پنگوئنی كه از گرمسیر آمد Ubuntu, لینوكسی برای همه

اوبونتو برای همیشه آزاد خواهد بود و نسخه تجاری نخواهد داشت ما سعی خواهیم كرد بهترین و گسترده ترین شرایط آزادی كار با این توزیع را برای كاربران فراهم كنیم

روی سی‌دی‌های Ubuntu (بخوانید: oo-boon-too) تصویری از چند انسان با رنگ پوست متفاوت دیده می‌شود كه یك حلقه را تشكیل داده‌اند. علامت تجاری اوبونتو نیز یك دایره چند تكه است كه هر تكه رنگ خاصی دارد. برای اولین بار كه این حلقه انسانی و این علامت را می‌بینید، چه تصوری در ذهنتان پدید می‌آید؟

اگر خوب دقت كنیم، می‌توانیم فلسفه اوبونتو را در این حلقه ببینیم. انسان‌هایی از نژادهای مختلف كه در كنار هم یك جامعه را تشكیل داده‌اند و یك پیكره واحد را به وجود‌آورده‌اند. این حلقه انسانی نمادی از جامعه بزرگ توزیع اوبونتو است كه از سرتاسر جهان و بر اساس آزادی و علاقمندی به توسعه و گسترشآن می‌پردازند.

همین جامعه رمز موفقیت اوبونتو است. توزیعی كه در كمتر از دو سال در صدر توزیع‌های محبوب لینوكس قرار گرفت و به عنوان توزیع برتر سال ۲۰۰۵ و بیست‌و ششمین نرم‌افزار برتر سال شناخته شده است و با گذشت چند ماه از انتشار نسخه سوم آن، هنوز هم محافل لینوكسی و انجمن‌ها و سایت‌های اپن‌سورسی از آن سخن می‌گویند و جنب و جوش فراوانی درباره آن برپاست. در نوشتار حاضر سعی شده است تصویری از این جامعه، از پیدایش اوبونتو تا مدل توسعه و دلایل موفقیت آن ترسیم شود و اطلاعات مفیدی در اختیار علاقمندان قرار بگیرد. امید آن كه خوانندگان نیز همانند نویسنده پس از مطالعه این نوشتار از خود سوال كنند كه چرا نباید در ایران پروژه‌هایی مانند پروژه اوبونتو ایجاد و توسعه‌داده شود؟

چرا نمی‌توان از نیروی بالقوه و نهفته صدها برنامه‌نویس جوان و مشتاق استفاده نمود و با مدیریت و ساماندهی آن در قالب یك اجتماع، نرم‌افزارهایی مانند هزاران نرم‌افزار آزاد و اپن‌سورس بومی موفق در جهان تولید نمود؟ آیا غیر از این است كه توزیع اوبونتو تمام موفقیت و موجودیت خود را مدیون همین اجتماع است؟

● اوبونتو؛ از شروع تا اكنون ‌

اوبونتو را باید محصول ذهنی شخصی به نام مارك شاتل‌ورث‌‌ ‌‌(Mar Shuttleworth) دانست. شاتل‌ورث كه سابقه تاسیس چند شركت تجاری مانند مؤسسه مشاوره‌ای تاوت را نیز دارد، در مؤسسه كنونیكال‌ ‌‌‌(Canonical) و با یك تیم بیست‌نفره‌، توسعه و كار روی توزیعی رایگان، ساده و سریع اما كارا را برای كامپیوترهای رومیزی آغاز كرد. آقای مارك به دنبال توزیعی سبك و رایگان بود كه جوابگوی نیازمندی‌های یك كاربر معمولی باشد تا با كمك آن بتواند بدون هیچ مشكل یا اجرای تنظیمات پیچیده‌ای، لینوكس را تجربه نماید.

دبیان توزیعی كاملاً آزاد و رایگان است و از مخازن بسته‌های نرم‌افزاری گسترده‌ای سود می‌برد. اما با هدف كاربردهای سرویس‌دهنده برای كاربران حرفه‌ای لینوكس و متخصصان توسعه داده می‌شود. هدف مارك كامپیوترهای رومیزی و كاربران غیرحرفه‌ای بود. وی اعتقاد داشت كه می‌توان با مدیریت و ساماندهی نیرو و توان خفته در جامعه اپن‌سورس و به‌كارگیری خلاقیت‌ و استعداد هزاران برنامه‌نویس و علاقمند از سرتاسر دنیا، توزیعی متفاوت با آنچه كه تا كنون دنیای اپن‌سورس شاهد آن بوده است، پدید آورد.

