخش شدن مسافران و جذب مسافران کمتر نتوانند از هزینه های دفتر خود برآیند و سالانه تعدادی از آنها از گردونه رقابت خارج شده یا ورشکست شوند و نیز با نهایت تاسف در مواقعی شاهد اعمال غیراصولی و تلف شدن هزینه های پرداختی مسافران گردند، در ارتباط با واحدهای اقامتی نیز می توان به این مسئله اشاره کرد که آیا هزینه واحدهای اقامتی ایران در قیاس با کشورهای همسایه و یا غیر همسایه که امروزه به عنوان مقاصد گردشگری خروجی هموطنانمان مطرح شده از لحاظ کیفیت و قیمت قابل قیاس است؟در ارتباط با حمل و نقل نیز در طول چند سال گذشته شاهد افزایش چشمگیر نرخ های بلیط در مقاصد داخلی کشور بوده ایم که زمزمه افزایش های بعدی نیز به گوش می رسد.

در مورد صنایع دستی نیز کمااینکه نمی توان ذوق و سلیقه هنر ایرانی را نادیده گرفت و می بایست زحمات و پشتکار بی شائبه هنرمندان ایرانی را به دیده تقدیر نگریست ولی از لحاظ بها نمی توان آنها را ارزان نامید و این مسئله تا آنجا دامن گیر شده است که به طور مثال در خرید سوغاتی در شهرهای مادر در تولید صنایع دستی، هموطنان از اجناس وارداتی جهت خرید سوغات استفاده می کنند. در گردشگری داخلی ایران به طور میانگین سالانه در حدود ۵۰ میلیون سفر انجام می شود اما بخش وسیعی از سفرهای فوق بصورت سامان یافته نیست یا حد اقل سفری محسوب نمی شود که بتواند به طور کامل به رشد اقتصاد مقاصد گردشگری کمک شایانی نماید زیرا تعداد اندکی از گردشگران در واحدهای اقامتی سکنا می گزینند و عمدتا در منازل دوستان و خویشان سکنا می گزینند یا با ترویج استفاده از چادرهای مسافرتی بدلیل ارزانی و عدم پرداخت وجه در این طیف از اقامت ترجیح می دهند که در فضاهای قابل سکنا به این نوع از اقامت روی آورند که این مسائل نیز دلیلی غیر از گرانی نرخ واحدهای اقامتی در ایران را ندارد که در این مورد نیز نرخ تمام شده در اماکن اقامتی مسبب این مسائل است که در نهایت دود آن نیز به چشم مالکان واحد های اقامتی می رود، درج موارد فوق بدین سان نیست که عملکرد سازمان متولی این صنعت زیرسوال رود بلکه با توجه به تمامی نکات مندرج نمی توان منکر توسعه صنعت گردشگری در کشور باشیم و نمی توان عملکرد مثبت سازمان میراث فرهنگی ،صنایع دستی و گردشگری را کتمان نمود ،ولی نکته ای که بسیار حائز اهمیت می باشد این است که ایران علاوه بر اینکه در بین مردم ملل دیگر کم کم دارد بعنوان مقصد پرهزینه گردشگری مطرح می گردد ،میل گردشگران داخلی را نیز به جهت پرداخت هزینه زیاد جهت گردشگری داخلی به گردشگری خارجی سوق می دهد که این مهم می تواند زنگ خطری برای گردشگری داخلی باشد ومی بایست راهکارهای مناسب در این زمینه اتخاذ گردد.

امید است با توجه به تلاشها و گام های سازنده که سازمان های ذیربط در این وادی بر می دارند بتوانیم با ارزان سازی سفر یا ترتیب تصمیمات لازمه، فرهنگ ایران شناسی و ایرانگردی را در بین مردم ایران زمین حفظ و ترقی بخشیم، رقابت پذیری قیمتی همواره بعنوان عنصری حیاتی در صنعت گردشگری یک کشور به شمار می آید و از مهمترین عوامل انتخاب مقاصد سفر به شمار می آید اخذ تصمیمات مناسب و پذیرش رقابت پذیری در هزینه ها فرصت توسعه واقعی صنعت گردشگری را کلید می زند و خود موجبات پیشرفت صنعت گردشگری داخلی و نیز در ادامه گردشگری ورودی را فراهم می آورد و از آنجا که این صنعت تعاملات وسیعی را با صنایع دیگر و وابستگان ذاتی خود دارد می تواند علاوه بر ایجاد فضای کار بهبود وضع معیشتی مردم مقاصد گردشگری را فراهم آورد که این خود بسیار حائز اهمیت است و نیز توسعه گردشگری زمینه ساز ارز آوری و صادرات پنهان در کشور است که در نهایت می توان آبادانی و پیشرفت ایران سر افراز را فراهم آورد.

نویسنده : امیر پویان رفیعی شاد

مدرس گردشگری