آشنایی با مثلث جادویی برای شادی پایدار

هیجان افکار و رفتار ما بر هم تاثیر می گذارند

هیجان احساس درونی ماست و می‌تواند گذرا یا ثابت و پایدار باشد. مثلا وقتی می‌گوییم کسی خوشحال و شاد است، این حس می‌تواند زودگذر و لحظه‌ای یا حسی پایدار باشد. فردی را در نظر بگیرید که غمگین و افسرده است و به هر دلیلی برای لحظاتی شاد شده و به همین دلیل حس شادی و هیجان دارد اما شکل غالب و پایدار هیجانی این فرد در روزها و هفته‌های گذشته شادی نبوده است. زمانی که شکل غالب، پایدار و عمده هیجان فرد در روزها و هفته‌های قبل شادی باشد، می‌توانیم بگوییم دارای خلق شاد بوده است.

در مقابل شادی، غم است. افراد می‌توانند هیجان‌های زودگذری داشته باشند که محتوایش غم و اندوه باشد اما در یک فرد افسرده هیجان غالب افسردگی است که در این صورت می‌گوییم خلق افسرده دارد.

بنابراین مهم این است که ما به جنبه زودگذر و پایانی هیجان دقت کنیم. دیگر اینکه هیجان‌ها می‌توانند در افراد به شکل متنوع به وجود بیایند که یک شکل غالب دارند. هیجانات زودگذر را می‌توانیم با اقدام‌های فرح‌بخش به وجود بیاوریم. در واقع با اقدام‌هایی که برای تفریح یا انجام فعالیت‌های لذت‌بخش انجام می‌دهیم، این امکان را به وجود می‌آوریم که به صورت مقطعی و لحظه‌ای در ما هیجان‌های شادی ایجاد شود.

سوال اینجاست؛ اگر شخصی هیجان‌های معمولی یا حتی غمگین دارد و می‌خواهد این هیجانات را به شادی تبدیل کند، چگونه این هیجانات زودگذر را به هیجانات پایدار تبدیل کند. به عبارت ساده‌تر، اگر خلق و هیجان غالب فردی افسردگی است و می‌خواهد این هیجان را به شادی تبدیل کند، اولین قدم این است که بتواند به صورت گذرا هیجان شادی را درون خود ایجاد کند و سپس به وسیله روش‌هایی خاص این هیجانات را به صورت غالب در درون خود استقرار دهد. این استقرار، مایه غالب هیجانی به شکل شادی می‌آید و به این ترتیب شخص می‌تواند از غم فاصله بگیرد.

نکته دیگر اینکه هیجان را باید با ۲ وجه دیگر در نظر گرفت که با هم مثل ۳ راس یک مثلث می‌مانند. یک راس آن خود هیجان است که درباره‌اش صحبت کردیم، در راس دیگر افکار ماست و راس سوم، رفتار. به عبارتی افکار، رفتار و هیجان‌های ما ۳ راس یک مثلث هستند و می‌توانند بر یکدیگر تاثیر داشته باشند. یعنی وقتی ما رفتار مثبتی داریم، این رفتار مثبت در ما هیجان مثبت ایجاد می‌کند و آن هیجان مثبت باعث تغییر فکر ما به سمت افکار مثبت می‌شود. برعکس، وقتی اتفاقی باعث شود خلق ما غمگین شود، افکار ما هم به سمت افکاری که دارای محتوای شکست، اتفاق‌های ناگوار و مشکلات هستند، خواهد رفت و رفتارهای ما هم در همان راستا خواهد بود یعنی اگر فردی غمگین است، افکار او نیز به سمت محتوای غمگین‌کننده می‌رود و به این ترتیب در افکار منفی خود غوطه‌ور می‌شود. این محتوا می‌تواند محتوای ناامیدی، پوچی، احساس تنهایی و احساس بی‌یاور بودن را در فرد ایجاد کند یا بهتر است بگوییم این افکار یعنی احساس پوچی، ناامیدی، تنهایی و بی‌یاوری، جزو احساسات غالب در نزد افراد افسرده است. به دنبال آن، فرد نیز دارای انگیزه و اعتماد به‌نفس پایین می?شود و این حس باعث ایجاد رفتارهایی بدون تاثیر بخشی لازم خواهد بود یا انگیزه‌ای برای ایجاد رفتارهای ثمربخش نخواهدداشت. در نتیجه فرد در تمام کارهایش تردید دارد و می‌خواهد آنها را به نوعی پشت گوش بیندازد یا با تاخیر انجام دهد. در این شرایط خود شخص یا دیگران این شرایط را به‌عنوان تنبلی تعبیر می‌کنند در حالی که این اتفاق به خاطر کاهش انگیزه است که در یک فرد افسرده ایجاد می‌شود. این مثال ارتباط مستقیم بین هیجان افکار و رفتار ما را نشان می‌دهد.

برعکس وقتی شاد هستیم، افکار مثبت و شاد سراغ ما می‌آید، افکاری که محتوای آن می‌تواند موفقیت‌ها و خاطرات خوب ما و در عین حال جمع‌بندی و استدلال‌های مثبت ما از زندگی باشد. در این شرایط انگیزه ما بالا می‌رود و اعتماد به‌نفس خوبی پیدا می‌کنیم و در نتیجه فعالیت‌ها و رفتارهای مثبت بیشتری می‌توانیم انجام دهیم.

دکتر رضا گودرزی‌راد

روانپزشک