اسلام یک آئین جهانی است

آیات مختلف قرآن به خوبی گواهی می دهد که اسلام یک آئین جهانی است

آیات مختلف قرآن به خوبی گواهی می‏دهد که اسلام یک آئین جهانی است، تعبیراتی مانند لِأُنْذِرَکُمْ بِهِ وَ مَنْ بَلَغَ (هدف من این است که همه شما و کسانی را که سخنم به آنها می‏رسد با قرآن انذار کنم) (انعام- ۱۹) و إِنْ هُوَ إِلَّا ذِکْری‏ لِلْعالَمِینَ (این قرآن وسیله تذکر جهانیان است) (انعام- ۹۰) و قُلْ یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنِّی رَسُولُ اللَّهِ إِلَیْکُمْ جَمِیعاً (بگو ای مردم! من رسول خدا به سوی همه شما هستم) (اعراف ۱۵۸) و امثال آن که در قرآن فراوان است گواه این حقیقت است و جالب اینکه بسیاری از این آیات در مکه یعنی در آن موقع که هنوز اسلام از محیط این شهر تجاوز نکرده بود نازل گردید. ولی با توجه به آیه ۹۲سوره الأنعام وَ هذا کِتابٌ أَنْزَلْناهُ مُبارَکٌ مُصَدِّقُ الَّذِی بَیْنَ یَدَیْهِ وَ لِتُنْذِرَ أُمَّ الْقُری‏ وَ مَنْ حَوْلَها وَ الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ یُؤْمِنُونَ بِهِ وَ هُمْ عَلی‏ صَلاتِهِمْ یُحافِظُونَ (و این کتابی است که آن را نازل کردیم، کتابی است پر برکت که آنچه را پیش از آن آمده تصدیق می‏کند، (آن را فرستادیم تا مردم را به پاداشهای الهی بشارت دهی) و برای اینکه (مردم) ام القری (مکه) و آنها که گرد آن هستند بترسانی، آنها که به آخرت ایمان دارند به آن ایمان می‏آورند و مراقب نمازهای خویش می‏باشند.) این سؤال پیش می‏آید که چگونه هدف بعثت پیامبر (ص) انذار و هدایت مردم مکه و کسانی که پیرامون آن هستند ذکر شده؟ آیا این با جهانی بودن اسلام منافات ندارد؟

اتفاقا این ایراد از بعضی از یهود و بعضی دیگر از پیروان مذاهب دیگر نقل شده است و به گمان خود حربه محکمی در برابر جهانی بودن اسلام یافته‏اند که آن را در منطقه خاصی، محدود می‏سازد (یعنی مکه و اطراف مکه) پاسخ: این ایراد با توجه به دو نکته کاملا روشن می‏شود، و نه تنها این آیه منافات با جهانی بودن اسلام ندارد بلکه می‏توان گفت یکی از دلائل جهانی بودن آن است:

۱) قریه در زبان قرآن، به معنی هر گونه آبادی است " اعم از اینکه شهر بزرگ باشد و یا کوچک و یا روستا، مثلا در سوره یوسف از زبان برادران و در مقابل پدر چنین می‏خوانیم: وَ إسْئَلِ الْقَرْیَةَ الَّتِی کُنَّا فِیها "از قریه‏ای که در آن بودیم سؤال کن" (یوسف- ۸۲) و می‏دانیم که این سخن را پس از بازگشت از پایتخت مصر و ماجرای توقیف برادر آنها "بنیامین" از طرف دستگاه عزیز مصر بوده است، و همچنین می‏خوانیم: وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُری‏ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ: "اگر مردمی که در آبادی های روی زمین زندگی می‏کنند، ایمان بیاورند و تقوا پیشه کنند برکات از آسمان و زمین بر آنها خواهیم گشود" (اعراف- ۹۶) بدیهی است منظور در اینجا خصوص روستاها نیست بلکه همه نقاط مسکونی جهان را شامل می‏شود. از طرف دیگر در روایات متعددی می‏خوانیم خشکی های زمین از زیر خانه کعبه گسترده شدند، و از آن به نام "دحو الارض" (گسترش زمین) یاد شده است. این را نیز می‏دانیم که در آغاز بر اثر باران های سیلابی تمام کره زمین از آب پوشیده بود، آب ها تدریجا فرو نشستند و در نقاط پست زمین قرار گرفتند و خشکی ها تدریجا از زیر آب، سر بر آوردند، طبق روایات اسلامی نخستین نقطه‏ای که از زیر آب سر بر آورد، سرزمین مکه بود و اگر ارتفاع این سرزمین در حال حاضر بلندترین ارتفاع زمین های دنیا نیست هیچگونه منافاتی با این سخن ندارد، زیرا از آن روز صدها ملیون سال می‏گذرد و تاکنون وضع نقاط روی زمین به کلی دگرگون شده، بعضی از کوه‏ها در اعماق اقیانوس ها قرار گرفته و بعضی از اعماق اقیانوس ها تبدیل به قله کوه شده است و این‏ از مسلمات علم زمین‏شناسی و جغرافیای طبیعی است.