نسخه اول این توزیع با نام Warty Warthog نزدیك به دو سال پیش، در‌ بیستم ‌اكتبر۲۰۰۴ ارائه شد. مدل توسعه این توزیع، انتشار یك نسخه پایدار در فاصله هر شش ماه است. در نتیجه انتشار دوم اوبونتو با نام رمز Hoary Hedgehog در آوریل ۲۰۰۵و انتشار نسخه سوم و آخرین نسخه با نام Breezy Badger در سیزدهم اكتبر ۲۰۰۵ بود.

به گزارش سایت رسمی پروژه اوبونتو، نسخه‌ جدید در بیستم آوریل ۲۰۰۶ و با نام رمز ‌Dapper Drake منتشر خواهد شد. شركت كنونیكال رسماً پشتیبانی مالی پروژه اوبونتو را بر عهده دارد. آقای شاتل‌ورث هم با كمك مالی ده‌میلیون دلاری خود بنیاد اوبونتو را تاسیس‌نمود كه وظیفه توسعه و مدیریت توزیع اوبونتو را برعهده دارد. نسخه ۱۰/۵ یا نسخه سوم این توزیع، با استقبال زیادی از طرف كاربران لینوكس و نرم‌افزارهای آزاد مواجه شد و چندین سایت و موسسه تحقیقاتی آن را به عنوان بهترین توزیع لینوكس در سال ۲۰۰۵ معرفی‌نمودند. ‌

● فلسفه اوبونتو

‌آفریقای جنوبی را باید زادگاه حقیقی توزیع اوبونتو دانست. به همین دلیل كلمه " اوبونتو" برگرفته از زبان‌های بومی مانند ‌Zulu و ‌Xhosa است. معنای تحت‌اللفظی اوبانتو، " انسانیت به‌واسطه دیگران " ۱ است. شاتل‌ورث اوبونتو را به‌عنوان " من هستم چون ما هستیم " ۲ تعریف می‌كند. اوبونتو در فرهنگ آفریقایی یك كلمه مقدس و محترم است و معانی تفسیری مختلفی دارد.

در یك ‌باور آفریقایی كسی كه در طول زندگی خود‌‌ ‌مبانی اوبونتو را رعایت كند، پس از مرگ به‌ ‌زندگان خواهد پیوست. اوبونتو ترجمه‌ای از فلسفه تولد و توسعه این توزیع است. جامعه توسعه‌دهنده اوبونتو برای آزادی انسان و كاربران احترام فوق‌العاده‌ای قائلند و اعتقادی راسخ به آزادبودن نرم‌افزار برای تغییر ، ویرایش و بومی‌سازی آن دارند. مدل توسعه این توزیع بر اساس این باور شكل گرفته است و بی شك یكی از دلایل موفقیت و محبوبیت این توزیع را باید در این پایبندی به آزادی نرم‌افزاری دانست.

● پروتكل اوبونتو

‌در صفحه خانگی پروژه اوبونتو ( www.ubuntu.com )، تیم توسعه و جامعه فعال توزیع اوبونتو تحت یك قرارداد، تعهداتی را در قبال كاربران توزیع اوبونتو تعریف كرده‌اند‌ و خود را به رعایت آن‌ها ملزم نموده‌اند: تعهداتی كه صحبت‌های فراوانی را به‌وجود آورده و مخالفان و موافقان بسیاری را برانگیخته است.

● این تعهدات به شرح زیر است:‌

۱- اوبونتو برای همیشه آزاد خواهد بود و نسخه تجاری نخواهد داشت. ما سعی خواهیم كرد بهترین و گسترده‌ترین شرایط آزادی كار با این توزیع را برای كاربران فراهم كنیم. ‌

۲- صدها شركت تجاری از سراسر دنیا از اوبونتو پشتیبانی و حمایت‌‌می‌كنند. توزیع اوبونتو به صورت منظم و پیش‌بینی شده منتشر خواهد شد. نسخه جدید در یك فرصت زمانی شش ماهه منتشر خواهدشد و هر نسخه تا هیجده‌ماه به صورت رایگان بروزرسانی، خطاگیری و پشتیبانی فنی امنیتی خواهد شد.

