روسیه, جایگاه ژئواکونومیک در منطقه

تأمین اهداف سیاسی آمریکا, باعث شده است که اروپا منافع خود را قربانی کند ولی روسیه و چین از آب گل آلود آن ماهی های درشت بگیرند

تأمین اهداف سیاسی آمریکا، باعث شده است که اروپا منافع خود را قربانی کند ولی روسیه و چین از آب گل‌آلود آن ماهی‌های درشت بگیرند.

هرچند تاکنون بیشتر تحریم‌های مصوب علیه ایران در شورای امنیت سازمان ملل، شامل حوزه‌های بانکداری، هسته‌ای و موشکی بوده است، ولی تعدادی از شرکت‌های اروپایی فعال در صنعت نفت و گاز را، به دلیل فشارهای آمریکا در خارج از شورای امنیت، به متوقف کردن فعالیت‌های خود در ایران مجبور کرده است.

این اقدام شرکت‌های غربی، همزمان با تشدید بحران انرژی در جهان، بیش از همه روس‌ها را شادمان می‌کنند، چون متوقف شدن فعالیت شرکت‌های اروپایی در ایران - که دومین ذخایر گازی بزرگ جهان را در اختیار دارد - روسیه را به عنوان مهم‌ترین تأمین‌کننده انرژی غرب، در موقعیتی بهتر قرار خواهد داد.

این در حالی است که با متوقف شدن فعالیت شرکت‌های غربی مانند توتال فرانسه، رویال داچ شل و غیره، عرصه برای شرکت‌های روسی، چینی و سایر شرکت‌های آسیایی بازتر شده است.

در این میان شرکت گاز پروم روسیه، بیش از همه مایل به مشارکت با ایران است. این مشارکت، گاز پروم را به تنها تأمین‌کننده گاز اروپا تبدیل خواهد کرد. برخورداری از چنین جایگاهی، در کنار افزایش تقاضای جهانی گاز، این امکان را برای کرملین به وجود آورده است تا بتواند بر کشورهای مشتری خود، یعنی کشورهای عضو شوروی سابق، اروپای مرکزی و نیز غربی فشار وارد آورد؛ کشورهایی که بعضاً بین ۶۰ تا ۱۰۰ درصد به واردات گاز از روسیه وابسته هستند.

تلاش‌های چشمگیر شرکت‌های روسی و در صدر آنها گاز پروم، برای تقویت حضورشان در کشورهای غنی گازی، مخصوصاً ایران، در شرایطی صورت می‌گیرد که شرکت‌های اروپایی علی رغم این که می‌دانند خروج از ایران به معنای تقویت جایگاه رقبای چینی و روسی آنها است، همچنان در خصوص آینده روابطشان با ایران تصمیمات جدّی نگرفته‌اند. سخنگوی شرکت توتال، با اشاره به این که ”زمان، اکنون برای سرمایه‌گذاری در ایران مناسب نیست،“ از متوقف ماندن فعالیت‌های شرکت متبوعش در ایران خبر داده است.

شرکت ”رپسل“ نیز به عنوان شریک اسپانیایی شرکت ”شل،“ هنوز درباره آینده مذاکراتش با ایران تصمیم نگرفته و در همین حال شرکت ”انی“ ایتالیا و ”استات اویل هیدرو“ نروژ هم قصد دارند قراردادهای فعلی خود را حفظ کنند، اما حاضر به عقد قرارداد تازه نیستند. این در حالی است که شرکت رویال داچ شل، به عنوان بزرگترین شرکت نفتی و گازی اروپا، تصمیم دارد سرمایه‌گذاری خود را روی بلوک سیزدهم میدان گازی پارس جنوبی، به حوزه نفتی دیگری منتقل کند که استخراج آن می‌تواند بعدها آغاز شود. در چنین شرایطی، هر چند شرکت گاز پروم به سبب عدم فعالیت جدّی رقبای خود در ایران تحت فشارهای آمریکا، توانسته با نادیده گرفتن تحریم‌های بین‌المللی، قراردادهایی را با صنعت نفت و گاز ایران منعقد کند ولی از دیدگاه رسانه‌های بین‌المللی و شبکه‌های خبری مانند ”دویچه وله“ آلمان، حضور گازپروم در ایران، به معنای تأخیر برنامه‌ها و در عین حال چشم پوشی از تکنولوژی برتر خواهد بود.

کاملاً مشخص است که حضور گازپروم در ایران سبب افزایش قدرت روسیه در بازار خواهد بود، چون شرکت‌های غربی با خالی کردن میدان، رقیب جدیدی را بدون این که هیچ تلاشی انجام داده باشد، وارد عرصه کرده‌اند و از آنجایی که این شرکت توان خوبی در بازی دادن کشورهای اروپایی دارد، اتحادیه اروپا باید بپذیرد که ”گازپروم،“ به یک ابر قدرت در صحنه انرژی جهانی تبدیل شده و اهمیت روسیه را از جنبه صرفاً ”ژئوپلیتیک“ به ”ژئواکونومیک“ ارتقا داده است.

در چنین شرایطی، کشورهای غربی که در تلاش برای کاهش تسلط روسیه بر بازار انرژی اروپا هستند، اینک دو گزینه را پیش رو دارند:

ـ اول این که بدون توجه به سیاست‌های آمریکا و ادعاهای بی‌پایه و اساس این کشور علیه ایران، آگاهانه منابع مالی و تکنولوژی مورد نیاز تهران را برای بهره‌برداری از منابع انرژی خود تأمین کنند، یا این که سرمایه‌گذاری در بخش نفت و گاز ایران را متوقف ساخته و تنها امیدوار باشند که ایران مجبور به کنار گذاشتن برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز خود شود.