۲) کلمه "ام" همانطور که سابق نیز گفتیم به معنی اصل و اساس و ابتداء و آغاز هر چیزی است. با توجه به آنچه گفته شد روشن می‏شود که اگر به مکه ام القری می‏گویند به خاطر این است که اصل و آغاز پیدایش تمام خشکی های روی زمین است و بنابراین "و من حولها" (کسانی که پیرامون آن هستند) تمام مردم روی زمین را شامل می‏شود. همچنین نامه‏های فراوانی که پیامبر (ص) برای زمامداران بزرگ دنیا مانند کسری و قیصر نوشت گواه دیگری بر جهانی بودن دین اسلام می‏باشد. (۱)

● شواهدی بر داعیه جهانی اسلام

برخی از اروپائیان ادعا می کنند که پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم در ابتدای دعوت خویش تنها درصدد هدایت قریش بود ولی بعدا با پیشرفتی که در کار خود احساس کرد، تصمیم گرفت دعوت خویش را به سایر ملل عرب و غیر عرب تعمیم دهد. اما این سخن بی اساس به هیچ دلیل تاریخی استناد نداشته و اصول و قرائن قرآنی نشان می دهد که پیامبر در همان بدو بعثت، دعوتی جهانی داشت. از جمله شواهدی که در آیات قرآنی بر این امر اشاره دارد، می توان از آیات ذیل نام برد: در سوره تکویر آیه ۲۷ که می فرمایند: «ان هو الا ذکر للعالمین» نیست این، مگر یک تذکر برای تمام جهانیان. لفظ "عالمین" نشان دهنده عمومی بودن و فرازمانی بودن دعوت پیامبر می باشد. در سوره سبأ آیه ۲۸ می فرمایند: «و ما ارسلناک الا کافة للناس بشیرا و نذیرا و لکن اکثر الناس لایعلمون» تو را نفرستادیم مگر آنکه برای همه مردم بشارت دهنده و بازدارنده باشی، ولی بیشتر مردم نادانند.

در سوره انبیاء آیه ۱۰۵ می فرمایند: «و لقد کتبنا فی الزبور من بعد الذکر ان الارض یرثها عبادی الصالحون» و بر آئینه نوشتیم در زبور پس از ذکر که زمین به بندگان صالح من خواهد رسید. در قرآن هیچ جا، خطابی به صورت «یا ایها العرب» یا «یا ایها القریش» نمی یابیم. مطلب دیگر که مؤید جهانی بودن تعلیمات اسلامی و وسعت نظر این دین است آیاتی می باشد که از مفاد آنکه یک نوع «تعزز» و اظهار بی اعتنایی به مردم عرب از نظر قبول دین اسلام استنباط می شود، مفاد آن آیات این است که اسلام نیازی به شما ندارد و فرضا اگر شما اسلام را نپذیرفتید، اقوام دیگری در جهان هستند که از دل و جان اسلام را خواهند پذیرفت، بلکه حتی روحیه آن اقوام را برای پذیرش پیام اسلام، مناسبتر و آماده تر می داند و این آیات نشان دهنده جهانی بودن دعوت اسلام می باشد، به چند آیه از قرآن مجید در خصوص این موضوع اشاره می شود:

در سوره انعام آیه ۸۹ می فرمایند: «فان یکفر بها هولاء فقد و کلنا بها قوما لیسوا بها بکافرین» اگر انسان (اعراب) به قرآن کافر شوند همانا ما کسانی را خواهیم گمارد که قدر آن را بدانند و به آن مؤمن باشند. در سوره نساء آیه ۱۳۲ می فرمایند: «ان یشاء یذهبکم ایها الناس و یأت بآخرین و کان الله علی ذلک قدیرا» اگر خدا بخواهد شما را می برد و دیگران را به جای شما می آورد، خداوند بر هر چیزی تواناست. در سوره محمد صلی الله علیه و آله و سلم آیه آخر می فرمایند: «و ان تتولوا یستبدل قوما غیرکم ثم لایکونوا امثالکم» اگر شما به قرآن پشت کنید، گروهی دیگر جای شما را خواهند گرفت که مانند شما نباشند.در ذیل آیه فوق حضرت امام محمد باقر علیه السلام می فرماید: منظور از قوم دیگر موالی (ایرانیان) هستند. امام صادق علیه‌السلام نیز می فرمایند: این امر یعنی پشت کردن بر قرآن تحقق پیدا کرد و خداوند به جای آنها موالی یعنی ایرانیان را فرستاد و آنها از جان و دل اسلام را پذیرفتند. پس روشن می شود که از نظر اسلام قوم عرب، و غیر عرب از نظر قبول یا رد اسلام مساوی هستند زیرا اسلام دینی است که تنها برای قوم مخصوصی نیامده است. فرامرزی بودن دعوت ادیان دلیلی بر غیر نژادی بودن آن ادیان:

دلیل دیگر بر قومی نبودن دعوت دین اسلام این مطلب می باشد که خروج یک عقیده، فکر، دین و مسلک از مرزهای محدود و نفوذ در مرزها و مردم دوردست اختصاص به اسلام ندارد، زیرا این قضیه در خصوص دین های بزرگ دیگر جهان و حتی مسلک های بشری دنیای متجدد نیز صادق است. به عنوان مثال: حضرت مسیح در فلسطین به دنیا آمد ولی دین او در غرب بیشترین مقبولیت و پیرو را پیدا کرد، در حالی که در زادگاه وی یعنی فلسطین بیشتر مردم یا مسلمانند و یا یهودی و تعداد مسیحیان بسیار اندک می باشد. بودا نیز در هند متولد شد، اما میلیون ها نفر از مردم چین و سرزمین های دیگر به آئین وی گرویدند. زرتشت هر چند در آذربایجان ظهور کرد ولی مذهبش در شرق یعنی در بلخ بیشتر رواج پیدا کرد. مکه نیز هر چند زادگاه و محل ظهور دین اسلام بود ولی استقبال اصلی از مدینه آغاز شد.

کمونیسم که محصول فکری «کارل مارکس» و «فردریک انگلس» آلمانی بود و هر چند پیش بینی مارکس این بود که مردم انگلستان قبل از سایر ملت ها به کمونیسم خواهند گروید، ولی ملت آلمان و انگلستان زیربار این مردم نرفتند و مردم روسیه و شوروی و سپس چین آن را پذیرفتند. این موضوع که آیین و یا مرامی از محل خودش خارج شود و در جای دیگر اهمیت و نفوذ بیشتر پیدا کند، مسئله تازه ای نیست و اسلام در همان آغاز کار این مسئله را پیش بینی کرد و با طعن زدن به اعرابی که به قرآن کافر بودند، آینده دنیای پرشکوه خود را در میان ملل دیگر به همگان نوید داد. شاهد بر این ادعا این مطلب است که غیر از همان یکی دو قرن اول، هیچگاه حجاز بزرگترین مرکز اسلامی نبود، بلکه از آن تاریخ به بعد همیشه حوزه های بزرگ اسلامی در مصر، بغداد، نیشابور و ماوراء النهر و مراکز دیگر تشکیل شد و همیشه ملت های غیر عرب پرچمداران اسلام بوده اند. (۲)

منابع

۱. تفسیر نمونه، ج‏۵، ص: ۳۴۵ ص: ۳۴۶

۲. خدمات متقابل ایران و اسلام، صفحه ۷۲-۶۸