‌۳- اوبونتو بهترین شرایط دسترسی و بومی‌سازی نرم‌افزارها را برای جامعه اپن‌سورس فراهم می‌كند و این امكان وجود خواهد داشت كه هر كاربر در صورت توان، در پروژه مشاركت كند و با ما در خطایابی و رفع اشكال توزیع همكاری نماید. ‌

۴- اوبونتو یك جامعه مطابق با اصول جامعه‌های توسعه‌دهنده نرم‌افزارهای آزاد است. ما تمامی مردم را به استفاده، توسعه و گسترش نرم‌افزارهای آزاد و اپن‌سورس تشویق می‌نماییم. ‌

● موفقیت اوبونتو ‌

با وجود در دسترس بودن سورس‌كدهای هسته و برنامه‌های كاربردی لینوكس، ایجاد یك توزیع جدید با مختصات و مشخصه‌های متفاوت با توزیع‌های رایج، كار ساده‌ای نیست. اما برنامه‌نویسان پروژه اوبونتو از عهده این كار برآمدند و در مدت زمانی كمتر از دو سال توانستند اوبونتو را به یكی از بهترین و كاربردی‌ترین توزیع‌های معروف دنیای پنگوئن‌ها تبدیل نمایند.

تنها سه نسخه از این توزیع منتشر شده است. اما همین مقدار هم سروصدا و جنب‌وجوش كم‌نظیری در جامعه اپن‌سورس به وجود آورده و تقدیر و تحسین‌های زیادی را متوجه خود ساخته است. استفن اوگریدی، تحلیلگر مؤسسه رد مارك، درباره اوبونتو می‌گوید:" این چیزی است كه من به تازه‌كاران لینوكس سفارش می‌كنم. زیرا به‌درستی كار خود را انجام می‌دهد". بریزی‌باجر، از نیروهای پشتیبانی پروژه " لینوكس ترمینال سرور" اوبونتو را یك توزیع كارامد می‌داند كه در بخش آموزش طرفداران بسیاری و امكان راه‌اندازی سرورهای لینوكسی روی كامپیوترهای مدل پایین را فراهم می‌كند.

گرگ‌‌تیلور در‌ ‌مروری بر این توزیع در سایت‌ ReviewLinux.com ‌می‌نویسد:‌‌ "‌اگر‌ ‌از چند ناهنجاری چشم بپوشیم، به نظر من‌ ‌اوبانتو مهم‌ترین توزیع مخصوص دسكتاپ است‌ ‌كه در بلند مدت به لحاظ كارایی، لینوكس‌ ‌را در مسیر درست می‌اندازد.‌‌ ‌با‌ ‌كمترین دردسر همه چیز درست كار می‌كند.‌‌ ‌اگر‌ ‌هم چنین نبود، می‌توان از جامعه توسعه‌دهندگان‌‌ ‌و كاربرانش كمك گرفت.‌‌ ‌توزیع‌ ‌دسكتاپ اوبونتو جذاب و سریع است‌."‌ ‌تام ادلستین‌ ‌در‌ ‌لینوكس جورنال اضافه‌‌می‌كند:‌‌ "‌پیش‌بینی‌ ‌می‌كنم اوبونتو به متداول‌ترین توزیع‌ ‌لینوكس در جهان تبدیل شود." این‌گونه اظهار نظرهای تحلیلگران و نخبگان بسیار است. اما چه ویژگی و قابلیت‌هایی توزیع اوبونتو را به این جایگاه رسانده است كه صدها طرفدار و علاقمند به صورت رایگان به توسعه و توزیع سی‌دی‌های آن می‌پردازند و هزاران كاربر لینوكس، اوبونتو را توزیع محبوب خود می‌دانند و از آن استفاده می‌كنند؟

● سوار بر كشتی آزادی‌

بسیاری از تحلیلگران، موفقیت توزیع لینوكس اوبونتو را حاصل پایبندی تیم توسعه‌دهنده آن به آزادی نرم‌افزار می‌دانند. كاربران زیادی در سراسر دنیا وجود دارند كه از برنامه‌های كاربردی انحصاری خسته شده‌اند و تشنه فعالیت‌های آزاد بدون هدف‌های تجاری هستند و در دو دهه اخیر، این نیروی بالقوه بارها رها شده و قدرت و هیبت خود را نشان داده است. پروژه گنو، كرنل لینوكس، پروژه قدرتمند دبیان، آپاچی و فایرفاكس نمونه‌هایی عالی از قدرت آزادی نرم‌افزار هستند و اكنون نوبت اوبونتو است.

اوبونتو هنگامی در جزیره موفقیت و محبوبیت چادر زد كه روی كشتی آزادی نرم‌افزاری سوار شد. اگر از توسعه‌دهندگان اوبونتو بپرسید كه انگیزه‌ آن‌ها از مشاركت در اوبونتو چیست؟ پاسخ همه آن‌ها آزادی نرم‌افزارهای اپن‌سورس است. مات زیمریان مدیر ارشد فناوری‌های اوبونتو می‌گوید پس از پنج فعالیت به عنوان توسعه‌دهنده دبیان، به‌جهت تعهدی كه به جامعه اپن‌سورس داشتم به سوی اوبونتو روی آوردم‌.

میثاق محمدی ‌زاده

---