سخنی درباره ی پلیمیک های سیاسی

در کنار بحث اتحاد عمل نیروهای سیاسی مترقی و یا اتحاد چپ, نقد های مختلفی بر بحث های پلیمیک اخیر در بین نویسندگان مختلف صورت گرفت که حاکی از احساس مسئولیت همه دوستان است اما با نگاه به مواضع عنوان شده چنین به نظر می رسد که برخی توضیحات خالی از فایده نباشد و به فضای بحث موجود روشنی بیشتری بدهد

در کنار بحث اتحاد عمل نیروهای سیاسی مترقی و یا اتحاد چپ، نقد های مختلفی بر بحث های پلیمیک اخیر در بین نویسندگان مختلف صورت گرفت که حاکی از احساس مسئولیت همه دوستان است. اما با نگاه به مواضع عنوان شده چنین به نظر می رسد که برخی توضیحات خالی از فایده نباشد و به فضای بحث موجود روشنی بیشتری بدهد.

پلیمیک سیاسی شکلی از مبارزه ی سیاسی اجتماعی ست. مبارزه ای که بوسیله قلم و گزاره های متنی صورت می گیرد و هدف آن ترویج یا تبلیغ یک اندیشه، تحلیل یا راهکار در برخورد به دیگر اندیشه های مشابه یا مقابل است که گاه در آن استناد به صاحب نظری مشخص صورت می گیرد و گاه در قالبی کلی تر بیان می شود.

آنچه یک پلیمیک سیاسی را مفید و موثر می سازد رعایت یک سری نکات دقیق است که بدون رعایت آن ها بحث نامشخص و نا مفهوم می گردد. همانطور که وقتی طنز درست عمل نکند به توهین تبدیل می شود، عدم بکارگیری شیوه های دقیق در پلیمیک سیاسی نیز با ایجاد سوء تفاهم، به کینه، کدورت و لابی گری و دسته بندی می انجامد.

مجموعه چپ دارای تاکتیک ها و استراتژی های مرحله ای واحدی نیست، چه اگر در استراتژی های بلند مدتش دارای وحدت ذهنی باشد. همین تفاوت دیدگاه های عموما کوتاه مدت است که پلیمیک های سیاسی را باعث می شود. وقتی بحث ها سازمان‌یافته و سازمانی یا حزبی اند، تداوم داشتن آن ها باعث شکل بندی های دقیق تری می شود و وقتی توسط روشنفکران منفرد یا گردهم آمده در محافل ناسازمان‌یافته بیان می شود، احتمالا از اعوجاجات خاصی نیز برخوردار است.

اما هدف اصلی پلیمیک سیاسی همانطور که گفته شد بیان یک نظر مشخص در موردی مشخص است. از آن‌جا که در پلیمیک سیاسی بیان نظر به انواع اشکالش در تقابل با دیگر نظرات بیان و توصیف می شود، نویسنده ی پلیمیک امانت‌دار نظر مقابل نیز باید باشد. نویسنده باید بتواند نظر مقابلش را به درستی فرمول‌بندی کند، نکات برجسته ی مثبت یا منفی آن را برجسته سازد و دلایل خود را برای صحت نظراتش در تقابل با آن به طرق مختلف بیان دارد. هر کجا این مهم درست صورت نگیرد، از اهدافمان دور می مانیم.

پدیده های سیاسی اجتماعی اغلب دترمینیستی نیستند و گسترش علوم جدید به ما می آموزد که بهتر است آن ها را فازی ببینیم. به عبارت دیگر نظر مخالف را نباید کاملا غلط و برای همیشه مردود دانست. چه بسا سیر رویدادها به ما نشان داده که گاه مطلقا غلط هایی را بعدا درست یافته ایم. شاید بخشی از تقابل های تخاصم آمیز شده در اثر همین قطعی کردن ها باشد.

اما در هر حال پلیمیک سیاسی داوری که آن وسط بدود و سوت بکشد نیاز ندارد. داور یک پلیمیک سیاسی خوانندگان اند و به خوبی هم قضاوت خواهند کرد. ریش سفیدی هم برنمی دارد. یعنی ریش سفیدی کمکی به روشن شدن نظرات نمی کند. چون دست افراد به هم نمی رسد(!؟) خطری هم ندارد و کسی را لازم ندارد که افراد را از یکدیگر جدا کند. اگر کسان دیگری می خواهند وارد بحث بشوند، بهتر است وارد پلیمیک بشوند و در تقابل با یکی از نظرات یا هر دو نظر، دیدگاه سومی را مطرح کنند. اگر هم به شیوه ی برخورد یکی از طرفین یا هر دو طرف انتقادی دارند، مستقیما مطرح و منصفانه نقد کنند و شیوه ی صحیح را معرفی نمایند. کوشش برای اینکه درست در وسط بایستیم، می تواند عادلانه نباشد و این نقض غرض است چرا که همه ی این مسائل به خاطر گسترش عدالت صورت می گیرد.

بر دو طرف یک پلیمیک نیز فرض است که با گذشت زمان و بدست آمدن داده های تازه نظر خود و نظر مقابل را دوباره و دوباره ارزیابی کنند و اگر نکته ی تازه ای یافته اند، مستقیم یا غیر مستقیم و در قالب مقالات مستقل یا ادامه ی مباحثات بیان دارند.

من در نوشته های پیشین نیز خواستار رعایت انصاف و عدم حتاکی و برچسب زنی شدم، اما تصور نمی کنم آن فحش های ظاهرا سیاسی آنقدر مهم باشد که موضوع اصلی را تحت الشعاع قرار دهد. آن‌جا که دلسوزی عمیق برای دفاع از یک نظر – هر چند به نظر غلط باشد - به چشم خورد، همه ی دیگر مسائل را می توان حاشیه انگاشت. می توان امیدوار بود که ادامه ی بحث ها شیوه ها را هم بهبود بخشد.

به نظرم می رسد پلیمیک ها حول استراتژی صحیح جنبش صلح برای جلوگیری از جنگ قریب الوقوع می تواند و باید ادامه یابد. کشیده شدن بحث صلح به روزنامه های کثیرالانتشار کشور نشان از آن دارد که سایت های سیاسی در انجام وظیفه ی خود موفق بوده اند و باید کار را ادامه دهند.

نباید اجازه دهیم شعله های این جنگ را برافروزند. در این راه هر تلاشی شایسته‌ی تقدیر است.

احمد سپیداری